Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyun, 2025   |   17 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
13 Iyun, 2025, 17 Zulhijja, 1446

Xulqning yomonligi iymon zaifligidan dalolatdir

21.02.2018   3825   6 min.
Xulqning yomonligi iymon zaifligidan dalolatdir

Iymon insonni yomonliklardan qaytaruvchi va yaxshiliklarga undovchi bo‘lgan Ilohiy bir quvvatdir. Shuning uchun ham Alloh bandalarini yaxshilikka chaqirishini va yomonlikdan qaytarishini ularning qalblarida joylashgan iymonlarining taqozosidir, deb O‘zining kitobida ularga «Ey mo‘minlar», deb muroja’at qilib, so‘ng ularga taklifotlarni aytadi. Masalan: «Ey mo‘minlar, Allohdan qo‘rqingiz va iymonlarida rostgo‘y bo‘lgan zotlar bilan birga bo‘lingiz». 

Payg‘ambar alayhissalom go‘zal xulq kuchli iymonga, yomon xulq esa iymon zaifligiga dalolat qilishini izohlab aytib o‘tganlar. 

Hech kimni pisand qilmay razil ishlarni qilib yuradigan xulqi bo‘zuq, uyatsiz odamni Rasululloh alayhissalom shunday sifatlaganlar: «Hayo va iymon bir- birlariga yaqindirlar. Agar ularning biri ketsa, ikkinchisi ham ketadi». 

Qo‘shnilariga zulm qilib yashagan kishini Rasululloh alayhissalom, mo‘min emas, deb e’lon qilganlar. «Allohga qasamki, u mo‘min emas, Allohga qasamki u mo‘min emas, deganlarida», sahobalar: «Kim u yo Rasululloh?», deb so‘radilar. Shunda Rasululloh alayhissalom: «Yomonliklari bilan qo‘shnilarini xotirjam qilmagan kimsa», deb javob berdilar. 

Rasululloh alayhissalom o‘zining sahobalariga behuda va lag‘vi gaplardan yuz o‘girish kerakligini ta’lim berib, ularga shunday der edilar: «Allohga va oxiratga iymon keltirgan kishi faqat yaxshilikni gapirsin, bo‘lmasa jim bo‘lsin».

Rasululloh s.a.v. Islom fazilatlarining natijalari yuzaga chiqqunicha chin iymonga suyanib Alloh risolasini insoniyatga yetkazib keldilar. 

To‘g‘ri, ba’zi bir o‘zlarini dindorlar deb hisob qilganlar farz ibodatlarini amalga oshirishlarida unga beparvolik bilan qaraydilar. Haq iymon va go‘zal xulqqa zid ishlarni qila turib, yana jamiyat orasida o‘zlarini haqiqiy dindor qilib ko‘rsatishga urinadilar. Rasululloh alayhissalom o‘z ummatlarini o‘shanday kimsalardan hazar qildirganlar, chunki inson ibodatlarning rohatini his qilmay, uning shakllarini taklif qilib ko‘rsatib berishga qodir. Shunday ekan insonlardagi fazilat mikdori va yurayotgan yo‘li qanchalar yorqinligi uning xulqiga bog‘liqdir.

Bu borada Rasululloh alayhissalomdan quyidagi hadis rivoyat qilingan: «Bir kishi payg‘ambarimiz alayhissalomga: «Ey Rasululloh, bir ayol menga o‘qiyotgan (nafl) namozi, tutayotgan (nafl) ro‘zasi va berayotgan sadaqalari ko‘pligini va lekin u qo‘shnilariga tili bilan ozor berib qo‘yishini aytdi», dedi. Shunda Rasululloh s.a.v.: «U ayol do‘zahda bo‘ladi», deb javob berdilar. So‘ng haligi kishi yana shunday dedi: «Ey Rasululloh alayhissalom, bir ayol o‘qiyotgan (nafl) namozi va tutayotgan (nafl) ro‘zasi ozligini va berayotgan sadaqasi esa faqat pishloqligini, lekin qo‘shnilariga umuman ozor bermasligini aytdi», dedi. Shunda Rasululloh alayhissalom: «U ayol jannatda bo‘ladi», dedilar.

Rasululloh s.a.v.ning ushbu bergan javoblariga e’tibor bersak unda go‘zal axloqni baholash hamda sadaqa berish manfaati boshqalarga ham yetishi mumkin bo‘lgan umumiy ibodat ekanligiga ishora bor.

Rasululloh o‘zlarining javoblarida axloqning iymonga va ibodatga bog‘liqligini aytib qo‘yish bilan birga, u axloq bu dunyo yaxshiligi va oxiratda esa do‘zax o‘tidan qutilishning asosiy garovi ekanligini belgilab berdilar. Albatta inson o‘z axloqini o‘nglashi bu muhim ishdir. Buning uchun esa insonga quyidagi narsalar zarurdir:

  1. Axloq, iymon va isloh bular uchalasi bir- birlaridan ajratilishi mumkin bo‘lmagan narsaligini inson bilishi.
  2. Shuni inson o‘z ongi va qalbiga jo qilishi.
  3. Insonga shu haqda har doim uzluksiz nasihat va ko‘rsatmalar berib turilishi. 

Bir kuni Rasululloh alayhissalom: «Muflis kim, uni bilasizlarmi?», deb sahobalariga savol berib qoldilar. «Muflis cho‘ntagida puli ham yo‘q odamdir», deb javob berishdi. Shunda u kishi aytdilar: «U muflis qiyomatga bu dunyoda namoz o‘qigan, ro‘za tutgan, zakot bergan bo‘lib, kimnidir so‘kkan, molini nohaq yegan, urgan, haqorat qilgan hamda konini to‘kkan bo‘lib boradi. Shunda Alloh o‘sha muflis va mazlumlar oralarida hisobot qilganida, ularga muflisning yaxshi amallaridan olib beriladi. Uning yaxshi amallari tamom bo‘lganida, endi mazlumlarning gunohlarini unga olib berilib hisobot qilinadi. Nihoyat muflisning savob amallari tugagach uni do‘zaxga uloqtiriladi». 

Ha, muflis shudir. Bu esa o‘zi ikki ming dinor qarzdor bo‘lib ming dinorlik savdo moli bor savdogarga o‘xshaydi. 

Bunday miskinni boy deb aytish mumkinmi? 

Ba’zan ibodat qilib, gunoh ishlarni esa doim qilib yurgan kishini taqvodor deb aytish ham mumkinmi? 

Rasululloh alayhissalom bu borada shunday deganlar: «Suv muzni eritib yuborgani kabi go‘zal xulq ham xatolarni yo‘q qilib yuboradi. Shuningdek sirka asalni fosid qilgani kabi, yomon xulq ham amalni fosid qiladi». 

Insonda razilliklar ko‘payib, uning zararlari oshkor bo‘lsa, inson dinidan chiqib ketadi. Mo‘minlikni da’vo qilishi ham yolg‘onga aylanadi. Go‘zal xulq bo‘lmasa dinning qanday kadr qimmati bo‘ladi? Allohning bandasi bo‘la turib nima uchun fosid ishlar qiladi? 

Iymonning kuchli axloqqa bog‘liq ekanligini Rasululloh alayhissalom quyidagicha tushuntirganlar: «Uchta narsa kimda bo‘lsa, u namoz o‘qisa ham, ro‘za tutsa ham, haj va umra qilsa ham, men musulmonlardanman desa ham u munofiqdir. U kishining yolg‘on gapirishi, va’daga xilof qilishi va omonatga xiyonat qilishidir».

 Yana boshqa rivoyatda shunday deganlar: «Kishi yolg‘on gapirsa, va’daga xilof, omonatga xiyonat qilsa, bu uning munofiqligiga alomatdir, garchi u namoz o‘qisa ham, ro‘za tutsa ham va o‘zini musulmon hisoblasa ham». 

Rasululloh bu borada yana shunday deganlar: «Insonda to‘rt xislat bo‘lsa u aniq munofiqdir. Agar to‘rt xislatning bittasi bo‘lsa ham uni tark qilmaguncha u insonda munofiqlikning bir xislati qoladi. U to‘rt xislat: insonning omonatga xiyonat qilishi, yolg‘on gapirishi va va’daga xilof qilishi». (Hadisda to‘rtinchi xislat zikr qilinmagan. M.G‘azzoliy). 

“Fazilatlar kitobi”dan olindi 

O‘MI Matbuot xizmati

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

EZGULIK, BAG‘RIKЕNGLIK VA MЕHR-OQIBAT BAYRAMI

06.06.2025   4897   4 min.
EZGULIK, BAG‘RIKЕNGLIK VA MЕHR-OQIBAT BAYRAMI

Munosabat

 

Avvalo, barcha yurtdoshlarimizni xursandchilik ayyomi – Qurbon hayiti bayrami bilan samimiy muborakbod etaman!

Mamlakatimizda Qurbon hayiti nafaqat diniy, balki umummilliy bayram sifatida ham keng nishonlanadi. Zero, ushbu kunda yurtdoshlarimiz bir-birini hayit bilan samimiy tabriklab, o‘zaro sovg‘alar ulashadi, millati, tili va dinidan qat’i nazar, yolg‘iz keksalar, kam ta’minlangan oilalar holidan xabar olinib, xayriya ishlari amalga oshiriladi.

Shu ma’noda, ushbu qutlug‘ bayram insonparvarlik va bag‘rikenglik ramzi bo‘lish bilan birga, insonlar o‘rtasida o‘zaro mehr-muhabbat va hamjihatlik kabi fazilatlarni ham o‘zida mujassam etadi.

Yurtimizda hayit bayramini munosib kutib olish va o‘tkazish, shuningdek, milliy-diniy qadriyatlarimizni asrab-avaylash, xalqimizning ko‘p asrlik an’ana va urf-odatlariga uyg‘un holda o‘tkazilishiga alohida e’tibor qaratiladi. Buning uchun barcha zarur tayyorgarliklar ko‘riladi, mamlakatimizning barcha hududlarida tom ma’noda bayram shukuhi hukm suradi.

Kezi kelganda yurtimizda “Inson qadri uchun” degan ulug‘vor g‘oya asosida barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham katta islohotlar amalga oshirilayotgani, normativ-huquqiy hujjatlar takomillashtirilib, soha faoliyati samaradorligi yangi bosqichga chiqarilayotganini alohida qayd etish lozim.

Davlatimiz rahbari tashabbusi bilan oxirgi yillarda yurtimizning har bir go‘shasidagi ulkan bunyodkorlik ishlari izchil davom ettirilmoqda. Xususan, Toshkentda Islom sivilizatsiyasi markazi binosi qurilishi yakuniga yetib bormoqda, Samarqandda Imom Buxoriy majmuasi qad rostlamoqda.

Yaqinda Prezidentimiz ushbu majmuaga tashrif buyurib, u yerdagi bunyodkorlik ishlari bilan tanishdi, zarur ko‘rsatmalar berdi. Zero, bu  davlatimiz rahbarining uzoqni ko‘ra bilishi, ulug‘ ajdodlarga yuksak ehtiromining yorqin ifodasidir.

E’tiborga sazovor jihatlardan yana biri shuki, Prezidentimiz qo‘ng‘iroq qilib, hojilarimiz uchun yaratilgan shart-sharoitlar, ularning salomatligi va kayfiyati haqida so‘radi. Bundan hojilarimiz behad mamnun bo‘ldi, e’tibor va ehtiromdan xursand bo‘lgan ziyoratchilarimiz ko‘zlarida yosh bilan duo qildilar.

Arafot maydonida, duolar mustajob bo‘ladigan ayni onlarda Prezidentimizning Qurbon hayiti munosabati bilan O‘zbekiston xalqiga yo‘llagan tabrigini katta hayajon bilan eshitdik. Yaratgandan yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik so‘rab, duolar qildik.

Ayniqsa, tabrikda hojilarimiz alohida eslab o‘tilgani ziyoratchilarimizni cheksiz quvontirdi.

Barcha yurtdoshlarimiz qatori hojilarimiz ham ushbu tabrikdagi olijanob g‘oya va tashabbuslarga befarq emasligini izhor qildi.

Tabrikdagi “Inson qadri uchun, inson baxti uchun!” degan olijanob g‘oya barcha jabhalardagi islohotlarning asosi ekanini alohida e’tirof etish va hojilarimizning tashabbuslari ham ushbu g‘oyaga hamohang ekanini qayd etish lozim.

Bu Arafot maydonida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga hojilarimizning murojaatida ham o‘z aksini topdi. Jumladan, mazkur murojaatda hojilarimiz yurtga qaytgach, “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi Renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Prezidentimizga ko‘makchi bo‘lamiz, deb va’da berdi.

Shuningdek, Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, tinchlik-osoyishtalikning qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarni targ‘ib etish borasida faol bo‘lishni aytib o‘tdi.

O‘z navbatida, hojilarimiz kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish, to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yorga amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish, mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan, tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish, hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish, xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish kabi tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga ahd qildi.

Aziz yurtdoshlar! Shubhasiz, ushbu shukuhli kunlar tom ma’noda barchamiz uchun katta bayram, xursandchilik onlaridir. Mo‘tabar manbalarda saodatli damlarni shodu xurramlik bilan o‘tkazish bo‘yicha ko‘p tavsiyalar kelgan. Ulamolarimiz: “Hayit kunlari shodlikni izhor qilish dinning shiorlaridan”, deyishadi. Demak, Qurbon hayiti kunlarida quvonchimizni, saxovatimizni har qachongidan ko‘ra ko‘proq namoyon qilishimiz lozim. Ayniqsa, kam ta’minlangan, ijtimoiy himoyaga muhtoj insonlarga yordam ko‘rsatishga shoshilishimiz lozim.

Ushbu fazilatli kunlarda muborak manzillarda turib, ona Vatanimizga tinchlik-osoyishtalik, xalqimizga yanada farovon hayot, farzandlarimizga baxtu saodat so‘rab, duolar qilmoqdamiz!

Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!

Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy

 

Maqolalar