«Insonga zarar yetganida, yotgan holda yo o‘tirib yoki tik turib ham Bizga iltijo qiladi. Undan zararini ketkazganimizda esa, go‘yo yetgan zararidan Bizga duo qilmagandek ketaveradi. Mana shu tarzda isrofchi (tajovuzkor)larga qilmishlari ziynatli (chiroyli) qilib qo‘yildi» (Yunus, 12).

Inson (imoni zaif ekan) boshiga qiyinchilik tushsa, dardga chalinsa, betoqat bo‘ladi. Xalos bo‘lish yo‘llarini axtaradi, hech bir chora foyda bermagach, qiyinchilikni ketkazishni yoki darddan xalos qilishni so‘rab Yaratganga iltijo qila boshlaydi. Alloh taolo qalbdan qilingan iltijolarni qabul qiluvchi Zot. Duolari qabul bo‘lib, qiyinchilik yo darddan xalos bo‘lgach esa, ba’zilar go‘yo yetgan zararidan Alloh taologa iltijo qilmaganday ketaveradi. Ya’ni, Yaratganni unutadi va takabburlik qiladi. Chunki, «...Mana shu tarzda isrofchi (tajovuzkor)larga qilmishlari ziynatli (chiroyli) qilib qo‘yildi» (Yunus, 12).

Zumar surasi 49-oyatida bunday deyilgan: «Insonga biror ziyon yetsa, Bizga iltijo qiladi. So‘ngra Biz huzurimizdan unga biror ne’mat ato etsak, u, “shubhasiz, bu (ne’mat) mendagi ilm sababli berildi”, der. Yo‘q, u sinovdir. Lekin ularning aksariyati (buning sinov ekanini) bilmaslar».

Imom Tabariy bu oyatni bunday tafsir qilgan: Alloh taolo marhamat qiladi: “Agar insonga zarar yetsa, Alloh taologa yolvorib iltijo qiladi. Zarari o‘rniga foyda, kasalligi o‘rniga salomatlik berib holatini yengillatsa, Alloh taolo foyda va salomatlikni “amalimdan rozi bo‘lgani, meni ularga munosibligimni bilgani uchun berdi”, deydi. Aslida, unga zarardan keyin berilgan foyda, kasallikdan so‘ng qaytarilgan salomatlik sinovdir. Lekin ko‘plar johilligi va fikrlarining xatoligi uchun buni bilmaydi.

Ammo Alloh taolo kimga hidoyat, to‘g‘rilik, tavfiq va ong bergan bo‘lsa, ular mazkur holda sabablarni axtarish bilan bir vaqtda Alloh taologa iltijo qiladilar. «...aynan o‘shalarga mag‘firat va katta mukofot bordir» (Hud, 11). Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Mo‘min kishining holiga xursand bo‘lasan. Alloh taolo unga nima qazo qilsa, yaxshilik bo‘ladi. Agar unga g‘am yetsa sabr qiladi, bu unga yaxshilik bo‘ladi, agar unga xursandchilik yetsa shukr qiladi, bu ham unga yaxshilik bo‘ladi”.

Demak, inson doimo Alloh talodan yahshiliklarga erishtirishini, yomonlik­lardan panoh berishini so‘rashi kerak.

Ibn Kasir, Tabariy tafsirlari asosida

Badriddin RAHIMOV

 tayyorladi.