Jamiyatimizda keng tarqab ketgan, iymonimizga xatari katta bo‘lgan narsalardan biri sehr-jodudir. Sehr-jodu qiladigan odamga borish, unga qandaydir amaliyot qildirish butunlay noto‘g‘ridir. Odamlar orasida sehr-jodu bilan shug‘ullanish nihoyatda avj olib ketyapti, bunga ko‘proq ayollar ruju qo‘ygan.
Birovning joyini, mansabini egallash, o‘zining joyini birovga bermaslik, birovning xotinini egallash, birovning erini tortib olish – odamlar bularning barchasiga sehr-jodu bilan erishaman deb o‘ylab, iymonidan ayrilib, oxiratini barbod qilishyapti. Ayollar erini qizg‘anib, noo‘rin, asossiz rashk qilib, boshqalar tortib olmasin deb erini o‘qitib yuradi. Buning gunohligini aytsangiz, birovga issiq-sovuq qilmayapmiz, sehr qilmayapmiz, deyishadi, «isitsam o‘zimga isityapman-ku, domlaga o‘qityapman-ku» deyishadi. Ular bilmagan narsa shuki, ba’zi ulamolar «Bunday o‘qitishlar yetti martaga borsa, joduga aylanadi», deganlar. Jodu qilingan odamda turli salbiy holatlar yuz beradi. Ba’zi olimlar «Jodu qilingan odamda beshta narsaning biri yoki hammasi bo‘ladi: ko‘zi ko‘r bo‘lib qoladi, mijozi sust bo‘lib qoladi, kambag‘al bo‘lib qoladi, qamalib qoladi, beshinchisi esa o‘lim», deganlar. Joduga uchragan odam shu besh narsaning biri yoki hammasiga uchraydi, buni bilmagan ba’zi johila, ilmdan bexabar ayollar erimni qizg‘anaman deb, go‘yo oilani saqlab qolaman deb shu ishlarni qilib yuradi, duch kelgan, kimligi, ilmiy saviyasi, aqidasi noma’lum odamlarga borib, ular aytgan pullarni berib, erlarini o‘qitib yurishibdi. Bilib-bilmay bir kuni boshiga shu beshta narsaning biri kelganida keyin pushaymon bo‘lib qoladi. «Erim uyda o‘tirsin» deb o‘qitishadi, ammo eri bir kun uyda o‘tirib qolsa, bunga ham chiday olmaydi, «Ko‘chaga chiqib borib, ishlab pul topib kel», deyishadi. Demak, maqsadi erining uyida o‘tirishi emas ekan, balki uning topganiga qanoat qilmay, birovga sarflayapti deb yomon gumon qilgan uchun uyda o‘tirsin deb jodu qilgan, endi esa unga toqat qila olmay, borib pul toping, deyishyapti. Oilamni saqlab qolaman deb qilayotgan harakatlari oqibatida kufrga ketib qolib, aynan nikohiga putur yetishiga aqli yetmaydigan odamlar ko‘payib ketyapti, azizlar.
Bu ishlarning qanchalik og‘ir gunoh ekanini, oqibati qanchalik ayanchli ekanini xalqimizga o‘rgatish vaqti keldi. Jamiyatimizni bunday illatlardan tozalashimiz kerak, nasl-nasabimizni, avlodimizni, zurriyotlarimizni bu kirliklardan tozalash vaqti keldi.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan mashhur hadisi sharifda Payg‘ambar alayhissalom shunday deganlar: «Halok qiluvchi yetti narsadan saqlaninglar: Allohga shirk keltirish; sehr-jodu qilish; nohaq odam o‘ldirish; riboxo‘rlik; yetimning molini yeyish; jang maydonidan qochish; pokiza ayollarni zinoda tuhmat qilish».
E’tibor qilgan bo‘lsangiz, bu yerda sanalgan yettita gunohlarning barchasi jamiyatda turli shakllarda uchrab turadigan gunohlardir. Biz negadir shirk deganda faqat butlarga sig‘inish, Allohdan boshqa ilohlar bor deb tushunishni ko‘z oldimizga keltirib, shunga o‘rganib qolganmiz. Ammo shirkning nihoyatda maxfiy, yashirin, ammo eng makkor, niqob ostidagi ko‘rinishlari ham borligini unutmasligimiz kerak. Bir qaraganda, oddiy narsadek, xatari yo‘q narsadek ko‘rinadi, lekin zamirida shirk bo‘ladi. Bularni farqlashimiz, aytayotgan gapimizga, qilayotgan ishimizga jiddiy e’tibor qilishimiz kerak ekan. Sehr jamiyatda eng ko‘p tarqalib yuradigan amaldir. Sehrga nisbatan aqidamiz shunday: sehr bor narsa, sehr ta’sir qiladi, ammo bu ish bilan shug‘ullanish ham, uni targ‘ib qilish ham mumkin emas.
Rahmatulloh SAYFUDDINOV,
Yunusobod tumani bosh imom-xatibi,
Toshkent islom instituti o‘qituvchisi,
«Mirza Yusuf» jome masjidi imom-xatibi
Shukuh
Mamlakatimizda muborak Qurbon hayitini ko‘tarinki kayfiyatda nishonlash yaxshi an’anaga aylangan. Bayram kunlari yurtimizda mehr-oqibat, insonparvarlik, shukronalik, saxovat va bag‘rikenglik kabi xalqimizga xos ezgu fazilatlar yanada yorqin namoyon bo‘ladi.
Ushbu muborak ayyomda qarindosh-urug‘lar, yaqinlar, yolg‘iz keksalar holidan xabar olinadi, ko‘makka muhtoj insonlarga yordam beriladi, qisqacha aytganda, jamiyatda birdamlik va ahillik muhiti yana ham mustahkamlanadi.
Kezi kelganda, bugun mamlakatimiz yangi taraqqiyot bosqichiga chiqqanini, barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham ko‘plab islohotlar amalga oshirilayotganini, yutuqlarga erishilayotganini alohida qayd etish lozim.
Yangi O‘zbekistondagi bu muvaffaqiyatlar zamirida fuqarolarning vijdon erkinligi huquqlarini ta’minlash borasidagi yangilik va yengilliklarni alohida qayd etish, xususan, ikki muhim hujjatni eslab o‘tish lozim.
Birinchisi — “O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qonun, ikkinchisi — Prezidentimizning “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni. Ushbu ikki muhim hujjat tom ma’noda diniy-ma’rifiy soha samaradorligini yangi bosqichga olib chiqishning mustahkam huquqiy asosi bo‘ldi.
Farmonga asosan, ko‘hna Buxoroda Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi tashkil etildi. Bu xalqimiz, xususan, diniy-ma’rifiy soha vakillari uchun katta xushxabardir. Ushbu markaz tom ma’noda buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining yuksak insonparvarlik g‘oyalarini ilmiy asosda o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalashda muhim o‘rin tutadi. Shuningdek, tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini ilmiy tadqiq etish, “Yetti pir” allomalari va aziz avliyolarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqaro maydonda keng targ‘ib qilish kabi asosiy vazifalarni bajaradi. Naqshbandiylik ta’limotining ezgu g‘oyalarini tadqiq etish uchun ilmiy-nazariy va uslubiy masalalarga bag‘ishlangan anjuman, konferensiya, ko‘rgazma, seminar-trening, tanlovlar hamda boshqa madaniy-ma’rifiy tadbirlar tashkil etadi. Tasavvuf ta’limotining ilmiy asoslangan g‘oyalarini targ‘ib qiladi va soxta tariqatchilikning oldini olish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqadi.
Sirasini aytganda, ushbu markaz ham Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi singari uchinchi Renessansni qaror toptirish yo‘lidagi yana bir mustahkam ilm va aql markazi bo‘ladi, albatta.
Shu o‘rinda, O‘zbekiston Prezidentining Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigida ta’kidlanganidek, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi — Samarqand shahri 2025 yilda Islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda.
Poytaxtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz hamda xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanajak, albatta.
Shukrki, maqtansak arziydigan bu kabi xushxabar va yangiliklar bisyor. Ayniqsa, ayni hayit kunlarida bu yurtdoshlarimiz kayfiyatini yanada ko‘tarishi, bayramga o‘zgacha shukuh qo‘shishi muqarrar.
Kezi kelganda aytish joizki, muborak Qurbon hayitining ahamiyati yangi O‘zbekistonda ijtimoiy davlat barpo etish jarayonlari hal qiluvchi bosqichga kirayotgan bugungi sharoitda tobora ortib bormoqda. Bu muborak kunda yaqinlar bilan ko‘rishish, uzoqlashgan do‘stlar bilan yarashish, qarindosh-urug‘larga ziyoratga borish — barchasi mehr-oqibat va insonlar o‘rtasidagi uzviy aloqalarni mustahkamlaydi.
Hayit faqat bayramgina emas, balki ming yillar davomida shakllangan qadriyatlarimiz tarannumi hisoblanadi. Odatda ushbu ayyomda hamma bir-birini bayram bilan samimiy muborakbod etadi, qurbonliklar qilinadi. Qurbonlik go‘shtidan va taomidan ehtiyojmand, kam ta’minlangan insonlar, turli millat va din vakillariga ulashiladi. Bu, o‘z navbatida, saxiylik, shukronalik, jamiyatdagi tenglikni ta’minlashga qaratilgan ulkan ibrat hamda muhtojlar, yetim-yesirlar va e’tiborga muhtoj insonlar haqida qayg‘urishning amaliy ifodasi, qolaversa, o‘zaro mehr-oqibat rishtalarining yanada mustahkamlanishiga sabab bo‘ladi.
Hayit ayyomingiz muborak bo‘lsin!
Homidjon ISHMATBЕKOV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari.