Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Iyun, 2025   |   15 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:05
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
19:59
Xufton
21:37
Bismillah
11 Iyun, 2025, 15 Zulhijja, 1446

09.03.2018 y. Jannat-onalar oyog‘i ostida

02.03.2018   9361   9 min.
09.03.2018 y. Jannat-onalar oyog‘i ostida

 بسم الله الرحمن الرحيم

JANNAT- ONALAR OYOG‘I OSTIDA

Muhtaram jamoat! Onalarimizni boshga ko‘tarishga, ularga hamisha shafqatli, xokisor bo‘lishga, xizmatlarini qilishga buyurilganmiz. Farzandini to‘qqiz oy qornida avaylab ko‘tarib yurish, homiladorlikning qiynoq-azoblariga bardosh berish, tug‘ish chog‘ida bir o‘lib-bir tirilish, tuqqanidan so‘ng ikki-uch yilgacha bag‘ridan bo‘shatmay, qo‘lidan qo‘ymay ardoqlab parvarishlash, bolasi uchun bir tunni bir necha bo‘lakka bo‘lib oromdan kechish, hatto ulg‘ayib, uyli-joyli bo‘lib ketganida ham mehrini, shafqatini, marhamatini ayamaslik faqat onalargagina xos ilohiy fazilatdir. Alloh taolo ona zotini ulug‘lab, uning mehnatini qadrlash uchun odam farzandining e’tiborini unga qaratib,  Ahqof surasida shunday marhamat qiladi:

وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا

(سورة ﺍﻷحقاف/15آية)

ya’ni: “Biz insonni ota-onasiga yaxshilik qilishga buyurdik. Onasi uni (qornida) qiynalib ko‘tarib yurgan va uni qiynalib tuqqandir. Unga homiladorlik va uni (sutdan) ajratish (muddati) o‘ttiz oydir…”.

Ona zotini farzandiga o‘ta mehribonligi haqida Oisha roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda quyidagicha keladi:

 

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ: جَاءَتْنِى مِسْكِينَةٌ تَحْمِلُ اِبْنْتَيْنِ لَهَا، فَأَطْعَمْتُهَا ثَلاَثَ تَمَرَاتٍ، فَأَعْطَتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِنْهُمَا تَمْرَةً وَرَفَعَتْ إِلَى فِيهَا تَمْرةً لتَأَكُلَهَا، فَاسْتَطْعَمَتْهَا اِبْنَتَاهَا، فَشَقَّتْ التَّمْرَةَ الَّتِي كَانَتْ تُريدُ أَنْ تَأْكُلَهَا بَيْنَهُمَا، فَأَعْجَبَنِىْ شَأْنُهَا، فَذَكَرْتُ الَّذِيْ صَنَعَتْ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: "إنَّ اللَّهَ قَدْ أَوْجَبَ لَهَا بِهَا الْجنَّةَ، أَوْ أَعْتَقَهَا بِهَا مِنَ النَّارِ"

(رواه الإمام مسلم)

ya’ni: “Huzurimga bir miskina ayol ikki qizini ko‘tarib keldi. Shunda unga uchta xurmo berdim. U har bir qizga bittadan xurmo berdi. Bir dona xurmoni yemoqchi bo‘lib, og‘ziga tutdi. Ikki qiz uni ham berishini so‘rashdi. U o‘zi yemoqchi bo‘lgan xurmoni ikkiga bo‘lib, ikkoviga berdi. Uning holi meni ajablantirdi. Uning qilganini Rasululloh (s.a.v)ga aytdim. Shunda Rasululloh (s.a.v) Buning uchun Alloh unga jannatni vojib qildi yoki uni do‘zaxdan ozod qildi, dedilar” (Imom Muslim rivoyati).

Demak, farzandlarini dunyoga keltirish, keyin boqib katta qilishda bemisl matonat va fidoiylik ko‘rsatuvchi onalarimizning hurmatini joyiga qo‘yish, ular oldida hamisha o‘zini xoksor tutish, ularga yoqimli gaplarni so‘zlash, ularning haqqiga duolar qilib turish farzandning eng muhim burchlaridandir.

Muoviya ibn Johima (r.a.)dan rivoyat qilingan hadisda quyidagicha keladi:

 

عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ جَاهِمَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّهُ جَاءَ إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ أَرَدْتُ أَنْ أَغْزُوَ، وَقَدْ جِئْتُ أَسْتَشِيْرُكَ؟ فَقَالَ:"هَلْ لَكَ أُمٌّ"؟ قَالَ: نَعَمْ، قَالَ:"فَالْزَمْهَا فَإِنَّ الْجَنَّةَ تَحْتَ رِجْلَيْهَا"

(رواه الإمام النسائي والإمام الحاكم)

 

ya’ni: Mu’oviya ibn Johima (r.a)dan rivoyat qilinadi, u zot Payg‘ambarimiz (s.a.v)ning huzurlariga kelib, ey Rasululloh, men g‘azotga bormoqchi edim, maslahatingizni olishlik uchun keldim, dedi. Payg‘ambarimiz (s.a.v): “Onangiz bormi?”, dedilar. U kishi: “Ha”, dedi. Shunda Payg‘ambarimiz (s.a.v): “Onangizni xizmatlarini g‘animat biling, chunki jannat uning oyog‘i ostidadir”, dedilar (Imom Nasaiy va Hokim rivoyati).

Hadisi sharifni sharhlagan ulamolarimiz shunday deydilar: “Sen jannatdagi nasibangga faqat onang orqaligina yetishasan. Shunday ekan, uning roziligini olishga harakat qilgin”.

Ibni Hajar Asqaloniy  (r.a) o‘zlarini “Al-isoba” nomli kitoblarida shunday deydilar: ”Onalarni hurmat va ehtirom qilish, ularga g‘amxo‘r va mehribon bo‘lish, ularni oldilaridagi farzandlik burchini ado qilish biz ummatlarga Payg‘ambarimiz (s.a.v.)dan merosdir. Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ning go‘daklik paytlarida onalari olamdan o‘tganliklari uchun Payg‘ambarimiz (s.a.v.)ga onaning xizmatini qilish nasib etmagan, biroq U zotni emizgan Halima onamiz Payg‘ambarimizni huzurlariga kelganlarida o‘rnilaridan turib, kiyib turgan ridolarini Halima onamizga to‘shab, ustiga o‘tqizar edilar”.

 

حِيْنَ سِيْقَ إِلَيْهِ السَّبْيُ مِنْ هَوَازِنَ كَانَتْ الشَيْمَاءُ بِنْتُ حَلِيْمَةَ فِيْهِمْ فَلَمَّا اِنْتَهَتْ إِلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَتْ: يَا رَسُولَ اللهِ إِنِّي لَأُخْتُكَ مِنَ الرَّضَاعَةِ وَعَرَّفَتْهُ بِعَلاَمَةٍ عَرَّفَهَا صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَبَسَطَ لَهَا رِدَاءَهُ، وَدَمَعَتْ عَيْنَاهُ وَقَالَ لَهَا: هَهُنَا، فَأَجْلَسَهَا عَلَى رِدَائِهِ وَخَيَّرَهَا بَيْنَ أَنْ تُقِيْمَ مَعَهُ مُكْرَمَةً مُحَبَّبَةً أَوْ أَنْ تَرْجِعَ إِلَى قَوْمِهَا، فَأَسْلَمَتْ وَرَجَعَتْ إِلَى قَوْمِهَا، وَأَعْطَاهَا رَسُولُ اللهِ نَعَماً وَشَاةً وَثَلَاثَةَ أَعْبُدٍ وَجَارِيَةٍ

 (كتاب الإصابة لابن الحجر الاسقلاني)

Rasululloh (s.a.v)ning huzurlariga Havozin asirlari olib kelinganda, ularning orasida Payg‘ambarimizni emizgan Halima onamizning Shaymo ismli qizlari ham bor edi. Shunda Shaymo Payg‘ambar (s.a.v)ga U zotga tanish bo‘lgan bir belgi orqali o‘zini tanishtirib, “Ey Allohning Rasuli men sizni emikdosh singlingizman”, dedi. Shunda, beixtiyor Rasululloh (s.a.v)ning ko‘zlaridan sevinch yoshlari balqib chiqdi, ridolarini to‘shab: “Mana bu yerga o‘tiring”, dedilar va unga xohlasa U zotning huzurlarida izzat-ikrom ko‘rib yashash, xohlasa o‘z qavmiga qaytish ixtiyorini berdilar. Shaymo Payg‘ambarimiz (s.a.v)dan bunday hurmat va ehtiromni ko‘rib musulmon bo‘ldi va tashakkur aytib o‘z qavmiga qaytishini bildirdi. U zot alayhissalom unga bir nechta tuya va qo‘ylar hamda uchta qul va cho‘ri hadya qilib, kuzatdilar. Payg‘ambarimiz (s.a.v) emikdosh singillariga bunday izzat-ehtirom qilishlarini sababi onalari Halima onamizning hurmatlaridan edi (“Al-isoba” kitobi). 

Imom Bazzor rivoyat qilgan hadisda shunday deyiladi:

 

أَنَّ رَجُلًا كَانَ بِالطَّوَافِ حَامِلًا أُمَّهُ يَطُوفُ بِهَا فَسَأَلَ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ هَلْ أَدَّيْتُ حَقَّهَا؟ قَالَ: "لَا وَلَا بِزَفْرَةٍ وَاحِدَةٍ!"

(رواه الإمام  البزار)

ya’ni: Bir kishi onasini yelkasida ko‘tarib Baytullohni tavof qildirar edi. Tavofni tugatgach: “Onamning mendagi haqqini ado etdimmi?” deb so‘radi. Rasululloh (s.a.v): “Yo‘q, syen to‘lg‘oq azobidagi bir marta oh urishining haqqini ham ado etolmading”,  dedilar.

 

عَنْ ابْنِ عُمَرَ، أَنَّ رَجُلاً أَتَى النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، إِنِّي أَصَبْتُ ذَنْبًا عَظِيمًا فَهَلْ لِي تَوْبَةٌ؟ قَالَ: هَلْ لَكَ مِنْ أُمٍّ؟ قَالَ: لاَ، قَالَ: هَلْ لَكَ مِنْ خَالَةٍ؟ قَالَ: نَعَمْ، قَالَ: "فَبِرَّهَا"

(رواه الإمام  الترمذي)

 

ya’ni: Bir kishi qayg‘uga botib, Rasululloh (s.a.v) huzurlariga bordi va: “Ey Rasululloh! Men katta gunoh qilib qo‘ydim, mening tavbam qabul bo‘larmikin?" dedi. Rasululloh (s.a.v): "Onang bormi?" dedilar. U "Yo‘q", dedi. Rasululloh (s.a.v) "Xolangchi?", deb so‘radilar. "Ha," deb javob berdi. Rasululloh (s.a.v):  "Unday bo‘lsa, xolangga yaxshilik qil",  deb marhamat qildilar (Imom Termiziy rivoyati). 

Muhtaram jamoat! Mav’izamiz davomida farzandlarning ota-onalari oldidagi vazifalari haqida suhbatlashamiz.

Ota-onaning farzand zimmasida ko‘plab haqlari bo‘lib, ularning ba’zisi ota-onaning hayotlik vaqtlariga bog‘liq bo‘lsa, qolgani esa vafotlaridan keyingi davrga taalluqlidir.

Ota-onasi hayot bo‘lgan davrda farzand bajarishi lozim bo‘lgan ba’zi  amallar:

  • ota-onasiga itoat qilish, ya’ni: gunoh bo‘lmaydigan ishlarning barchasida ota-onaga labbay deb, buyurgan ishlarini malollanmasdan, go‘zal tarzda bajarish;
  • ota-onaga doimo yaxshilik va ehsonda bo‘lish, ya’ni: farzand o‘z sharoitidan kelib chiqib, ota-onasiga yegulik, kiyim-kechak va boshqa zaruriyatlarini ta’minlashi;
  • ota-onaga kamtarlik va kamsuqumlik bilan muomala qilish, ya’ni: oldilarida hurmat bilan o‘tirish, baland ovozda gapirmaslik, umuman “uf” kalimasini ularga nisbatan ishlatmaslik, ular huzurida behuda ko‘p gapirmaslik, odob bilan so‘zlarini tinglash, ismlari bilan chaqirmaslik, yurishda yoki bir joyga kirib chiqishda ruxsatlarisiz ulardan oldin harakat qilmaslik;
  • ota-onalarning ruxsatlarisiz safarga chiqmaslik, ya’ni: qanday safar bo‘lishidan qat’iy nazar, farzandlar doimo ota-onalarining roziliklari, duo va oq fotihalari bilan safarga chiqishlari lozim;

Ota-onasi vafotidan so‘ng farzand bajarishi lozim bo‘lgan ba’zi amallar:

  • ota-onaning haqqiga duo va istig‘forlarni doim aytish;
  • ota-onaning do‘stlari bilan aloqani uzmay, ularga yaxshilik qilish orqali hurmatlarini joyiga qo‘yish;
  • ota-onalarning vasiyyatlarini bajarish;
  • ota-ona sababli qarindosh bo‘lganlar bilan silai rahm qilish.

Alloh taolo hayot bo‘lgan ota-onalarimizning umrlarini uzoq qilsin, o‘tganlarini esa, O‘z rahmatiga g‘arq aylasin!

Juma mav'izalari
Boshqa maqolalar

Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.

09.06.2025   4178   4 min.
Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.

Har yangi kunning tongini ko‘rganingizda qalbingizni zikr ila to‘ldiring. Iymon zikrlariga quloq tutar ekansiz, borliq Yaratgan Zot sari talpinayotganini his qilasiz. Alloh taolo aytadi: «...Mavjud bo‘lgan barcha narsa hamd bilan Unga tasbeh aytur...»[1]. Balki uyda, balki ko‘chada, qayerda bo‘lsangiz-da, Allohning zikriga shoshiling. Zikrlarni ko‘paytirganingiz sari Allohga bo‘lgan muhabbatingiz ortib boradi, osmonlaru yerning Xoliqi bo‘lgan Alloh taolodek buyuk Zot suyanchig‘ingiz ekanini anglaysiz...

Ushbu misralarni doim yodda tuting:

Gar ersa qalblar Xoliqin zikridin mosuvo,
Alar jasad ichidin joy olgan tosh kabi go‘yo.

Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.
Toshda na mehr va na his bor. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Robbini zikr qiladigan bilan zikrdan yiroqda bo‘lgan kishi xuddi tirik bilan o‘lik kabidir” [2],  deganlar.

Yana Nabiy alayhissalom: “Sizlarga amallaringizning eng xayrlisi va Sultoningiz huzurida eng pokiza, darajangizni yuqorilatadigan, sizlar uchun tillo-kumushlarni ehson qilgandan-da, dushmaningizga yo‘liqib, uning boshini tanasidan judo qilishingiz, u ham sizning kallangizni bo‘yningizdan uzib tashlashidan-da yaxshiroq amal qaysi ekanini bildirib qo‘yaymi?!” dedilar. Sahobalar: ”Ha, ey Allohning Rasuli”, deyishdi. U zot: U Allohning zikridir”,3] dedilar.

Ubayd ibn Umayr aytadilar: “Mo‘minning amal daftaridagi hamd ila tasbeh – u bilan dunyo tog‘laricha tillo sudralib yurishidan xayrlidir”.

Nabiy alayhissalom yana boshqa bir hadisda: «Alloh taoloning fazilat izlab kezib yuruvchi farishtalari bo‘lib, ular zikr aytib o‘tirilgan davralarni izlab yurishadi. Shu asnoda zikr bo‘layotgan davrani topishsa, farishtalar zikr halqasidagilar bilan birgalikda o‘tirishadi va bir-birlarini qanotlari bilan o‘rab olishadi, shu tarzda zikrdagi kishilar bilan dunyo osmonining orasi farishtalar bilan to‘lib ketadi. Zikr halqasidagi kishilar tarqalib ketishsa, farishtalar osmonga ko‘tarilib ketishadi.

Keyin Alloh taolo hammasini bilib turgani holda, ulardan: “Qayerdan keldinglar? – deb so‘raydi. Ular: “Biz yerdagi bandalaring oldidan keldik. Ular Senga tasbeh aytyaptilar, takbir, tahlil aytib, Senga maqtov yo‘llayaptilar va O‘zingdan so‘rashyapti”, deb javob qaytarishadi.

Alloh taolo: “Ular Mendan nimani so‘rayapti?” – dey­di. Farishtalar javoban: “Sendan jannatingni so‘rashyapti”, deyishadi.  Alloh taolo: “Ular jannatimni ko‘rishganmi?” – deya farishtalardan yana savol so‘raydi. Farishtalar javob berib: “Yo‘q! Ey Yaratgan Zot!” – deyishadi. Alloh subhanahu va taolo yana: “Mabodo ular jannatimni ko‘radigan bo‘lsalar, holat qanday bo‘ladi-ya?” – deydi. Farishtalar: “Ular yana Sendan panoh tilashyapti”, deyishadi. Alloh taolo savol tariqasida: “Nimadan panoh berishimni so‘rashyapti?” – deydi.

Ular: “Jahannamingdan, ey Yaratgan Zot!” – deb javob qaytarishadi. “Ular do‘zaximni ko‘rganmi?” – deb so‘raydi Alloh taolo. Javob qaytarib: “Yo‘q!” – deyishadi ular.

Alloh taolo: “Ular do‘zaximni ko‘rishsa qanday bo‘larkin?” – deydi.

Farishtalar: “Ular yana Sendan mag‘firat qilishingni so‘rashyapti”, deyishadi.

Alloh taolo: “So‘zsiz ularning gunohlarini kechirdim, ularga so‘rovlarini ato etdim va panoh tilagan narsalaridan ularni O‘z panohimga oldim”, deydi.

Farishtalar: “Ey Yaratgan Zot! Ular orasida falonchi, o‘ta xatokor qul ham bor. U o‘tib keta turib ularning oldiga o‘tirib oldi”, deyishadi. Alloh taolo shunday deya marhamat qiladi: “Uni ham kechirdim! Ular hammajlislari badbaxt bo‘lmaydigan kishilardir”, deydi»[4]dedilar. 

 


[1]  Isro surasi, 44-oyat.
[2]  Imom Muslim rivoyati.
[3]  Imom Termiziy rivoyati.
[4]  Imom Muslim rivoyati.