Sayt test holatida ishlamoqda!
14 Iyun, 2025   |   18 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:39
Bismillah
14 Iyun, 2025, 18 Zulhijja, 1446

Munosabat: Istiqbolli loyihalar amalga oshmoqda

29.01.2018   4037   4 min.
Munosabat: Istiqbolli loyihalar amalga oshmoqda

Kecha davlatimiz rahbari Qashqadaryo viloyatiga tashrif buyurdi. Qashqadaryo vohasi mamlakatimizning jadal rivojlanib borayotgan iqtisodiy potensiali yuksak: tabiiy boyliklari mo‘l, chorvachilik va dehqonchilikka ham nihoyatda qulay hududlaridan hisoblanadi.

Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev 2017 yil 24-25 fevral kunlari Qashqadaryo viloyatiga tashrifi chog‘ida ko‘plab istiqbolli loyihalar bilan tanishib, hududni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yuzasidan zarur topshiriqlar bergan edi.

O‘tgan bir yilga yaqin vaqt mobaynida viloyatda yalpi hududiy mahsulot hajmi 2016 yilga nisbatan 3,1 foiz o‘sdi. Sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish 6,4, kapital qo‘yilmalar hajmi 23,5, pudrat ishlari 4, qishloq xo‘jalik mahsulotlari yetishtirish 8, bozor xizmatlari 4,2 va chakana savdo aylanmasi 2 foiz o‘sishi ta’minlandi. Bandlik dasturi doirasida 71 ming 706 yangi ish o‘rni yaratildi.

Viloyatda davlat budjeti va xorijiy sarmoyadorlardan katta miqdorda mablag‘lar ajratilib, bugungi kunda sifatli mahsulot chiqarayotgan ishlab chiqarish korxonalari faoliyati bilan tanishgan Prezidentimiz muftiy Usmonxon Alimov hazratlari hamrohligida Shahrisabz shahrining tarixiy markazida joylashgan “Dorut tilovat” majmuasini ham ziyorat qildi

Taomilga binoan o‘tganlar xotirasi yod etilib, Qur’on tilovat qilindi.

Ma’lumingizki, Amir Temur hazratlari o‘zi tug‘ilib o‘sgan Shahrisabzni juda ham yaxshi ko‘rgan. Hatto uning chevarasi Bobur Mirzo “Boburnoma”da bobokaloni Shahrisabzni saltanatining poytaxti qilmoqchi bo‘lganini ham yozgan. Sohibqironning farzandlari va nabiralari, hatto chevaralari ham bu muazzam shaharni o‘zgacha muhabbat-la sevganlar.

Bugun yurtboshimiz ziyorat qilgan Ko‘k gumbaz masjidi, Shayx Shamsiddin Kulol, Gumbazi Sayidon maqbaralari va hujralardan iborat bo‘lgan “Dorut tilovat” majmuasi ham temuriylar davrining mahsuli.  Ular, asosan, XIV asr oxiri XV asrning birinchi yarmida bunyod etilgan.

Majmuadagi har bir obidaning o‘ziga xos tarixi bor. Ko‘k gumbaz masjidini Amir Temurning nabirasi, buyuk olim va davlat arbobi Muhammad Tarag‘ay Ulug‘bek 1434-1435 yillarda qurdirgan. Mirzo Ulug‘bek masjidni otasi Shohrux nomidan bobosi Amir Temur sharafiga bunyod etgan. Kirish peshtoqining ravog‘ida ularning nomlari va qurilish sanasi bitilgan.

Shayx Shamsiddin Kulol maqbarasi XIV asr oxirida barpo etilgan. Shayx Shamsiddin Kulol al Foxuriy Amir Temur hamda uning otasi Tarag‘ay Bahodirning ustozi va piridir. U 1370 yilda vafot etgan. Amir Temur ustozi qabri ustiga maqbara qurdirgan.

Gumbazi Sayidon maqbarasi 1437 yilda Mirzo Ulug‘bek farmoni bilan qurilgan. Maqbara ichida XV-XVII asrlarga oid bir nechta qabr toshlari bor. Bu qabr toshlar termizlik sayyidlarga tegishli bo‘lib, bir-biridan katta-kichik holatda joylashtirib qo‘yilgan. Ma’lumki, sayyidlar Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning avlodidan bo‘lib, ulug‘ zotlar hisoblanadi. Shuning uchun ham maqbaraning nomi Gumbazi Sayidon, ya’ni Sayyidlar gumbazi deb nom olgan.

Bu yerda sayyidlarning qo‘yilishining sababi ham Amir Temurga borib taqaladi. Sohibqironning o‘zi sayyidlarni juda ham hurmat qilgan. “Tuzuklar”ida “(Hazrati) Muhammad avlodidan bo‘lganlarning martabasini boshqalardan yuqori ko‘tarib, ularning izzat-hurmatini o‘rniga qo‘ygil. Ularga qancha ko‘p muhabbat bildirsang ham, uni isrof deb o‘ylama, chunki qaysi ish Xudo yo‘lida bo‘lsa, unda isrof yo‘qdir”, deb vorislariga nasihat qilgan.  Uning ana shu nasihatiga amal qilgan avlodlari ham har doim sayyidlarning hurmatini joyiga qo‘yib kelgan.

Davlatimiz rahbari ushbu qutlug‘ maskanda ulamolar bilan erkin muloqot qildi. Suhbatda xalqimiz farovonligi yo‘lida amalga oshirilayotgan xayrli ishlar haqida so‘z yuritildi. Ulamolar mamlakatimizda olib borilayotgan islohotlardan, xususan, diniy-ma’rifiy sohada yuz berayotgan katta o‘zgarishlardan behad minnatdor ekanini izhor qildilar. Ayniqsa, ular O‘zbekiston Qur’on musobaqasini o‘tkazish haqida tavsiya bergani uchun Prezidentimizga rahmatlar aytib, u kishining haqlariga duolar qildilar. Shuningdek, ulamolar bu tabarruk tanlovga butun viloyatda, jumladan, Shahrisabzda ham qizg‘in tayyorgarlik ko‘rilayotganini aytdilar.   

O‘MI matbuot xizmati

O'zbekiston yangiliklari
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Fatvo berishga kim haqli

13.06.2025   2233   6 min.
Fatvo berishga kim haqli

Hozirgi kunda islom jamiyatida, dunyo musulmonlari, ayniqsa yurtimiz musulmonlari orasida fatvo berish, fatvo chiqarish, fatvo so‘rash kabi atamalar ko‘p ishlatilmoqda.

Fatvo so‘zi arab tilida “savolga javob berish” ma’nosini anglatadi. Istilohda esa, shar’iy masala haqida savol so‘ragan odamga dalilga asoslangan holda javob berishdir.

Birinchi fatvo beruvchi shaxs Rasululloh sallallohu alayhi vasallam bo‘lgan. U zotdan keyin sahoba, tobein va keyingi davr mujtahid ulamolar fatvo berish bilan shug‘ullanib, bugungi kunimizgacha davom etib kelmoqda. Shariatda musulmonlar hayotida paydo bo‘ladigan savollar bo‘yicha fatvo berilishi bu farzi kifoya amal hisoblanadi.

Qur’on va hadisdan hukm chiqarishning o‘ziga xos talablari mavjud. Qur’on va hadisga asoslangan holda musulmonlarning manfaatlaridan kelib chiqib, inson kamoloti, jamiyat farovonligi hamda uning ijtimoiy taraqqiyotini ko‘zlab hukm chiqarish alohida bilim va malaka talab etadi. Mo‘tabar manbalarda qayd etilishicha, arab tili, Qur’on va hadis ilmlari, fiqh va islom tarixini juda chuqur va mukammal biladigan va yana boshqa zarur sifatlarga ega bo‘lgan shaxslargina fatvo berish huquqiga ega.

Shunday bo‘lsa-da, biror-bir masalada hukm chiqarish zarur bo‘lib qolsa, avvalo, mazhablar ta’limotiga tayaniladi, agar ularning birortasida masalaning yechimi topilmasa, musulmonlarga osonlik va qulay sharoit yaratish nuqtayi nazaridan muftiylar tomonidangina fatvolar chiqarilishi mumkin.

Fatvo berish mas’uliyati. Islomda fatvoning o‘rni va ta’siri muhim bo‘lishi bilan birga o‘ta mas’uliyatli vazifa ham hisoblanadi. Chunki fatvoda Allohning hukmlarini bayon qilish maqsad qilinib, unda halol-harom, savob-gunoh, jannat-do‘zax orasidagi amallar ko‘rsatib beriladi. Imom Shotibiy rahmatullohi alayh fatvo berish mas’uliyati haqida to‘xtalib quyidagilarni ta’kidlaydi: “Muftiy – hukmlarni yetkazishda Rasululloh sallalllohu alayhi vasallamga o‘rinbosar va U zotning merosxo‘ri hisoblanadi. Shu bois u Rasululloh sollalllohu alayhi vasallam nomlaridan gapiradi”.

Haqiqatan, Abdulloh ibn Ja’fardan rivoyat qilingan hadisi sharifda Rasululloh sallallohu alayhi vasallam bu borada ogoh va e’tiborli bo‘lishga chaqirib: “Fatvoga jur’atli bo‘lganlaringiz do‘zaxga jur’atli bo‘lganingizdir”, – deganlar. Ya’ni voqe’likni to‘liq o‘rganmay, yetarli bilim va tajriba orttirmay turib, qo‘rqmasdan jur’at bilan fatvo berishdan qaytarganlar.

Buni chuqur anglab yetgan musulmonlarning dastlabki avlodlari o‘zlaridan ilmli shaxs bo‘lgan joyda sukut saqlashgan.

Imom Molik rahmatullohi alayhdan goho ellikta masala so‘ralganda bittasiga ham javob bermagan paytlari bo‘lgan ekan. Buning sababi so‘ralganda, u zot: “Javob beruvchi o‘zini avval do‘zaxga solib ko‘rsin, xalos bo‘lishiga ko‘zi yetsa, javob bersin”, – degan ekanlar.

Abu Aliy az-Zarirdan rivoyat qilinadi: “Men Ahmad ibn Hanbalga: “Kishiga fatvo berishi uchun qancha hadis yetarli, yuz ming hadis yetadimi?” – dedim. U: “Yo‘q”, – dedi. Men: “Ikki yuz mingchi?” – dedim. U: “Yo‘q”, – dedi. Men: “Uch yuz mingchi?”, – dedim. U: “Yo‘q”, – dedi. Men: “To‘rt yuz mingchi?” – dedim. U yana: “Yo‘q”, dedi. Shunda men: “Besh yuz ming bo‘lsachi?”, – degan edim, u: “Umid qilaman”, – deb aytdi”.

Yuqorida keltirib o‘tilgan dalillardan kelib chiqib shuni ta’kidlash lozimki, fatvo berish o‘ta mas’uliyatli bo‘lganligi jihatidan unga hamma ham jur’at qilavermaydi. Buning ortida jamiyat va unda yashovchi shaxslar uchun g‘oyat xatarli zararlar kelib chiqish mumkin. Shayx Ramazon Butiy aytadi: “Hukm chiqarish ilmi tibbiyot ilmi kabidir. Mabodo birovning farzandi og‘ir kasalga chalinib qolsa, u tegishli tashxis qo‘yish va farzandini davolash uchun tibbiyotga oid kitoblarni titadimi yoki malakali shifokorning oldiga boradimi? To‘g‘risini aytganda, uning esi joyida bo‘lsa, keyingi yo‘lni tanlaydi. Dinda ham xuddi shunday. Aslida bu tibbiyotdan ham muhimroq, shuningdek qamrovi jihatidan xavfliroqdir”.

Hech kimga sir emaski, hozirgi kunda ba’zilar o‘zicha oyat va hadislardan hukm chiqarib, noto‘g‘ri fatvolar berib, o‘zini va o‘zgalarni adashtirmoqda.

Ba’zi bir e’tirof etilmagan shaxslar yoki ma’lum maqsadlarga yo‘naltirilgan tuzilmalar tomonidan qo‘shtirnoq ichidagi “fatvolar” insonlarni islom ma’rifatidan uzoqlashtirishga sabab bo‘lmoqda. Ayniqsa, ularning “jihod”, “bay’at”, “takfir”, “bemazhablik”, “hijrat” kabi masalalardagi asossiz “fatvolari” nohaq qon to‘kilishiga olib bormoqda va insonlarning kafolatlangan huquqlariga rahna solinishiga sabab bo‘lmoqda. Imom Molik rahmatullohi alayhning ustozlari bo‘lgan Robia ibn Abdurahmonni yig‘lagan holda ko‘rib, undan buning sababini so‘rashganda, u zot kishilar diniy-huquqiy savollarni bilimi bo‘lmagan shaxslardan so‘rashayotganini ko‘rganligi, bu holat islomda katta xatar paydo bo‘lganligidan darak berishini ta’kidlagan ekanlar.

Demak, chuqur ilm, tajriba va xolislik kabi fazilat bo‘lmay turib, fatvo berishning oqibati xayrli emas. Shunday ekan, ba’zi doira yoki guruhlar tomonidan islomda ulkan masala sifatida qaralgan hukmlarga e’tiborsiz va mas’uliyatsizlik bilan fatvo berishlari o‘zlari va o‘zgalarni ham adashtirishdir. Qanday qilib shaxslarni va butun boshli jamiyatlarni kofirga chiqarib, jamoat oldida ularga ergashishni harom demoqdalar?!

Xulosa qilib aytganda, fatvoning musulmonlar hayotida o‘rni muhimligini hisobga olgan holda ilm va salohiyatsiz fatvo berish yoki uchragan kishidan fatvo so‘rash va unga ergashib ketaverish adashuvga olib boradi. Bu kabi salbiy oqibatlarni keltirib chiqaruvchi ixtiloflarning oldini olish birinchi navbatda islom markazlari va ulamolarning muhim vazifalaridan hisoblanadi.

Alloh taolo barchamizni turli ixtilof va fitnalardan asrab, barchamizni mamlakatimizda ming yillardan beri amal qilib kelinayotgan hanafiy mazhabimizga muvofiq ibodatlarini ado etib, zavqli hayot kechirish baxtiga nasib etsin!


Manba: "Ahli sunna" telegram kanali

MAQOLA