Sayt test holatida ishlamoqda!
04 Iyul, 2025   |   9 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:11
Quyosh
04:55
Peshin
12:33
Asr
17:42
Shom
20:04
Xufton
21:40
Bismillah
04 Iyul, 2025, 9 Muharram, 1447

Hanafiylik – sunnatga eng ko‘p amal qiluvchi mazhab

08.02.2018   10789   5 min.
Hanafiylik – sunnatga eng ko‘p amal qiluvchi mazhab

Ahli sunnat va jamoat ta’limotiga ergashuvchi to‘rt mazhab – hanafiylik, molikiylik, shofe’iylik va hanbaliylikning har birining asosini Qur’oni karim va hadisi sharif tashkil qilishi hech kimga sir emas. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hadisi shariflari har bir mazhab fiqhida asosiy manbalardan biri hisoblanadi. Mazhab imomlari hamda ularga ergashgan izdoshlaridan   hech biri hadisi sharifdan tashqariga chiqmagan. Hadisi sharif turganda, o‘z ra’ylari va fikrlarini ilgari surmagan. Bu hanafiy mazhabida yaqqol o‘z ifodasini topgan, desak xato bo‘lmaydi. Biroq, afsuski, Imomi A’zam Abu Hanifa rahimahulloh o‘z shogirdlari bilan birga hanafiylik mazhabini ta’sis qila boshlagan davrdan buyon to hozirgi kunimizgacha ushbu mazhab ahliga “ahli ra’y” degan tamg‘a bosilib keladi. Bu,  asosan, salbiy ma’noda ishlatiladi. Ya’ni, din va mazhab dushmanlari: “Ushbu mazhab vakillari o‘z fikrlarini oyat va hadisdan ustun qo‘yadilar; ular hadis turganda, uni olmasdan, o‘z ra’y-fikrlariga ergashadilar; hadisni olmasdan Imomi A’zamning gapini oladilar”, deganga o‘xshash bo‘htonni aytib keladilar.

Ibn Hajar al-Haytamiy rahimahulloh o‘zining Abu Hanifa rahimahullohning manoqiblari to‘g‘risida yozilgan “Al-Xayrot al-hison” risolasida bunday degan:  “Bilginki, ulamolarning Abu Hanifa va uning shogirdlarini “as'hobi ra’y” deyishlaridan maqsad, ularni kamsitish, ularni o‘z ra’ylarini Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlaridan va u zotning sahobalarining gaplaridan ustun qo‘yadi, deb nisbatlash emasligini tushunmog‘ing lozim! Chunki, ular bundan xolidirlar!”

Haqiqat shuki, bizning hanafiy mazhabida boshqa mazhablarga nisbatan hadisga ergashish ortiqroqdir, hammadan ko‘ra bu mazhab sohiblari hadislar ma’nosini chuqurroq va mukammalroq tushunib yetadilar. Hanafiylikning asosiy manbasi Qur’oni karimdir. Undan so‘ng Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hadislari eng asosiy manba hisoblanadi. Hatto, hanafiy mazhabida zaif hadis soxtalik ehtimoli bo‘lgan quruq qiyosdan ustun qo‘yilgan.

Hanafiylik mazhabida zaif hadis turganda qiyosga, ra’yga o‘rin yo‘q, zaif hadisga amal qilinadi. Bu hanafiy mazhabining boshqa mazhablardan ko‘ra ustunligini ko‘rsatadi. Ular qanchalik hadisga amal qilishni da’vo qilsalar ham, biror bir masalaga zaif hadisdan boshqa dalil bo‘lmasa, unga amal qilmasdan o‘z ra’y-fikrlariga ko‘ra qiyos qilib hukm chiqaradilar. Hanafiylikda esa undoq emas. Biror bir masalaga zaif hadisdan boshqa dalil bo‘lmagan taqdirda, zaif hadisga amal qilinadi, ra’y-fikrga suyanib qiyos qilinmaydi. Xullas, hanafiylikda zaif hadis barcha turlari bilan mujtahidning yoki biror bir faqihning gapidan ustun hisoblanadi.

Imomi A’zam Abu Hanifa rahimahulloh: “Allohdan va uning Rasulidan kelgan narsalarni bosh-u ko‘z ustiga qabul qilamiz! Sahobadan kelgan narsalarning esa eng yaxshisini tanlab ergashamiz!  Ularning gaplaridan tashqari chiqmaymiz!” degan so‘zlarini barcha manoqib kitoblarda ko‘rishimiz mumkin.

Demak, to‘rtta mazhabning hech bir ta’sischisi hadisi sharifdan tashqari chiqmagan, hadisi sharif turganda, o‘z ra’ylari va fikrlarini ilgari surmagan. Bunga yorqin dalil sifatida mazhablarning Qur’oni karim va hadisi sharifdan dalillarni bayon qilgan kitoblarini ko‘pdan ko‘pini keltirish mumkin. Bunday kitoblar xar bir asrda o‘zgacha uslublar bilan yozilgan. Bu borada hanafiy mazhabida ham talaygina kitoblar bitilgan. Ularning har biri bir-biridan o‘ziga xosligi bilan ajralib turadi. Mana shunday sara kitoblar qatorida Rabboniy olim, mufassir, muhaddis shayx Muhammad Abdulloh ibn Muslim Bahlaviyning “Adillat-ul hanafiyyati minal ahodisin nabaviyyati alal masoilil fiqhiyati” kitobini keltirish mumkin. Kitobni mutolaa qilgan kishi undagi boblar tartibining osonligi hamda hadislarni keltirishda muallifning hadis ilmi borasida juda zukko bo‘lganiga xayratda qolmay iloji yo‘q. Muallif kitobda hadislarni fiqhiy ahkomlarga monand qilib keltirgan.  Bir ming ikki yuz yetmishta hadisni o‘z ichiga olgan kitobni mutolaa qilgan har bir hanafiy mazhabiga ergashuvchi kishi o‘z mazhabi ulamolariga nisbatan hurmati ziyoda, qalbi xotirjam bo‘ladi.

Shuni e’tiborga olgan holda, mazhabimizni yanada yaxshiroq o‘rganish, har bir masalaga mukammal dalillar mavjud ekanini chuqurroq anglash va anglatish yo‘lida viloyat vakilligi saytida mazkur kitobdan zarur ma’lumotlar berishni yo‘lga qo‘ymoqdamiz. Ushbu xayrli ishni kitobni yaxshilab mutolaa qilgan va tarjimasini ham uddalayotgan Piskent tumanidagi “Sobirxon ota” masjidi imomi Sunnatulloh Abdulbositga topshirdik. Ezgu niyat ila boshlayotgan amalimizni Alloh xayrli va bardavom qilsin!

 

Xayrulla TURMATOV,

Toshkent viloyati bosh imom-xatibi

O‘MI Matbuot xizmati

Fiqh
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Shavkat Mirziyoyev: Yoshlarimizning har bir muvaffaqiyati biz uchun kuch-qudrat

30.06.2025   5456   3 min.
Shavkat Mirziyoyev: Yoshlarimizning har bir muvaffaqiyati biz uchun kuch-qudrat

Bugun mamlakatimizda Yoshlar kuni keng nishonlanmoqda. Asosiy bayram tadbirlari Toshkentdagi Xalqaro kongress markazida bo‘lib o‘tmoqda.

O‘zbekiston yoshlarini tabriklash va qo‘llab-quvvatlash uchun bu yerga Prezident Shavkat Mirziyoyev tashrif buyurdi.

Kongress markaziga kiraverishda yoshlarning turli sohalardagi loyihalari, kashfiyot va yutuqlari taqdimot qilindi. Masalan, “Yosh innovatorlar” ko‘rgazmasida muhandislik, raqamli texnologiyalar, sun’iy intellekt, uchuvchisiz qurilmalar namoyish etilgan. “Yashil” tashabbuslar” maydonchasida ekologiya, muqobil energetika, qishloq xo‘jaligi kabi sohalarga oid ishlanmalar ko‘rsatilgan. “Kreativ loyihalar” bo‘limidan hunarmandlik, dizayn, tasviriy san’at, video va prodyuserlik faoliyatidagi yutuqlar o‘rin olgan. “Yoshlar tadbirkorligi va startaplar” maydonchasida ushbu yo‘nalishdagi muvaffaqiyatli loyihalar haqida ma’lumot berilgan.

Jumladan, toshkentlik Rustam Hamdamovning “Billz” dasturi kichik va o‘rta biznesni avtomatlashtirishga yordam beradi. Hozirgacha bu loyihaga Buyuk Britaniya, Singapur, Turkiya ishbilarmonlari 6 million 600 ming AQSH dollari miqdorida investitsiya kiritgan.

Qoraqalpog‘istonlik yosh fermer Sherzod Niyazimbetov organik pomidorlar yetishtirib, quyoshda quritib va qadoqlab, Italiya hamda Fransiya kabi davlatlarga eksport qilmoqda. Uning korxonasida 200 nafarga yaqin xodim ishlamoqda.

O‘zbekiston Prezidentining 2019 yildagi qarori bilan tashkil etilgan Yoshlar akademiyasi bugungi kunda 7 mingdan ziyod yosh olimlarni birlashtirgan. Ko‘rgazmada ular uchun keng o‘rin ajratilgan. Toshkentlik Sayfullo Qodirov ekin maydonlarini raqamli xaritalash va yuqoridan dori sepish imkonini beruvchi dronlar yasagan.

Olimlar orasida “Raqamli avlod qizlari” tanlovi g‘olibalari ko‘pligi ham diqqatga sazovor. Xorazmlik Lobar Abdullayeva onkologik kasalliklarga sun’iy intellekt orqali tashxis qo‘yishga mo‘ljallangan “AI Scan” dasturini ishlab chiqqan. Qoraqalpog‘istonlik Qumara Sagidullayeva quyosh energiyasida yuruvchi kichik traktor, toshkentlik Abdulloh Jamoliddinov bog‘ni avtomatik sug‘orish tizimini ixtiro qilgan.

Davlatimiz rahbari mazkur taqdimotlar bilan tanishib, ularning tashabbuskorlari bilan muloqot qildi.

– Yoshlarimizning har bir muvaffaqiyati biz uchun kuch-qudrat, mamlakatimiz kelajagiga tayanch. Bugun farzandlarimiz zamonaviy yo‘nalishlarni egallab, ancha ilgarilab ketyapti. Ularni qo‘llab-quvvatlasak, sifatli ta’lim berib, sharoit yaratsak, bundan ham katta natijalarga erishadi, – dedi Shavkat Mirziyoyev.

Mutasaddilarga ixtirochi yoshlarni tegishli vazirliklarga biriktirib, loyihalarini rivojlantirish bo‘yicha ko‘rsatma berildi.        

Yurtimizda bunday iqtidorli o‘g‘il-qizlar ko‘p. Bu ta’lim sohasiga, ayniqsa, STEAM yo‘nalishlariga qaratilayotgan e’tibor natijasi. So‘nggi yillarda matematika, fizika, kimyo va axborot texnologiyalariga ixtisoslashgan ko‘plab maktablar tashkil etildi. “Bir million dasturchi” loyihasi doirasida 325 ming yigit-qiz o‘qitildi.

Yosh tadbirkorlar tashkil qilgan 261 ta korxonaning yillik aylanmasi 100 milliard so‘mdan oshgan. Startaplarni  moliyalashtirishga 145 million dollar venchur sarmoya kiritilgan.

Bayram munosabati bilan o‘tgan uchrashuvda Prezidentimiz yoshlar uchun yanada keng imkoniyatlarni belgilab berdi.

Manba: https://president.uz

 

Shavkat Mirziyoyev: Yoshlarimizning har bir muvaffaqiyati biz uchun kuch-qudrat Shavkat Mirziyoyev: Yoshlarimizning har bir muvaffaqiyati biz uchun kuch-qudrat Shavkat Mirziyoyev: Yoshlarimizning har bir muvaffaqiyati biz uchun kuch-qudrat Shavkat Mirziyoyev: Yoshlarimizning har bir muvaffaqiyati biz uchun kuch-qudrat Shavkat Mirziyoyev: Yoshlarimizning har bir muvaffaqiyati biz uchun kuch-qudrat Shavkat Mirziyoyev: Yoshlarimizning har bir muvaffaqiyati biz uchun kuch-qudrat Shavkat Mirziyoyev: Yoshlarimizning har bir muvaffaqiyati biz uchun kuch-qudrat Shavkat Mirziyoyev: Yoshlarimizning har bir muvaffaqiyati biz uchun kuch-qudrat