Savrning “ilik uzildi” pallasi. Qishga g‘amlangan ozuqalar tugab, butun jonzot darmonsiz... pishiqchilikka ko‘z tutgan.
Bir qurunchqa (boshi katta donxo‘r qora chumoli) o‘tlar orasidan bir dona don topib olib, ishtiyoq bilan o‘zining qavmi sari sudray boshladi. Namgarchilikdan ivib og‘irlashgan donni o‘tlar orasida goh ko‘rinib, goho ko‘rinmay xiyla masofaga sudrab keldi. U donni ochlikdan qiynalayotgan qavmiga olib borishi kerak edi. Qiyomgacha donni jon-jahdi bilan tortqilab, nihoyat yalang, tekisroq joyga yetdi. Endi oxirgi marra – balandlikka chiqarib olsa, bas. U donni goh tishlab ko‘tarar, goh sudrar, goh dumalatar edi. Nihoyat, tepalikka chiqishga oz qoldi, nafasni rostlashga to‘xtadi…
G‘ofil qoldi: don pastga dumaladi. Qurunchqa uni to‘xtagan joyidan yana yuqoriga sudray boshladi. Uning oyoqlari holsizlikdan qaltirar edi. Ammo iloj qancha! Donni iniga – qavmiga yetkazish kerak! Umid, yaxshi niyat unga kuch bag‘ishladi. Donni dumalatib tepalikka chiqardi.
Shu choq bir chumchuq donni ko‘rib qolib, qurunchqaning oldiga keldi va unga:
– Ey qurunchqa, u donni men og‘zimdan tushirib yuborgan edim. Ikki kundan beri ochman. Mening nasibamni nega sudraysan? Qayerga olib borasan?! Menga ber, ochman! – dedi.
Qurunchqa esa shirin til bilan:
– Ey maxluqlarning omadlisi! Men bu donni ochlikdan azob chekayotgan o‘z qavmimga olib ketayotirman. Ular necha haftadan beri daraxt tomirini shimib kun ko‘ryapti. Sening esa Xudo bergan baquvvat oyoqlaring, chaqqon qanotlaring bor. Ular yordamida don bor joylarga uchgin. Mendek ojiz maxluqqa zo‘rlik qilma! Bizni nasibasiz qo‘yma. Har ikkimizning Allohimiz – Xoliqimiz kuchlilar ojizlarga rahm qilishini amr etgan. Ul Zotning amriga tobe bo‘l! – dedi va donni yana uyi tomon sudray boshladi. Chumchuq tama’ va tahdidli ko‘zlarini unga tikib, uchib ketishga shoshilmadi. Shu lahzada bir mushuk paydo bo‘lib, fikru xayoli bir donagina donda bo‘lgan chumchuqqa tashlandi. Uni tutib oldi.
Qurunchqa esa donni dumalata-dumalata iniga yetkazdi. Qavmi uni tamaddi qilib, tut pishig‘iga yetib oldi.
Ibrohim TЕSHABOYEV,
Quva tumani.
Savol: Islomda yangi kun qaysi soatdan boshlab kiradi? Masalan, shartli qabul qilingan tartib bo‘yicha soat 00:00 yangi kunning boshlanishi sanaladi? Islomda yangi kunning boshlanishi va tugashi qaysi vaqtdan e’tiborga olinadi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Dinimizga ko‘ra, kun shom vaqtidan boshlanadi va keyingi shomgacha davom etadi. Boshqacha qilib aytganda, islomda kun kecha bilan boshlanadi va uning ertasida kun botib, kunduz tugaganida, o‘sha kun ham yakunlanadi. Bunga oyat va hadislardan ko‘plab dalillar bor.
Faqat ayrim ahkomlarda kunning boshlanishi bomdod namozining vaqti kirishi (subhi sodiq)dan boshlanadi va kun keyingi bomdod vaqtigacha davom etadi. Masalan, Hajda Arafot vodiysida turishda hukm shunday.
Shuningdek, ayrim hollarda “kun” tushunchasi yuqoridagidek, 24 soatdan iborat (sutka) ma’nosida emas, balki tunga muqobil – qarama-qarshi ma’noda qo‘llanilishi ham mumkin. Bu holda kun boshlanishi bomdod vaqtidan to quyosh botgunigacha bo‘lgan muddat, ya’ni kunduzdan iborat bo‘ladi. Bunga misol uchun “bir kun ro‘za tutish” deganda aynan shu muddat nazarda tutiladi.
Xulosa qilib aytganda, dinimizdagi umumiy qoidaga ko‘ra, kunning boshlanishi kun botganidan boshlanib, keyingi kun botishigacha davom etadi. Ayrim istisno qilingan holatlarda kunning qachon boshlanib, qachon tugashi dindagi hukmlarga qarab farq qiladi. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.