Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyun, 2025   |   16 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
12 Iyun, 2025, 16 Zulhijja, 1446

Sabrning fazilati

12.12.2017   7393   3 min.
Sabrning fazilati

Sabr insonni kamolotga yetkazadigin amallardan hisoblanadi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam:
“Birortangizning oyoq kiyimi ipi uzilsa ham, istirjo’ aytsin”, - deganlar. Demak, kattayu kichik har bir ko‘ngilsiz hodisada sabr kerak ekan.


Suyukli habibimiz Muhammad alayhissalomning boshlariga og‘ir yo‘qotishlar, mushriklarning zulm va xo‘rliklari kelganida ham Alloh taolo u zotga sabrli bo‘lishni buyurgan:
“(Ey Muhammad), endi chiroyli sabr qiling!”
(Maorij surasi, 5-oyat ).


Alloh taolo suyukli Payg‘ambariga tasalli berib aytyaptiki,
“Ey Muhammad alayhissalom, kufr va shirkka berilganlarning Bizning vahiylarimizni yolg‘onga chiqarib, jazolarimizni masxara qilayotganiga e’tibor bermang”.


Alloh taolo Payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalomni ham vahiyni yetkazishda chiroyli sabrga chaqirmoqda.
Imom Qurtubiy: “Chiroyli sabr kishi o‘zidagi jizzakilikni yo‘qotishi va Allohdan boshqaga shikoyat qilmasligidir”, -degan.


Alloh taolo Payg‘ambarimizdan oldin ham barcha elchilarini vahiyni yetkazishda, insonlarni imonga chaqirishda, ularga yetadigan mashaqqat va ozorlarga sabr qilishga buyurgan. Eng suyukli farzandidan ayrilgan Ya’qub alayhissalom, tuhmat va fitna tufayli uzoq vaqt zindonband bo‘lgan Yusuf alayhissalom, Alloh yuborgan mashaqqat, dard-ofatlariga ko‘ngan Ayyub alayhissalom, xo‘rlash-qiynoqlariga dosh bergan Muso alayhissalomning buyuk sabrlari insoniyatga ulkan ibrat bo‘lib tarix sahifalarida qolgan. Chunki, Alloh sabrlilarni yaxshi ko‘radi. Hadisi qudsiyda Alloh azza va jalla bunday marhamat qiladi: “Ey bandalarim, Men bandalar ichidan bir mo‘min kishini (biron musibat yetkazib) imtihon qilsam, u Menga hamd aytib sinovimga sabr qilsa, u o‘sha joyidan turganida onasi tuqqan kundagidek xato-gunohlaridan pok bo‘lib turadi”. Qur’oni karimda yana shunday marhamat qilinadi:
“Inson haqiqatan besabr yaralgandir: kulfat kelganida chidamaydi, mol-mulk kelsa, baxilga aylanadi”
(Maorij surasi, 19-21-oyatlar).


Ushbu oyatlardagi «halu’» iborasi «besabr, toqatsiz, chidamsiz, hirsini jilovlay olmaydigan» ma’nolarini anglatadi. Inson nasli Alloh taoloning O‘zi bilgan hikmatiga ko‘ra besabr qilib yaratilgan. Haqiqatan, insonga biror xastalik kelishi bilan darrov «oh-voy»ga tushadi, tuzalguncha sabr qilolmay o‘zini har tomonga uradi. Biror ishga kirishsa, tezroq hal bo‘lishini istaydi. Boshqalar manfaatini hatlab bo‘lsa ham o‘zining ishi tezroq bitishini xohlaydi. Kun sal isib ketsa ham, sovib ketsa ham, qorni ochib ketsa ham, to‘yib ketsa ham besabrlik va betoqatlik qilaveradi. Bunday holatlarga sabr, bardoshni qarshi qo‘yish kerak. Shuning uchun Islom mo‘min-musulmonlarni hamisha sabrli bo‘lish, Alloh taqdir qilgan hamma narsaga ko‘nishga chaqiradi. Zero, sabr mo‘minlarning eng maqtalgan fazilatlaridandir.


Sabr har bir mo‘min-musulmon erkak-ayolga lozim sifatdir. Bu chiroyli xislatsiz inson mo‘min-musulmonlik takliflarini, buyruqlarini yetarlicha ado eta olmaydi.
Abu Hurayradan (roziyallohu anhu) rivoyat qilingan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Kishidagi xislatlarning eng yomoni dunyoga harislik, sabrsizlik, o‘ta baxillik, qo‘rqoqlik va o‘zini tiya bilmaslikdir”, deganlar (Imom Ahmad, Abu Dovud).


Imom Musohibiy: “Ne’matlar bir mehmon, ularni izzat-ikrom qilish shukr bilan bo‘ladi. Balolar ham bir mehmon, ularni izzat-ikrom qilish esa sabr bilan bo‘ladi”, degan. Sabr imonning boshidir.
Agar inson tanasi boshidan judo qilinsa, u halok bo‘lgani kabi sabr bo‘lmasa, imon ham halokatga yuz tutgusidir. Abdulqodir Jiyloniy: "Ey o‘g‘lim, musibat-balo seni halok qilish uchun kelmaydi, sabringni sinash uchun keladi", deb aytganlar.


Karmana tumani “Jaloyir”
jome masjidi imom-xatibi A.Hakimov

Boshqa maqolalar
Maqolalar

Er-xotinning yarashuvi shayton bo‘ynini sindirar

12.06.2025   1969   5 min.
Er-xotinning yarashuvi  shayton bo‘ynini sindirar

Oila – inson hayotidagi ma’naviy suyanch, ijtimoiy tartib, nasl davomiyligini ta’minlovchi qo‘rg‘on va mehr-muhabbat maskanidir.


Alloh taolo Qur’oni karimda marhamat qiladi: “Uning alomatlaridan (yana biri) – sizlar (nafsni qondirish jihatidan) taskin topishingiz uchun o‘zlaringizdan juftlar yaratgani va o‘rtangizda inoq­lik va mehribonlik paydo qilganidir. Albatta, bunda tafakkur qiladigan kishilar uchun alomatlar bordir” (Rum surasi, 21-oyat).


Bu oyat oila qurishning ilohiy hikmatga ega ekanini, er-xotin munosabatida muhab­bat va mehr-shafqat asosiy omil bo‘lishini anglatadi.


Islom nikohni faqat shaxsiy xohish emas, balki ma’naviy, axloqiy va ijtimoiy majburiyat sifatida qabul qilgan. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Nikoh me­­ning sunnatimdir. Kim sunnatimdan yuz o‘girsa, mendan emas”, deganlar (Muttafaqun alayh).


Bu hadisga ko‘ra, nikoh musulmon hayoti­dagi ibodat hisoblanadi. Uning asosiy maqsadlari nafsni halol yo‘l bilan qon­dirish, nasliy poklik, farzand tarbiyasi va jamiyat bar­qarorligini ta’minlashdir.


Islomda er va xotinning vazifalari bir-birini to‘ldiruvchi xususiyatga ega. Alloh taolo erkakni mas’uliyatli rahbar, ayolni esa oila mustahkamligini ta’minlovchi qilib yaratgan: “Erkaklar xotinlar ustidan (oila boshlig‘i sifatida doimiy) qoim turuvchilardir. Sabab – Alloh ularning ayrimlari (erkaklar)ni ayrimlari (ayollar)dan (ba’zi xususiyatlarda) ortiq qilgani va (erkaklar o‘z oilasiga) o‘z mol-mulklaridan sarf qilib turishlaridir” (Niso surasi, 34-oyat).


Erkak ayoldan ba’zi xususiyatlarda ortiq qilib yaratilganida bir necha hikmatlar bor. Mufassir ulamolar, jumladan, quyidagi shar’iy nuqtayi nazardan erkaklarga xos xususiyatlarni qayd etishgan: payg‘ambarlik, jismoniy kuch-quvvat, oila nafaqasiga mas’ullik, aqlu idrok, xotira va tafakkurning ziyodaligi, imom-xatiblik, muazzinlik, jamoat bilan namoz o‘qish, juma namozining vojib bo‘lishi, tashriq takbirini aytish, janglarda qatnashish, to‘liq guvohlik, taloq berish huquqiga ega bo‘lish, oilaning unga nisbat berilishi, namoz va ro‘zani uzrsiz ado etish kabilar.


Shu jihatlarni hisobga olib, ayol kishi eriga nisbatan itoatli, hamiyatli va iffatli bo‘lib, oila totuvligi yo‘lida doimiy harakatda bo‘lishi juda matlub ishdir.


Rasuli akram sollallohu alayhi va sallam: “Sizlarning eng yaxshilaringiz o‘z ahliga yaxshilik qiluvchilaringizdir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).


Erkak oila boshlig‘i sifatida adolatli, g‘amxo‘r va mehribon bo‘lishi kerak. U o‘z ayoli va farzandlarining ehtiyojlarini ta’minlab, ularni to‘g‘ri yo‘lga boshlashi lozim.


Xotinning vazifalari – oilada sog‘lom muhit yaratish, erga itoat va uning sha’nini asrash. U oila tinch­ligi va farovonligi uchun intilishi, eriga vafodor bo‘lib, farzandlar tarbiyasida fido­yilik ko‘rsatishi lozim.


Qur’oni karimda bunday marhamat qilinadi: “Ular sizlarning libosingiz, sizlar ularga libossiz” (Baqara surasi, 187-oyat).


Bu oyat nikohdagi juft­larning bir-biriga muhtoj­ligi va ular o‘rtasidagi yaqin­likni ta’riflaydi.


Nikoh faqatgina ikki insonning emas, balki oilalar va jamiyatning ham mas’uliyatidir. Ko‘p hollarda ota-onalar, qarindoshlar va jamiyatning qo‘llab-quvvatlashi nikohning mustahkamligida muhim ahamiyat kasb etadi.


Bugungi kunda ko‘pchilik oilaviy muammolar uchinchi tomonlarning (qaynona-qaynota, yaqinlar, do‘stlar) chuqur va nomunosib aralashuvi oqi­batida kelib chiqmoqda. Har bir inson o‘ziga tegishli chegarani bilishi zarur.


Ali ibn Abu Tolib roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Odamlarning arazlashganlarini yarashtirib qo‘yish nafl namoz o‘qishdan va nafl ro‘za tutishdan ko‘ra savobliroqdir”, deganlar (Imom Tabaroniy rivoyati).


Ota-onalar, qarindoshlar – yoshlar hayo­tiga rahbar sifatida kerakli maslahat beradilar, ammo ularning shaxsiy munosabatlariga befarq yoki ortiqcha aralashish – oilaviy muhitni buzishi, o‘rtadagi muhabbatni so‘ndirishi mumkin.


Ko‘pincha oilada ota-ona va farzandlar, oilaning bosh­qa a’zolari orasida ham turli kelishmovchilik bo‘lib turadi. Arzimagan sabab-bahonalar bilan tinch xonadonlar mojarolar maskaniga aylanadi. Bir-biriga yaqin, qadrdon, qarindoshlar o‘rtasida mehr-oqibat ko‘tariladi.


Kechira olish – go‘zal fa­zilat, di­nimizda maqtalgan sifatlardan. Bir qarashda oniy yutqa­zishday ko‘ringan kechira olish katta mojarolarning oldini oladi, g‘alabani ta’minlaydi. “Er-xotinning urishi – doka ro‘molning qurishi” deganlariday, ikki oshufta qalbning arazi uzoqqa bormasligi kunday ravshan.


Sal ixtilof chiqdimi, bir tomon darrov murosa-kelishuv yo‘lini ko‘rishi kerak. Bir tomonning aql-idrok bilan ish tutishi shaytonning bo‘ynini sindirib, katta mojarolarning oldini oladi.


Joriy yilning birinchi choragida viloyat imom-xatiblari, otinoyilari 838 ta ana shunday nizomi oilani yarashtirishib, yoshlarning baxtli hayot kechirishiga sababchi bo‘ldilar.


Xulosa shuki, Islom oilaga yuksak maqom bergan, uni jamiyatning yuragi deb baholagan. Biz oyat va hadislar asosida shu muqaddas ne’matni asrash, mus­tahkamlash va yoshlarga to‘g‘ri yetkazish yo‘lida jiddiy harakat qilishimiz kerak.


Ubaydulloh ABDULLAYEV,

Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi

 

 

Maqolalar