Suhayl ibn Abu Osim aytadi: “Salam al-Xavvosdan “Sizga Ali ibn Fuzaylning qanday vafot etgani haqidagi xabar kelganmi?” deb so‘rasam, u kishi: “Ha, kelgan. Bir kuni Ali kasal bo‘lib qoldi. Keyin biroz vaqt o‘tib tuzaldi.
Shu kunlarda Basra shahridan bir kishi mehmon bo‘lib kelgan edi. U odamning qiroati chiroyli edi. O‘sha qori Fuzayl ibn Iyoz yetib kelishidan oldin Alini ziyorat qilish uchun uning uyiga bordi. Bu voqeadan Fuzayl xabar topdi. U darhol bir kishini yoniga chorlab, “Tezda borib qoriga ayt, o‘g‘limning oldida tilovat qilmasin” deb tayinladi. Elchi yetib borgunicha, basralik mehmon Aliga mana bu oyatni tilovat qilib berayotgan edi:
وَلَوْ تَرَى إِذْ وُقِفُواْ عَلَى رَبِّهِمْ قَالَ أَلَيْسَ هَذَا بِالْحَقِّ قَالُواْ بَلَى وَرَبِّنَا قَالَ فَذُوقُواْ العَذَابَ بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ
“Allohning huzurida to‘xtatilganlarida, U: “Mana shu haq emasmi?!” deganida, “Robbimizga qasamki haqdir”, deganlarini, U: “Bas, kufr keltirganingiz uchun azobini cheking”, deyishini ko‘rsang edi” (An’om surasi, 30-oyat).
Ali oyatni eshitiboq qattiq baqirib, oh tortdi va behush bo‘lib yiqildi”.
Bu voqea “Al-vofiy bil vafoyot” asarida zikr qilingan.
Ya’qub ibn Yusuf Fuzaylning qadrdoni edi. U shunday hikoya qiladi:
“Fuzayl ibn Iyoz, agar ortida Ali yo‘q bo‘lsa, Qur’on tilovatiga berilib ketardi. Mahzun bo‘ladigan oyatlarni o‘qiyotganda, yonidagilarni mahzun kayfiyatga tushirib, qo‘rquv oyatlarini o‘qiyotganda, yonidagilarni qo‘rqitib o‘tar edi. Agar ortida o‘g‘li Ali o‘tirganini bilsa, o‘sha oyatlarda to‘xtamay o‘tib ketardi.
Bir kuni Qur’on o‘qir ekan, “Yonimda o‘g‘lim yo‘q”, degan gumon bilan berilib Qur’on o‘qidi.
قَالُوا رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَيْنَا شِقْوَتُنَا وَكُنَّا قَوْماً ضَالِّينَ
“Ular: “Ey Robbimiz, badbaxtligimiz o‘zimizdan ustun kelib, zalolatga ketgan qavm bo‘lgan ekanmiz” (Mu’minun surasi, 106-oyat) oyatiga yetganida, Ali hushidan ketib yiqildi. Fuzayl o‘g‘li shu yerdaligini, hushidan ketganini bilgach, qiroatni tezlashtirdi. O‘sha yerdagilar Alining onasining oldiga borib, “Biz bilan borib, Alini hushiga keltir!” deyishdi. Onasi keldi va o‘g‘lining yuziga suv sepib hushiga keltirdi. Ali hushiga kelgach, eriga yuzlanib, “Siz bu bolaning qotilisiz” dedi. Oradan Alloh xohlaganicha muddat o‘tgach, Fuzayl yana orqasida Ali turganidan bexabar Qur’onni tilovat qila boshladi.
وَبَدَا لَهُم مِّنَ اللَّهِ مَا لَمْ يَكُونُوا يَحْتَسِبُونَ
“Va ularga Alloh tomonidan o‘zlari xayollariga ham keltirmagan narsalar zohir bo‘lur” (Zumar tsurasi, 47-oyat) oyatiga yetganida, Ali omonatni topshirib, yerga yiqildi. Alining yiqilganini bilgan otasi qiroatni tezlashtirib, yakunladi. O‘sha yerdagilar Alining vafot etganini bilishmadi. Yana hushidan ketdi deb o‘ylashdi. Onasining oldiga borib, “O‘g‘lingni hushiga keltir!” deyishdi. Onasi kelib, o‘g‘lining yuziga suv sepa boshladi. Qarasa, u Oxirat diyoriga ko‘chib bo‘lgan ekan”.
Bu voqeani Ibn Qudoma rahimahulloh “Tavvobiyn” (“Tavba qiluvchilar”) nomli asarda rivoyat qilgan.
Abu Is'hoq Sa’labiyning “Qotla-l-Qur’an” nomli
asaridan Nozimjon Iminjonov tarjimasi
O‘MI Matbuot xizmati
Mamlakatimizning bir guruh diniy-ma’rifiy soha vakillaridan iborat delegatsiya Iordaniya Hoshimiylar Podshohligida amaliy tashrif bilan bo‘lib turibdi.
Delegatsiya tarkibida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Muhammadolim Muhammadsiddiqov, Ta’lim va ilmiy-tadqiqot bo‘limi xodimi Muhammadamin Nasriyev, Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisining birinchi o‘rinbosari Davronbek Maxsudov, O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor Zokirjon Ro‘ziyev va bir nechta soha mutaxassislari bor.
Dastlab Iordaniya Hoshimiylar Podshohligi Vaqf, islom ishlari va muqaddas qadamjolar vaziri o‘rinbosari Abdulloh A’qiyl hamda Podshoh Abdulloh II nomidagi Imomlar tayyorlash va malakasini oshirish markazi vakili Ismoil Habbat bilan muloqot o‘tkazildi. Samimiy muloqotda tomonlar o‘rtasida soha mutaxassislarini tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish, ilmiy tadqiqot hamda o‘quv-uslubiy, shuningdek, ekstremizm hamda radikalizmning oldini olish yo‘nalishida amaliy hamkorlikni yo‘lga qo‘yish muhokama qilindi. Shuningdek, Iordaniya oliy ta’lim muassasalarida tahsil olayotgan o‘zbekistonlik talabalar uchun stipendiya, grant ajratish va yotoqxona bilan ta’minlash masalalari haqida so‘z yuritildi. Suhbat davomida ikki tomonlama hamkorlik aloqalarini rivojlantirish yuzasidan erishilgan kelishuvlarni amalga oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar ishchi rejasini tasdiqlash kerakligi ta’kidlandi.
Tashrif davomida Iordaniya xalqaro islom fanlari universiteti rektori Ja’far al-Fanatseh bilan uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Uchrashuvda Ikki mamlakat oliy diniy ta’lim muassasalarida hamkorlik qilish mumkin bo‘lgan ta’lim yo‘nalishlari va magistratura mutaxassisliklarini aniqlash, o‘quv dasturlarini o‘rganish va bir-biriga muvofiqlashtirish haqida so‘z yuritildi. Pedagoglar, ilmiy tadqiqotchilar va mutaxassislarni o‘zaro jalb qilish, malaka oshirish va stajirovka, mahorat darslarini yo‘lga qo‘yish, hamkorlikda ilmiy tadqiqot ishlarini amalga oshirishga kelishib olindi. Suhbatda Iordaniya xalqaro islom fanlari universiteti, O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi, Toshkent islom instituti o‘rtasida Anglashuv memorandumlarini imzolash masalasi bo‘yicha so‘z yuritildi.
Iordaniya xalqaro islom fanlari universitetida tahsil olayotgan o‘zbekistonlik talaba-yoshlar bilan ham uchrashuv tashkil etildi. Tadbirda “O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasi”, “O‘zbekiston – bag‘rikeng diyor” mavzularida fikr almashildi. Mamlakatning mavjud qonunlari va universitet ichki tartib qoidalariga rioya etish tushuntirildi, Iordaniyada yurtimiz allomalari ilmiy merosi va turizm salohiyati targ‘ibotini amalga oshirish tavsiya qilindi.
Delegatsiya a’zolari mazkur universitetning Shariat va qonun fakulteti dekani, professor Shayx Saloh Abulhoj va hanafiy mazhabi mutaxassislari bilan uchrashdilar. Muloqot chog‘ida Shayx Saloh Abulhoj yurtimiz vakillarini Iordaniyada ko‘rib turganidan mamnunligini bildirdi. Uchrashuvda Samarqand shahrida o‘tkazilishi rejalashtirilgan UNESCO Bosh konferensiyasi 43-sessiyasining mazmun-mohiyati haqida ma’lumot berildi.
Bundan tashqari, vakillarimiz tomonidan O‘zbekistonning islom sivilizatsiyasida tutgan o‘rni, buyuk allomalarni yetishtirib chiqargan yurt ekani, o‘zbek xalqining bag‘rikeng va mehmondo‘stligi Iordaniyalik professor-o‘qituvchilarga tanishtirildi.
Manba: https://www.iiau.uz