Nabiy sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Robbning roziligi otaning roziligida va Allohning g‘azabi otaning g‘azabidadir”.
Sharh: Alloh taolo ota-onaga yaxshilik qilish xususida shunday marhamat qilgan: “Allohga ibodat qilingizlar va Unga hech narsani sherik qilmangizlar! Ota-onalarga esa yaxshilik qilingizlar!..” (Niso, 36).
“Ankabut” surasining 8- oyatida esa: “Biz insonga ota-onasiga yaxshilik qilishni tavsiya qildik (ya’ni ota-ona xoh yaxshi, xoh yomon bo‘lsin, xoh musulmon, xoh kofir bo‘lsin, ularga yaxshilik qilish farzandning burchidir)”, degan.
Demak, ota-ona nomiga sazovor bo‘lgan shaxs borki, dinimizda ular ehtiromga loyiq zotlar sifatida qadrlanadi. Yuqoridagi hadisi sharif matnida kelgan “Rabbning roziligi” otaning roziligi va “Allohning g‘azabi” otaning g‘azabida ekanining o‘zi ham, Islomda ularning qadri qanchalar yuksak ekaniga dalolat qilib turibdi.
Ibn Hibbon va Hokim rivoyat qilgan sahih hadisda ikkala o‘rinda ham “ota” so‘zi o‘rniga “ota-ona” so‘zi keltirilgan va buni roviydan shak deyilgan. Hadis kitoblarining ba’zi joylarida “roviydan shak” degan so‘zga ko‘zimiz tushadi. Bu esa o‘sha hadisi sharifni kuchsiz ekaniga emas, balki faqat o‘sha lafz haqida roviyning shakda ekanini ifodalaydi. Yana ham aniqroq aytsak, roviy shu ikkala so‘zdan qaysi birini aytganlari haqida shakka tushganini tushunsak bo‘ladi.
Dunyoda hech bir buyuk shaxsning so‘zi yoki u haqidagi ma’lumotlar, oxirzamon payg‘ambari Muhammad sollallohu alayhi vasallamning so‘zlari va hayotlari singari aniqlik bilan saqlanib qolinmagan. Hattoki, o‘zimiz ham bundan bir necha kun oldin o‘zimiz aytgan so‘zlarni so‘zma-so‘z aytib berishimiz amri mahol. Lekin sahobalar va ulardan keyingi mas’uliyatli musulmon ulamolarning sharafli xizmatlari sababli, hadislar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning og‘izlaridan qanday eshitilgan bo‘lsa, xuddi shundayligicha bizgacha yetib kelgan.
Imom Termiziy bu hadisi sharifni mavquf deganlar. Ota deyilganda o‘zining asl ota va bobosi kiradi. Ota-onani rozi qilishlik bilan Allohning roziligiga erishiladi. Ularni g‘azablantirish bilan Allohning g‘azabiga duchor bo‘linadi. Agar bu amr va qaytariqlar farzandning shaxsiga zulm bo‘lsa ham, Alloh taoloning shariatiga xilof bo‘lmasa, farzand savob umidida ota onaning bu ishiga sabr qiladi. Ibn Abbos raziyallohu anhudan qilingan rivoyatda shunday deyiladi: Ibn Abbos raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi, u zot: “Bir musulmon insonning musulmon ota-onasi bo‘lsa, ularga yaxshilik qilib, uning savobini kutgan holda tong ottirgan bo‘lsa, Alloh taolo unga jannatning ikki eshigini ochadi. Agar faqat biri bo‘lsa bir eshikni ochadi. Agar farzand ota-onadan birining g‘azabini chiqargan bo‘lsa, undan o‘sha shaxs rozi bo‘lmagunicha, Alloh rozi bo‘lmaydi”, dedilar. “Ota-ona unga zulm qilgan bo‘lsa hammi?” – deyildi. “Zulm qilgan bo‘lsalar ham” – dedilar.
Imom Tahoviy: "Farzand muboh narsalarda bo‘ysunadi. Nahy qilingan narsalarda emas”, deydilar.
Tohir Fataniy: “Agar ikkovlari dunyoviy ishlarda unga zulm qilsalar, ko‘nadi va bo‘ysunadi, oxirat ishlarida emas” degan.
Imom G‘azzoliy: “Ko‘pchilik ulamolar ota onaning itoati shubhali narsalarda vojibligini aytganlar. To‘liq haromda vojib bo‘lmaydi. Chunki, shubhani tark qilish vara’ga kiradi. Ota onaning itoati esa majburiydir", deganlar.
Ulamolar yana quyidagilarni aytadilar: “Agar ota-onaning haqqiga barobar rioya qilish mumkin bo‘lmay qolsa, ulug‘lash va ehtirom ma’nosida ota ustun qo‘yiladi. Chunki, nasab undandir. Xizmat va in’om yuzasidan onaning haqqi ustun qo‘yiladi. Misol uchun, ota-ona tashqaridan kirib kelganda ota uchun o‘rindan turiladi. Farzand biror narsa hadya qiladigan bo‘lsa onasidan boshlaydi. Farzand ota-onadan faqat bittasiga nafaqa berishga qodir bo‘lsa, onasiga beradi.
Demak ota-onani rozi qilish bu dunyoda ham, oxiratda ham faqat va faqat yaxshilikka sabab bo‘lishini unutmaslik lozim. Alloh taolo barchalarimizga, ota-onalarimizni rozi qilib, Alloh taoloning roziligiga erishmog‘imizni nasib qilsin!
Olimxon YUSUPOV,
“Maxdumi A’zam” jome masjidi
imom xatibi
Rossiya Federatsiyasi hududida vaqtincha bo‘lib turgan fuqarolarimiz bilan doimiy muloqotni qo‘llab-quvvatlab turish, ularning haq-huquqlarini himoyalash, huquqiy ongini oshirish, ma’rifatini ziyoda qilish bo‘yicha suhbatlar o‘tkazish maqsadida O‘zbekiston delegatsiyasining Tatariston va Boshqirdistonga xizmat safari uyushtirildi.
Prezident Administratsiyasining topshirig‘i ijrosiga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari O. Abdullayev boshchiligida yurtimizning Rossiya Federatsiyasidagi Favqulodda va Muxtor elchisi B.Asadov, Bosh konsuli M.Xayriddinov va bir qator tegishli tashkilotlar vakillaridan tashkil topgan delegatsiya tarkibida O‘zbekiston musulmonlari idorasi vakili Ibrohimjon Inomov ham ishtirok etdi.
Vatandoshlarimiz bilan “Ota-onani rozi qilish – farzandlik burchi”, “Halol kasb – baraka kaliti”, “Milliy va diniy qadriyatlarimiz”, “Oilada farzand tarbiyasi”, “Aqidada adashmaylik!”, “Ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish odobi”, “Islomda bag‘rikenglik”, “Islomda vatanparvarlik tushunchasi” mavzularida suhbatlar o‘tkazildi. Har qanday diniy mavzudagi ma’lumotlar borasida O‘zbekiston musulmonlari idorasiga tegishli rasmiy internet tarmoqlardan foydalanish tavsiya etildi. Turli diniy oqimlardan ehtiyot bo‘lish zarurligi – ham shariat ko‘rsatmasi, ham zamon talabi ekani ta’kidlandi.
Rossiya musulmonlari markaziy diniy idorasi raisi, muftiy Talgat Safa Tadjuddin hazrat delegatsiya a’zolarini qabul qilib, O‘zbekiston xalqiga mehri o‘zgacha ekanini bildirdi. Uchrashuv davomida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining salomi esdalik hadyalari taqdim etildi. Muftiy Talgat Safa Tadjuddin hazrat mehmonlarni Diniy idora va uning qoshidagi Rossiya islom universiteti bilan tanishtirib chiqdi.
Xizmat safari davomida vatandoshlarimiz bilan bo‘lgan suhbatlarda bugun mamlakatimizda qilinayotgan ishlar to‘g‘risida to‘xtalinib, yurt tinchligi, xalq farovonligi va salomatligi, dinimiz ravnaqi yo‘lidagi islohotlar, yangiliklar haqida ham aytib o‘tildi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati