Sayt test holatida ishlamoqda!
01 Iyul, 2025   |   6 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:09
Quyosh
04:54
Peshin
12:32
Asr
17:41
Shom
20:04
Xufton
21:41
Bismillah
01 Iyul, 2025, 6 Muharram, 1447

Baxilning bog‘i ko‘karmas

13.12.2017   7362   4 min.
Baxilning bog‘i ko‘karmas

Insonlar hayotda doimo to‘kin va hech bir jihatdan muhtojlik sezmay yashashga intiladi. Buning uchun boylik yig‘ishga, yaxshi maosh olib ishlashga, savdo bilan shug‘ullanib tezda ko‘p mol-dunyo ortirishga harakat qiladi. Shu sabab ko‘pchilik boy-badavlat bo‘lgisi keladi va Alloh nasib qilgan bo‘lsa harakatlari bir sabab bo‘lib boylikka ham, muhtojliksiz hayotga ham erishadi. Ammo boylik va molning ko‘pligini, faqat o‘zida bo‘lishni istab dunyo yig‘ish insonni yolg‘izlik va ma’naviy qashshoqlikka olib boradi. Ma’naviy qashshoqlik ortidan esa Islom dinida qoralangan qator illatlar  kelib chiqadi. Ana shunday yomon illatlardan biri – baxillik bo‘lib, uning yomon odat ekani haqida Qur’oni karimda quyidagicha keltiriladi:

Alloh O‘z fazlidan bergan narsaga baxillik qiladiganlar buni o‘zlariga  yaxshilik deb hisoblamasinlar. Aksincha, bu ularga yomonlikdir. Qiyomat kuni baxillik qilgan narsalari ila bo‘yinlari o‘ralur. Osmonlaru yerning merosi Allohnikidir. Va Alloh qilayotgan amallaringizdan o‘ta xabardordir” (Oli Imron surasi, 180-oyat).

Baxil o‘zini baxillik qilmayapman, o‘z molimni himoya qilib tejamkorlik qilyapman deb o‘ylaydi va zakotini bermay faqat yig‘ib asraydi, ammo oyatda aytilayotgandek u o‘zi uchun yomonlikning ayni o‘zidir. Bu dunyoda baraka topmagani bir jazo bo‘lib umrini zoye qiladigan bo‘lsa, qiyomatda o‘sha zakoti berilmagan, baxillik qilgan mollari bo‘yniga o‘ralib do‘zaxga boshlab ketadi.

Ushbu oyatni tafsir qilib kelgan hadisda baxilning holati yana ham ochiq aytib o‘tilgan.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Rasullulloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh kimga mol bersa-yu, zakotini bermasa, qiyomat kuni mol unga ikki xolli ulkan ilon bo‘lib ko‘rinadi va bo‘yniga o‘raladi. So‘ngra ikki chakkasidan tishlab turib: “Men molingman, men sen to‘plagan xazinangman”, deydi”, dedilar. Keyin “Alloh O‘z fazlidan bergan narsaga baxillik qiladiganlar buni o‘zlariga yaxshilik deb hisoblamasinlar”, oyatini oxirigacha o‘qidilar” (Buxoriy rivoyat qilgan).

Hadisda baxilning holati aniq bayon etib berilmoqdaki, bundan ortiq sharhga zarurat yo‘q, uning zarari egasini xorlikka sudrab ketadi. Baxillikning zarari shundaki u jamiyatda kambag‘allarning ko‘payib muhtojlik va tabaqalanish keng yoyilishiga sabab bo‘ladi. Islom dini esa insonlar orasida muhtojlik va moliga qarab tabaqalanishdan saqlashga chaqiradi. Mol to‘plash bandasiga qanchalik yoqmasin, agar Alloh uning taqdiriga mol berib boy bo‘lishni yozmagan bo‘lsa boylik unga yetmaydi. Endi Alloh unga O‘z fazlidan mol va boylik bersa-yu, u banda Allohning fazlini inkor etib o‘zim topganimni nega beraman desa, bu dunyodan-ku shu holatda yashab o‘tar, ammo Alloh uni qiyomatda moli bilan azoblanuvchilardan qilib qo‘yadi.  Ammo zakoti berilmagan mollar shu dunyodayoq o‘z egasiga kulfatlar olib kelaveradi. Mol egasi yo salomatligi yoki farzandlari, yoki uy-joyi, yoxud kasbi-koridan balolanaveradi. Shunday ekan, baxillik faqat va faqat insonning o‘ziga zarardir.

Baxillik nafaqat molda, balki inson, oddiy holatdagi buyumlari va boshqa jihatlarini qizg‘anishida ham ko‘rinadi. Insonlar jamiyatda qo‘shni bo‘lib yashaydi shu sabab ham qo‘shnining haqqi Islom dinida juda katta o‘rinda turadi. Qo‘shni u hamma tushunadigan uy-devor qo‘shni bo‘lsa, bundan tashqari, maktab, kollej, institut va hamkasblar ham bir-birlari hayot yo‘li davomida qo‘shni bo‘lib yashashda davom etadi. Shu jihatdagi qo‘shnilarga ham baxillik qilish musulmon kishiga xorlik va jamiyatdan uzilish, Allohning g‘azabiga yo‘liqib dunyo-oxiratda barakasiz va savobsiz Allohning dargohidan va fazli ila jannatga kirishdan mahrum bo‘ladi.

Abu Said roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Ikki xislat mo‘minda jam bo‘lmaydi: baxillik va badxulqlik”, dedilar (Termiziy rivoyati). Mo‘min kishining xulqi va odobi haqidagi bu hadisda butun hayot yo‘lini izga solib turuvchi hikmat bor. Musulmon kishi Alloh uchun yashashda davom etar ekan unda baxillik kabi illatlar qalbiga o‘rnashmaydi. Baxillikning davosi esa Alloh molini ham, jonini ham omonat va fazl qilib berganini, uni hisobini albatta berishini unutmaslik va sohibi ehson bo‘lishdadir.

Zafar  MAHMUDOV,

Toshkent islom instituti o‘qituvchisi.

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Luqmoni Hakimning hikmatli so‘zlaridan

27.06.2025   6519   3 min.
Luqmoni Hakimning hikmatli so‘zlaridan

1. Allohga taqvo qilishni tijorat deb bil, shunda u senga molsiz foyda keltiradi.

2. O‘zingni senga muhtoj bo‘lmagan, lekin sen unga muhtoj bo‘lgan kishining o‘rniga qo‘y.

3. Xarsang toshlarni joyidan ko‘chirish, ongsiz odamga anglatishdan osonroqdir.

4. Jannatni talab qilishda oliy himmatli bo‘l.

5. Allohdan shunday umid qilki, u bilan Uning makridan omonda bo‘lma va Allohdan shunday qo‘rqki, u bilan Uning rahmatidan umidsiz bo‘lma.

6. Men hech qachon sukutdan afsuslanmadim. Agar gap kumush bo‘lsa, sukut — oltin.

7. Hikmat kambag‘allarni podsholarning majlislarida o‘tkazgan.

8. “Yo Robbim, meni mag‘firat qil” — deb ko‘p takrorla, zero Allohning bir soati borki, u vaqtda so‘rovchi rad etilmaydi.

9. Kim yolg‘on gapirsa, yuzining suvini (obro‘yi) ketadi, kimning xulqi yomon bo‘lsa, g‘am-tashvishi ko‘payadi.

10. Allohdan qo‘rq, lekin qalbing fojir bo‘laturib, odamlar seni hurmat qilishlari uchun o‘zingni ularga Allohdan qo‘rqadigan qilib ko‘rsatma.

11. Amal faqat yaqiniy ishonch (e’tiqod) bilangina mukammal bo‘ladi, kimning e’tiqodi zaif bo‘lsa, amali ham zaif bo‘ladi.

12. Yolg‘on gapirishdan ehtiyot bo‘l, zero u pishirilgan chumchuq go‘shti kabi ishtahalidir, lekin ko‘p o‘tmay  egasini ichini yondiradi.

13. Majlisni ko‘zing bilan ko‘rib tanla, agar Alloh zikr qilinadigan majlis bo‘lsa, u yerda o‘tir. Agar olim bo‘lsang, ilming naf beradi, agar johil bo‘lsang, senga o‘rgatishadi, agar Alloh u majlisga rahmatini nozil qilsa, sen ham shu rahmatdan bahramand bo‘lasan.

14. Qarzdorlikdan ehtiyot bo‘l, chunki u kunduzi xorlik va tunda g‘amdir.

15. To‘qlik ustiga ovqat yemagin —  chunki unday taomni yegandan ko‘ra itga tashlagan yaxshiroq.

16. Agar shayton senga shubha va gumon orqali kelsa, uni yaqiniy ishonch va nasihat bilan yeng, agar u tanballik va zerikish tomonidan kelsa, qabr va qiyomatni eslab yeng, agar u xohish va qo‘rquv tomonidan kelsa, unga dunyo tark etiladigan va qoldiriladigan narsadir, deb ayt.

17. Tilingdan chiqqan gaplarga ehtiyot bo‘l, sukut qilgan kishi omonda bo‘ladi, faqat foydasi bor gaplarni gapir.

18. Yuzingni niqoblashdan (ya’ni shubhali qiyofadan) saqlan — chunki, u kechasi odamlarni qo‘rqitadi, kunduzi esa xo‘rlik keltiradi.

19. Men tosh, temir va og‘ir yuklarni ko‘tardim, ammo yomon qo‘shnidan og‘irroq narsani ko‘rmadim.

 

Homidjon qori ISHMATBЕKOV