Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyun, 2025   |   17 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
13 Iyun, 2025, 17 Zulhijja, 1446

Faqirlikka yetaklovchi 40 illat

18.12.2017   1706   3 min.
Faqirlikka yetaklovchi 40 illat

Har bir inson qilayotgan ishidan manfaat ko‘zlashi tabiiy. Ayniqsa, kasb orqali topilayotgan mol-davlat, erishilayotgan yutuq yoki boy berilayotgan imkoniyat, bir so‘z bilan aytganda, bularning barchasi zamirida rizqi barakali bo‘lish istagi mujassamdir.

Insonning oyoq kiyimida tariqdek narsa bo‘lsa, uni olib tashlamaguncha xotirjam yura olmaydi. Kishi oyoq yalang yurmoqchi bo‘lsa, yerdagi mayda toshlar ham seziladi, lekin ko‘nikish barobarida yerdagi tikan va shisha kabi narsalar ta’sir etmay qolar ekan. Mo‘min kishi kichik gunohga yoki ayrim illatlarga parvo qilmasa, katta gunohlarning aybligi odatiy holga aylanib qolar ekan.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam muborak hadislarida: “Qazoyi qadarni hech narsa qaytara olmaydi, faqatgina duo qaytarur. Yaxshilik umrni ziyoda qilsa, kishi gunohi sababidan rizqini kelishidan mahrum bo‘ladi”, deb marhamat qilganlar (Imom Termiziy rivoyati).

Ushbu hadisi sharif duo va yaxshilik umrni hamda rizqni ziyoda bo‘lishga sababligi, gunoh esa kishi rizqini ma’n qiluvchi ekanini eslatmoqda. Shuningdek, Imom Burhoniddin Zarnujiy o‘zining “Ta’limul-muta’allim” asarida quyidagi illatlar faqirlik keltirishi haqida bayon qilgan. Ta’kidlash lozimki, mazkur illat va odatlardan saqlanish kishiga ham ma’naviy, ham moddiy manfaat keltirish bilan birga, ilm, zuhd va taqvo yo‘lida yuksak cho‘qqini zabt etishni istovchilarga ayni foyda ekani muallif tomonidan zikr etilgan. Xulosani esa o‘zingizga havola qilamiz:

  • Yolg‘on gapirish – gunohi kabiralardan, shunday ekan, barcha gunoh rizqni man’ qiladi;
  • Subh vaqtida uxlash;
  • Ko‘p uxlash;
  • Kiyimsiz holda uxlash;
  • Kiyimsiz holda bavl qilish;
  • Junub holda ovqatlanish;
  • Yonboshlab yotgan holda ovqatlanish;
  • Dasturxonni qoldirishlik (ya’ni qoqmasdan yoki ochiq holda qoldirish);
  • Piyoz va sarimsoqpiyozni kuydirish (buning ikki ma’nosi bor, biri kuydirganda badbo‘y hid chiqishligi, unda ko‘pchilikka ozor berilishi va ovqatga solinadigan toza narsani isrof qilib yoqib yuborish);
  • Ro‘molcha bilan uyni supurishlik (ya’ni yuzini artsa bo‘ladigan toza matoni isrof qilish);
  • Kechasi uyni supurishlikka odatlanish (zarurat bo‘lsa ziyoni yo‘q);
  • Uy yoki hovlini supurib, axlatini bir chetga qoldirib qo‘yish;
  • Keksalarning oldiga tushib yurish;
  • Ota-onani ismi bilan chaqirish;
  • Duch kelgan narsa bilan (tozaligi aniq bo‘lmagan) tishlarini kovlashlik;
  • Loy va tuproq bilan qo‘l yuvish.
  • Ostonaga o‘tirish;
  • Eshikni bir qanotiga suyanib turishlik;
  • Hojat qilinadigan joyda tahorat qilish;
  • Kiyimni kiyib turgan holda tikmoq (masalan tugma qadash);
  • Yuzini kiyimi bilan artib quritmoq;
  • Uylardagi o‘rgimchak uylarini (islarni) olmaslik;
  • Namozni o‘z vaqtida ado etishga dangasalik qilish;
  • Bomdod namozidan keyin masjiddan tezda chiqib ketish (chunki bomdoddan keyin masjidda kun chiqqunga qadar zikrga mashg‘ul bo‘lish katta savob, lekin uzr sababidan tezda chiqib ketsa, zarari yo‘q);
  • Quyosh chiqmasdan oldin bozorga erta borish;
  • Bozordan kech qaytish;
  • Tilanchilar to‘plagan nonlarni sotib olish;
  • Ota-ona farzandiga nisbatan yomon duo qilishi;
  • Idishlar ustini ochiq qoldirish;
  • Shamni puflab o‘chirish;
  • Singan qalam (yo ruchka) bilan xat yozish;
  • Singan taroq bilan soch yoki soqol tarashlik;
  • Farzand ota-onasi haqqiga yaxshi duo qilmasligi;
  • Sallani o‘tirgan holda o‘rashlik
  • Shimni tik turib kiyish;
  • Baxillik;
  • Oila nafaqasiga baxil, ziqnalik qilish;
  • Isrofgarchilik;
  • Kasb va hunarlarini amalga oshirishda dangasalik va beparvolik.

Hasanboy Olimnazarov,

Marg‘ilon shaharidagi “Imom Zahiriddin” masjidi imom-xatibi

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Er-xotinning yarashuvi shayton bo‘ynini sindirar

12.06.2025   3357   5 min.
Er-xotinning yarashuvi  shayton bo‘ynini sindirar

Oila – inson hayotidagi ma’naviy suyanch, ijtimoiy tartib, nasl davomiyligini ta’minlovchi qo‘rg‘on va mehr-muhabbat maskanidir.


Alloh taolo Qur’oni karimda marhamat qiladi: “Uning alomatlaridan (yana biri) – sizlar (nafsni qondirish jihatidan) taskin topishingiz uchun o‘zlaringizdan juftlar yaratgani va o‘rtangizda inoq­lik va mehribonlik paydo qilganidir. Albatta, bunda tafakkur qiladigan kishilar uchun alomatlar bordir” (Rum surasi, 21-oyat).


Bu oyat oila qurishning ilohiy hikmatga ega ekanini, er-xotin munosabatida muhab­bat va mehr-shafqat asosiy omil bo‘lishini anglatadi.


Islom nikohni faqat shaxsiy xohish emas, balki ma’naviy, axloqiy va ijtimoiy majburiyat sifatida qabul qilgan. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Nikoh me­­ning sunnatimdir. Kim sunnatimdan yuz o‘girsa, mendan emas”, deganlar (Muttafaqun alayh).


Bu hadisga ko‘ra, nikoh musulmon hayoti­dagi ibodat hisoblanadi. Uning asosiy maqsadlari nafsni halol yo‘l bilan qon­dirish, nasliy poklik, farzand tarbiyasi va jamiyat bar­qarorligini ta’minlashdir.


Islomda er va xotinning vazifalari bir-birini to‘ldiruvchi xususiyatga ega. Alloh taolo erkakni mas’uliyatli rahbar, ayolni esa oila mustahkamligini ta’minlovchi qilib yaratgan: “Erkaklar xotinlar ustidan (oila boshlig‘i sifatida doimiy) qoim turuvchilardir. Sabab – Alloh ularning ayrimlari (erkaklar)ni ayrimlari (ayollar)dan (ba’zi xususiyatlarda) ortiq qilgani va (erkaklar o‘z oilasiga) o‘z mol-mulklaridan sarf qilib turishlaridir” (Niso surasi, 34-oyat).


Erkak ayoldan ba’zi xususiyatlarda ortiq qilib yaratilganida bir necha hikmatlar bor. Mufassir ulamolar, jumladan, quyidagi shar’iy nuqtayi nazardan erkaklarga xos xususiyatlarni qayd etishgan: payg‘ambarlik, jismoniy kuch-quvvat, oila nafaqasiga mas’ullik, aqlu idrok, xotira va tafakkurning ziyodaligi, imom-xatiblik, muazzinlik, jamoat bilan namoz o‘qish, juma namozining vojib bo‘lishi, tashriq takbirini aytish, janglarda qatnashish, to‘liq guvohlik, taloq berish huquqiga ega bo‘lish, oilaning unga nisbat berilishi, namoz va ro‘zani uzrsiz ado etish kabilar.


Shu jihatlarni hisobga olib, ayol kishi eriga nisbatan itoatli, hamiyatli va iffatli bo‘lib, oila totuvligi yo‘lida doimiy harakatda bo‘lishi juda matlub ishdir.


Rasuli akram sollallohu alayhi va sallam: “Sizlarning eng yaxshilaringiz o‘z ahliga yaxshilik qiluvchilaringizdir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).


Erkak oila boshlig‘i sifatida adolatli, g‘amxo‘r va mehribon bo‘lishi kerak. U o‘z ayoli va farzandlarining ehtiyojlarini ta’minlab, ularni to‘g‘ri yo‘lga boshlashi lozim.


Xotinning vazifalari – oilada sog‘lom muhit yaratish, erga itoat va uning sha’nini asrash. U oila tinch­ligi va farovonligi uchun intilishi, eriga vafodor bo‘lib, farzandlar tarbiyasida fido­yilik ko‘rsatishi lozim.


Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: “Ular sizlarning libosingiz, sizlar ularga libossiz” (Baqara surasi, 187-oyat).


Bu oyat nikohdagi juft­larning bir-biriga muhtoj­ligi va ular o‘rtasidagi yaqin­likni ta’riflaydi.


Nikoh faqatgina ikki insonning emas, balki oilalar va jamiyatning ham mas’uliyatidir. Ko‘p hollarda ota-onalar, qarindoshlar va jamiyatning qo‘llab-quvvatlashi nikohning mustahkamligida muhim ahamiyat kasb etadi.


Bugungi kunda ko‘pchilik oilaviy muammolar uchinchi tomonlarning (qaynona-qaynota, yaqinlar, do‘stlar) chuqur va nomunosib aralashuvi oqi­batida kelib chiqmoqda. Har bir inson o‘ziga tegishli chegarani bilishi zarur.


Ali ibn Abu Tolib roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Odamlarning arazlashganlarini yarashtirib qo‘yish nafl namoz o‘qishdan va nafl ro‘za tutishdan ko‘ra savobliroqdir”, deganlar (Imom Tabaroniy rivoyati).


Ota-onalar, qarindoshlar – yoshlar hayo­tiga rahbar sifatida kerakli maslahat beradilar, ammo ularning shaxsiy munosabatlariga befarq yoki ortiqcha aralashish – oilaviy muhitni buzishi, o‘rtadagi muhabbatni so‘ndirishi mumkin.


Ko‘pincha oilada ota-ona va farzandlar, oilaning bosh­qa a’zolari orasida ham turli kelishmovchilik bo‘lib turadi. Arzimagan sabab-bahonalar bilan tinch xonadonlar mojarolar maskaniga aylanadi. Bir-biriga yaqin, qadrdon, qarindoshlar o‘rtasida mehr-oqibat ko‘tariladi.


Kechira olish – go‘zal fa­zilat, di­nimizda maqtalgan sifatlardan. Bir qarashda oniy yutqa­zishday ko‘ringan kechira olish katta mojarolarning oldini oladi, g‘alabani ta’minlaydi. “Er-xotinning urishi – doka ro‘molning qurishi” deganlariday, ikki oshufta qalbning arazi uzoqqa bormasligi kunday ravshan.


Sal ixtilof chiqdimi, bir tomon darrov murosa-kelishuv yo‘lini ko‘rishi kerak. Bir tomonning aql-idrok bilan ish tutishi shaytonning bo‘ynini sindirib, katta mojarolarning oldini oladi.


Joriy yilning birinchi choragida viloyat imom-xatiblari, otinoyilari 838 ta ana shunday nizomi oilani yarashtirishib, yoshlarning baxtli hayot kechirishiga sababchi bo‘ldilar.


Xulosa shuki, Islom oilaga yuksak maqom bergan, uni jamiyatning yuragi deb baholagan. Biz oyat va hadislar asosida shu muqaddas ne’matni asrash, mus­tahkamlash va yoshlarga to‘g‘ri yetkazish yo‘lida jiddiy harakat qilishimiz kerak.


Ubaydulloh ABDULLAYEV,

Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi

 

 

Maqolalar