1-savol: Qazo namozlarni qaysi payt o‘qigan ma’qul?
Javob: Aslida namozlarni iloji boricha o‘z vaqtida ado etishga g‘ayrat qilish kerak. Insonning o‘ziga bog‘liq bo‘lmagan holatlar bundan mustasno. Ana shu holatlar sabab namoz qazo bo‘lib qolsa, ularni ado etishga ma’lum bir vaqt ajratilmagan. Ammo kunning uch vaqtida – kun chiqayotgan, quyosh tikkaga kelgan va kun botayotgan vaqtlarda o‘qib bo‘lmaydi (“Bahrur roiq”).
2-savol: Ayol kishi umra qilayotgan vaqtida hayz ko‘rib qolsa, nima qiladi?
Javob: Ayol kishi umra qilayotib hayz ko‘rib qolsa, shu yerda umrasini yakunlaydi va sochini qisqartirib, ehromdan chiqadi. Haramdalik vaqtida hayzi to‘xtasa, umraning qazosini ado qiladi.
3-savol: Boshi bilan imo-ishora qilib ham namoz o‘qiy olmagan kishi sog‘aygach, o‘qimagan namozlarining qazosini o‘taydimi?
Javob: Boshi bilan imo-ishora qilib ham namoz o‘qishga qodir bo‘lmagan kishi ko‘zlari yoki qoshlari bilan imo-ishora qilib namoz o‘qimaydi. Sog‘aygach yoki kasali yengillagach, qaraladi, agar bir kechayu kunduzdan ortiq namoz o‘qiy olmagan bo‘lsa, qazosini o‘qimaydi. Agar undan kam bo‘lsa, qazosini o‘taydi.
4-savol: Ko‘p yillik namozlarim qazosini o‘qishim uchun tartibga rioya qilishim kerakmi?
Javob: Yo‘q. Qazo namozlar bir kunlik, ya’ni besh vaqt namoz bo‘lsa, o‘shanda tartibga rioya qilinadi. Agar, qazo namozlar olti vaqtdan ko‘payib ketsa, tartibga rioya qilinmaydi (“Hidoya”).
Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) va sahobalar Handaq kuni muhoraba sababli uch vaqt namoz – peshin, asr va shom namozlarini vaqtida ado etisholmaydi. Kechqurun Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) Bilol (roziyallohu anhu)ga azon ayttirib, tartib bilan avval peshin, keyin asr va oxirida shom namozlarining qazolarini o‘qishgan va: “Men namoz o‘qiganim kabi namoz o‘qinglar”, deganlar.
Qazo qilingan besh vaqt namozlarning orasida tartib farzdir (Jome’ur Rumuz).
Agar o‘tkazib yuborgan namozlar olti vaqtdan o‘tib ketsa, xohlaganidan boshlab qazosini o‘qisa bo‘laveradi (“Muxtasarul Viqoya”).
5-savol: Vitr namozidan keyin qazo namozlarni o‘qisa bo‘ladimi?
Javob: Ha. Vitr namozini o‘qiganidan so‘ng qazo yoki nafl namozlar o‘qilaveradi.
6-savol: Bomdod namozini uyda o‘qiymanu, lekin ish yuzasidan ba’zan peshin va asr namozlarini o‘qishning imkoni bo‘lmay qoladi. Ishdan qaytib, uyda ularning qazosini o‘qisam, gunohkor bo‘lmaymanmi?
Javob: Har bir balog‘atga yetgan mo‘min aqli joyida bo‘lsa, unga namoz o‘qish farzdir.
Qur’oni karimda: “Ey imon keltirganlar! Na mol-dunyolaringiz va na farzandlaringiz sizlarni Allohning zikridan (Unga ibodat qilishdan) chalg‘itib qo‘ymasin! Kimki shunday qilsa, bas, ana o‘shalar ziyon ko‘ruvchi kimsalardir” (Munofiqun, 9), deya marhamat qilingan.
Namoz haqida hazrat Umar (roziyallohu anhu) bunday deganlar: “Mening nazdimda sizlarning eng muhim ishlaringiz namozdir...”
Uxlab qolish, vaqt o‘tganini bilmasdan o‘tkazib yuborish uzr hisoblanadi. Unda bilgan zahoti namozning qazosini o‘qib olishi kerak bo‘ladi.
Qatoda (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilinadi: “Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) dedilar: “Uyquda kamchilik, mas’uliyatni sezmaslik yo‘q, kamchilik va mas’uliyatni sezmaslik uyg‘oq paytdadir. Qachon sizlardan biringiz namozni unutsa yoki uxlab qolsa, uni eslagan vaqtida o‘qib olsin. Chunki Alloh taolo: “Namozni meni eslagan vaqtingda qoim qil!” degan” (Imom Muslim rivoyati).
Ammo namozni hech qanday uzrsiz tark qilish, bilaturib o‘qimaslik ulkan gunohdir.
Ayniqsa, hozirgi paytda yurtimizda namoz o‘qish va boshqa ibodatlarni ado etish uchun barcha sharoitlar muhayyo qilingan. Bizning turli bahona va vajlarimiz o‘rinsiz ekani ayon. Chunki namozlarning vaqti bizlar ulgurishimiz uchun yetarlidir.
Shuning uchun o‘zini anglagan har bir musulmon darhol tavba qilishi, Allohga qaytishi, namoz o‘qishni o‘rganib, qazolarini ham ado etishni boshlashi lozim bo‘ladi.
7-savol: Hurmatli Muftiy hazratlari, savolim shundan iboratki, besh vaqt namoz o‘qib yurgan kishi, ishlari ko‘paysa, namozni qazo qilib o‘qishi mumkinmi?
Javob: Kur’oni karimning Niso surasi 103-oyatida: “Namoz mo‘minlarga vaqti tayin etilgan va (farz etib) belgilangandir”, deyilgan. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Amallarning yaxshisi o‘z vaqtida o‘qilgan namozdir” deganlar. Demak, mo‘minlarga namozni vaqtida o‘qish farz qilingan. Uni uzrsiz kechiktirib o‘qish mumkin emas. Uzr esa uxlab qolish yoki unutib qo‘yish bilan bo‘ladi. Imkon bo‘lsa, namozni vaqt kirishi bilan o‘qish afzal, bo‘lmasa belgilangan vaqt o‘tib ketmasidan o‘qib olish lozim.
Faqat haj ibodatini bajarayotganlar Arafotda peshin bilan asrni, Muzdalifada shom bilan xufton namozlarini jamlab o‘qiydilar.
Muhammad (sollallohu alayhi va sallam): “Kim bir namozni uxlab qolib yoki unutib o‘qimagan bo‘lsa, yodiga tushganida o‘qiydi”, deganlar.
O‘MI Matbuot xizmati
1. Duo qilish. Bu kun qilingan duolar eng afzal duodir.
Solihlardan biri aytadi: "Allohga qasam! Arafa kuni biror duo qilsam, bir yil o‘tmasidan turib uni xuddi yorishgan tong kabi amalga oshganini ko‘rdim".
O‘tgan solihlar ehtiyojlari uchun qiladigan duolarini arafa kuniga saqlab qo‘yishar edi. Qanchadan qancha orzu-umidlar va duolar arafa kunida ijobat qilingan.
2. Ushbu duoni ko‘p qilish. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Duolarning yaxshisi arafa kunidagi, men va mendan oldingi nabiylarning “Laa ilaha illallohu vahdahu laa shariyka lahu, lahul mulku va lahul hamdu va huva ’ala kulli shayin qodiyr”, deb aytgan duosidir”, dedilar.
3. Allohdan do‘zaxdan panoh so‘rash. Bu kundan ko‘ra do‘zaxdan ko‘p ozod bo‘ladigan kun yo‘q. Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Arafa kuni, Alloh bandalarni do‘zaxdan ko‘p ozod qilganchalik boshqa biror kun yo‘q!”.
4. Takbiri tashriq aytish. Bu kunning bomdod namozidan boshlab takbir aytiladi. “Allohu akbar! Allohu akbar! Allohu akbar! Laa ilaha illallohu vallohu akbar! Allohu akbar va lillaahil hamd”.
5. Ro‘za tutish. Bu kun tutilgan ro‘za ikki yillik gunohlarga kafforot bo‘ladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Arafa kunining ro‘zasi undan oldingi va undan keyingi yillardagi gunohlarga kafforot bo‘ladi deb Allohdan umid qilaman”, dedilar (Imom Muslim rivoyati).
Arafa kuningiz muborak bo‘lsin. Alloh taolo sizni bu kunning fazilatlaridan to‘liq bahramand etsin.
Davron NURMUHAMMAD