بسم الله الرحمن الرحيم

IMON HALOVATI – AQIDA MUSAFFOLIGIDA 

Muhtaram birodarlar! Islom dini beshta ruknga bino qilingan bo‘lib, ularning eng birinchisi, qolgan to‘rttasining maqbul bo‘lishiga asos sanalgan rukni imondir. Aqida masalasi aynan mana shu ruknga tegishli bo‘lib, bu haqda barcha musulmonlar yetarli darajada ilmga ega bo‘lishlari lozimdir. Zero, ulug‘ mashoyixlardan So‘fi Ollohyor aytganlaridek:

Aqida bilmagan shaytona eldur,

Agar ming yil amal deb qilsa yeldur.

Aqida borasida bitilgan eng mo‘tabar kitoblardan birinchisi Imom Abu Hanifa r.h.ga mansub “Al-fiqhul akbar” kitobi bo‘lib, bu asar biz moturidiy aqidasiga ergashuvchi musulmonlar uchun asosiy manba sanaladi. Abu Hanifa r.h. bu kitobda shunday deganlar:

أَصْلُ التَّوْحِيدِ وَ مَا يَصِحُّ اْلاِعْتِقَادُ عَلَيْهِ يَجِبُ أنْ يَقُولَ: آمَنْتُ بِاللهِ، وَ مَلاَئِكَتِهِ، وَ كُتُبِهِ، وَ رُسُلِهِ، وَ الْبَعْثُ بَعْدَ الْمَوْتِ، وَ الْقَدَرِ خَيْرِهِ وَ شَرِّهِ مِنَ اللهِ تَعَالَى،  وَالْحِسَابُ وَ الْمِيزَانُ، وَالْجَنَّةُ وَ النَّارُ حَقٌّ كُلُّهُ. وَاللهُ تَعَالَى وَاحِدٌ لاَ مِنْ طَرِيقِ اْلعَدَدِ، وَلَكِنْ مِنْ طَرِيقِ أنَّهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ: قُلْ هُوَ اللهُ أحَدٌ* اَللهُ الصَّمَدُ* لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ* وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً أحَدٌ

(سورة الإخلاص).        

ya’ni: “Tavhidning asli va e’tiqod qilish to‘g‘ri bo‘lgan narsa shuki: har bir musulmon shunday deb aytishi vojib bo‘ladiki: Allohga, Uning farishtalariga, kitoblariga, payg‘ambarlariga, vafot etgandan so‘ng qayta tirilishga, taqdirning yaxshisi ham, yomoni ham Alloh taolodan ekanligiga imon keltirdim. Hisob, tarozu, jannat va do‘zax barchasi haqdir. Alloh taolo birdir, lekin sonoq jihatidan emas, balki Uning sherigi yo‘qligi jihatidan. Qur’oni karimda aytilganidek: “(Ey Muhammad!),  ayting: “U Alloh yagonadir. Alloh behojat, (lekin)  hojatbarordir. U tug‘magan va tug‘ilmagan ham. Shuningdek, Uning hech bir tenggi yo‘qdir” (Ixlos surasi).

Ushbu matnda aqidaning asoslari va uning to‘g‘ri bo‘lish tarzi zikr etib o‘tilmoqda. Banda yuqorida aytilgan aqidalarga avvalo chin dildan ishonmog‘i lozim. So‘ngra uni tilida aytsa imoni komil bo‘ladi. Agar dilida tasdiqlab, uzrsiz tilida aytmasa u Allohning nazdida mo‘min bo‘ladi, lekin odamlarning nazdida mo‘min hisoblanmaydi. Aksincha, tilida aytib, dilida tasdiqlamasa odamlarning nazarida mo‘min hisoblansada, lekin aslida munofiq bo‘ladi. Shuning uchun imonning komil bo‘lishi uchun dilda tasdiq va tilda iqror bo‘lishi shart qilingan.

Har bir musulmonning aqidasi to‘g‘ri bo‘lishi o‘ta muhimdir. Ya’ni, aqidaning zaruriy masalalarini bilmagan kishi har qancha ibodat qilsa ham, aqidasi to‘g‘ri bo‘lmagani sababli, qilgan ibodatlari unga hech qanday naf bermaydi.

Muhtaram jamoat! Aqidani yaxshi bilmaslik dinda chuqur ketishga olib boradi. Dinda g‘uluvga ketish esa, insonni halokatga eltadi. Bu borada Rasululloh s.a.v. shunday deganlar:

عن ابن مسعود رضي الله عنه أنَّ النبي صلى الله عليه وسلم قَالَ: "هَلَكَ المُتَنَطِّعُونَ" قَالَهَا ثَلاَثا"

(رواه الإمام مسلم).

ya’ni: Ibn Mas’ud r.a.dan rivoyat qilinadi: Payg‘ambar s.a.v.: “Haddan tashqari chuqur ketuvchilar halok bo‘ldilar”, deb uch marta takrorladilar (Imom Muslim rivoyati). Bundan murod musulmon kishi diniy ishlarda Qur’oni karim va sunnati nabaviyada bo‘lmagan turli ibodatlarni ko‘paytirib olib, me’yorga rioya qilmasdan haddan oshirib yuborishdir. Shuni ta’kidlash lozimki, ba’zilar dinni juda ham yengil olib, Alloh taolo buyurgan amallarni ado qilishni ortga sursalar, yana ba’zilar esa uni haddan oshirib yuborishadi. Bu ikkisi ham noto‘g‘ridir.

Dinda g‘uluvga ketish - musulmon xalqlarining o‘rtasini bo‘lib yuborishga sabab bo‘ladi. Buning oqibatida vatanda beqarorlik vujudga keladi. Yurtning quvvati zaiflashadi. Alloh taolo shunday marhamat qilgan:

وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِيحُكُمْ

 (سورة الأنفال/46).

ya’ni: “Allohga va Rasuliga itoat qilingiz va nizolashmangiz, aks holda sustlashib ketursiz va “shamolingiz” (obro‘yingiz) ketib qolur” (Anfol surasi, 46-oyat). Demak, o‘zaro kelishmovchilikda, nizoda va ixtilofda bo‘lish, turli oqim va firqalarga bo‘linish shu xalqning sustlashishi va quvvatining ketib qolishiga sabab bo‘ladi.

Bugungi kunda diniy bilimni yoshlarimiz turli internet vositasi orqali o‘rganib, o‘zlari bilmagan holda noto‘g‘ri e’tiqodga kirib qolishmoqda. Bolalarimizning aqidasi to‘g‘ri shakllanishi uchun ular madrasa ko‘rgan, intizomiy dars o‘qigan ustozlardan namuna olishlari zarurdir. Bundan tashqari islomiy aqidadan umuman bexabar kishilar orasida muqaddas islom dinini mensimasdan missionerlarning da’vatiga aldanib qolayotganlar ham uchramoqda. Musulmon kishining o‘z dinidan voz kechib, o‘zga dinni qabul qilishi Alloh taoloning dargohida kechirilmas gunohdir. Mo‘min musulmon xalqimiz bunday ishlardan hazarda bo‘lishlari lozim.

Alloh taolo yurtimizni tinch, osmonimizni musaffo, xalqimiz farovonligini bundan ham ziyoda aylab, barchamizni rushdu hidoyatda barqaror bo‘lmog‘imizni nasibu ro‘zi qilsin. Omin!

Muhtaram jamoat! Mav’izamizning Hanafiy mazhabimizdagi fiqhiy masalalar bayoni qismida jamoat namozi xususida so‘z yuritamiz.

Besh vaqt namoz uchun imom bilan birga ikki kishi, juma namozi uchun esa imomdan tashqari uch kishi jamoat hisoblanadi.

Juma va ikki hayit namozlarini jamoatsiz ado etib bo‘lmaydi. Ya’ni hech bir kishi yolg‘iz holida mazkur namozlarni o‘qishi mumkin emas.

Besh vaqt namoz uchun jamoat sunnati muakkadadir. Ya’ni uzrsiz kishilar uchun besh vaqt namozni masjidda jamoat bilan ado etish ta’kidlangan sunnatdir.

Agar ikki kishi namozni jamoat bo‘lib o‘qimoqchi bo‘lsa, imom chap tarafda turadi, unga iqtido qiluvchi esa, imomning o‘ng tarafida bir qadam orqada turadi. Agar iqtido qiluvchilarning soni ikkitadan ortiq bo‘lsa, imomning ortidan saf tortadilar.

Ayollar namozni jamoat qilib o‘qimaydilar, imomlikka o‘tmaydilar.

Masjidda jamoat namozi o‘qib bo‘lingandan keyin kech qolib kelgan kishilarning namozi borasida ikki xil holat mavjud:

1. Agar masjid mahalla ichida joylashgan bo‘lib, shu masjidning qavmi jamoat namozini o‘qib bo‘lganidan so‘ng, jamoatga kech qolib kelgan kishilarning har birlari namozlarini jamoat qilmay yolg‘iz o‘qiydilar.
2. Agar masjid katta yo‘l bo‘yida joylashgan bo‘lib, u masjidning qavmi jamoat namozini o‘qib bo‘lganidan keyin ham yo‘lovchilar birin-ketin masjidga kirib kelishlari doimiy tarzda, odatiy holga aylangan bo‘lsa, u holda bunday masjidda jamoatga kech qolgan kishilar namozlarini qaytadan jamoat qilib o‘qishlari joiz bo‘ladi. Biroq, keyingi jamoatning imomi avvalgi jamoatning imomi turgan mehrobdan boshqa joyda turadi.

Shuni bilmoq lozimki, keyingi jamoatga yetib olishdan umidvor bo‘lib avvalgi jamoatga qasddan kech qolib kelish makruhdir.

Tahoratli kishi uzrli kishi (sohibi uzr)ga iqtido qilmaydi. Qori (qiroati namozga yaroqli) kishi omiy (qiroati tajvidga muvofiq bo‘lmagan) kishiga iqtido qilmaydi. Ruku va sajda qilishga qodir bo‘lgan kishi imo-ishora bilan namoz o‘qiydigan kishiga iqtido qilmaydi. Farz o‘qiydigan kishi nafl o‘qiyotgan kishiga yoki boshqa farzni o‘qiyotgan kishiga iqtido qilmaydi.

Tahorat olgan kishi tayammum qilgan kishiga, a’zolarini yuvgan kishi mas'h tortgan kishiga, nafl o‘qiydigan kishi farz o‘qiydigan kishiga iqtido qilishi joiz.