Sayt test holatida ishlamoqda!
09 Iyul, 2025   |   14 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:16
Quyosh
04:58
Peshin
12:33
Asr
17:41
Shom
20:02
Xufton
21:37
Bismillah
09 Iyul, 2025, 14 Muharram, 1447

Cheksiz muhabbatga munosib zot

12.12.2017   6960   5 min.
Cheksiz muhabbatga munosib zot

Olamlarga rahmat bo‘lgan zotning vafotiga bir ming uch yuz sakson to‘rt yil bo‘libdi. Ummat sal kam o‘n to‘rt asrdan buyon hidoyat shamchirog‘ining muborak siymosisiz umr kechirmokda.

Sidratul muntahoni sayr qilgan ul pokiza jasadni o‘z xayollarida tasavvur kilgancha, qalbida rasuliga muhabbati bor ummat hamon qilayotgan har bir amalida u muborak zotning ta’limotlariga ergashmokda.

Alloh taolo biz insonlarga juda ham mehribondir. Odamzot jaholat botqog‘ida botayotgan, kufr va shirk daryosida cho‘kib borayotgan,  o‘z qo‘llari bilan yasagan toshlarga sig‘inib, gunoh, ma’siyat va razillikning eng yuqori cho‘qqisiga chiqib, bir oyog‘i jahannam olovining taftini sezib turgan bir paytda: «Alloh o‘z ichlaridan Allohning oyatlarini o‘qib beradigan, ularni (shirk va gunohlardan) musaffo qiladigan hamda ularga Kitob va Hikmatni ta’lim beradigan Payg‘ambarni yuborish bilan, mo‘minlarga in’om etdi... » (Oli-Imron surasi, 164-oyat).

Bu zotning qadrini ko‘ringki, olamlar Robbisi O‘zining yaratgan olamlari uchun aynan shu insonni rahmat qilib tanladi: «(Ey, Muhammad!) Biz Sizni (butun) olamlarga ayni rahmat qilib yuborganmiz» (Anbiyo surasi,107-oyat).

Alloh taoloning bu so‘zlarini tasdiqlab Rasuli akram sollallohu alayhi vasallamning o‘zlari ham: “Albatta men hadya qilingan rahmatman”, deganlar (Imom Bayhaqiy rivoyati).

Alloh taolo insoniyatni ikki dunyo saodatiga erishishi uchun nozil qilgan muborak Kalomida Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga xitob qilib: «Ayting (ey, Muhammad!): «Agar Allohni sevsangiz, menga ergashingiz. Shunda Alloh sizlarni sevadi va gunohlaringizni mag‘firat etadi. Alloh kechiruvchi va rahmlidir» (Oli Imron surasi, 31-oyat) deb buyurgan.

Ya’ni, agar biz, bizni yo‘qdan bor qilgan, O‘z ruhi pokidan nasiba berib inson degan sharafli nomga sazovor etgan, aziz va mukarram qilib qo‘ygan Parvardigorimizni yaxshi ko‘rsak hamda Alloh taolo ham bizni yaxshi ko‘rishini istasak va bandachiligimizga borib bilib-bilmay qilgan gunohlarimizni kechirishini xohlasak, yagona shart: hayotimizda qanday holatga duch kelishimizdan qat’i nazar Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga ergashaylik!                     

«Payg‘ambar sizlarga keltirgan narsani olingiz, u sizlarni qaytargan narsadan qaytingiz va Allohdan qo‘rqingiz! Albatta, Alloh jazosi qattiq zotdir», (Najm surasi, 2-3-oyat) degan Zot Muhammad alayhissalomni biz uchun andoza qilib yaratdi. Agar kimda Allohning rahmatidan, oxirat kunidagi mukofotlardan hamda aytilgan va’dalarga bo‘ladigan vafolardan umid qilsa har bir amalida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan o‘rnak olishini Alloh taoloning O‘zi ta’kidlaydi: «(Ey, imon keltirganlar!) Sizlar uchun – Alloh va oxirat kunidan umidvor bo‘lgan hamda Allohni ko‘p yod qilgan kishilar uchun Allohning payg‘ambarida go‘zal namuna bordir» (Ahzob surasi, 21-oyat).

Inson bolasi borki, hayotida ishonchli do‘stga, uning to‘g‘ri va ishonarli pandu nasihatlariga muhtoj bo‘ladi. Bizning bu borada omadimiz kelgan. Chunki Rabbimiz azza va jalla: «Albatta, siz buyuk xulq uzradirsiz» (Qalam surasi, 4-oyat), deya ta’riflagan, sodiqul amiyn bo‘lgan, bashariyat sardori deya e’tirof etilgan zotning nasihatlari bisyor. Agar ularga amal qilsak ikki dunyoda ham farog‘atda bo‘lamiz. Bu xushxabarni Alloh taoloning O‘zi aytmoqda: «Sizlardan kim Alloh va Uning payg‘ambariga itoat etsa va ezgu amal qilsa, Biz uning mukofotini ikki hissa qilib berurmiz va uning uchun farovon rizq (jannat)ni tayyorlab qo‘ygandirmiz» (Ahzob surasi, 31-oyat).

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning har bir gaplari bizni jahannam olovidan qutulishga va abadiy saodat sohibi bo‘lishga chaqiradi. 

Darhaqiqat, qiyomat kuni Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘z ummatlari ichidan u zotga muhabbat qo‘ygan, u kishining sunnatlarida bardavom bo‘lgan ummatlari uchun Alloh taolodan mag‘firat so‘rab, ularga shafoatchi bo‘lib jannat tomon boshlayotgan vaqtda, shunday muborak zotga ummat bo‘lishdek baxtdan foydalanib qolmaslik bilan o‘z nafsiga zulm qilganlar: «U kunda zolim qo‘llarini (barmoqlarini) tishlab (pushaymon qilib), der: «Eh, qani edi, men ham payg‘ambar bilan birga bir yo‘lni tutganimda!», deydilar (Furqon surasi, 27-oyat). 

Bugun bizda imkon bor. Chunki biz hayotmiz. Shunday ekan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlariga imkon qadar amal qilishga harakat qilaylik. Zero, Alloh kalomida: «Kimki Alloh va Uning payg‘ambariga itoat etsa va Allohdan qo‘rqib, taqvo qilsa, bas, aynan o‘shalargina yutuq egalaridirlar», deb marhamat qiladi (Nur surasi, 52-oyat).

Yorbek ISLOMOV,

Uchko‘prik tumani

“Shoh muqaddam” jome masjidi imom-noibi

Siyrat va islom tarixi
Boshqa maqolalar

Ashuro kuni — muharram oyining o‘ninchi kunidir

04.07.2025   5502   7 min.
Ashuro kuni — muharram oyining o‘ninchi kunidir

Islom tarixidagi eng ulug‘, ma’naviy jihatdan eng ibratli kunlardan biri Ashuro kunnidir. Har yili muharram oyining o‘ninchi kuni nishonlanadigan bu sana nafaqat ro‘za tutish fazilati bilan, balki Alloh taoloning bandalariga ko‘rsatgan marhamati, Muso alayhissalom va uning qavmini najot etganligi bilan ham ahamiyatlidir. Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam ushbu kunga alohida e’tibor berganlar va ummatlarini ham uning fazilatlaridan bahramand bo‘lishga chorlaganlar. Ashuro kuni musulmonlar uchun ma’naviy poklanish, gunohlarga kafforat va sunnatni hayotga tatbiq etish imkonidir.

 Bu kun musulmonlar uchun ro‘za tutish tavsiya etilgan kunlardan biri bo‘lib, ulamolarning ko‘pchiligi bu kunni ro‘za bilan o‘tkazishni mustahab deb hisoblaydi. Ashuro kuni ro‘za tutish sunnat amallardan biri bo‘lib, uning fazilati juda katta. Tasu’o (to‘qqizinchi) va Ashuro (o‘ninchi) kunlarida ro‘za tutish payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamdan qolgan sunnatlardandir. Bu Allohning kunlaridan biri bo‘lib, U Zot o‘z bandalariga marhamat ko‘rsatgan, ya’ni U zot Kalimulloh Muso alayhissalom va Uning qavmi Bani Isroilni Fir’avn va uning qo‘shinining zulmidan najot etgan kundir.

Ashuro kunini ro‘za bilan o‘tkazishning asosiy sababi bu kunda Alloh taolo Muso alayhissalom va Bani Isroilni Fir’avn va uning qo‘shinidan najot etganidir. Payg‘ambar Muhammad sollallohu alayhi vasallam Ashuro kuni ro‘zasini juda ahamiyatli deb bilar edilar. Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Men Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni biror kunni boshqalardan afzal deb ro‘za tutishga uringanlarini ko‘rmaganman, faqat ushbu kun — Ashuro kuni va ushbu oy — Ramazon oyidan tashqari” (Imom Buxoriy rivoyati).

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam musulmonlarni Ashuro kuni ro‘za tutishga rag‘batlantirar va: “Ashuro kuni ro‘zasi o‘tgan bir yilning gunohlariga kafforat bo‘lishini Allohdan umid qilaman”,  der edilar (Imom Muslim rivoyati).

Musulmonlar bu sunnatni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Madinaga hijrat qilganlaridan so‘ng amaliyotga tadbiq eta boshladilar. U kishi yahudiylarni Ashuro kuni ro‘za tutayotganini ko‘rdilar va buning sababini so‘raganlarida, ular: “Bu yaxshi kun bo‘lib, Alloh ushbu kunda Bani Isroilni dushmanlaridan najot etgan, shuning uchun Muso alayhissalom ushbu kunni ro‘za bilan o‘tkazgan”, deyishdi. Shunda Payg‘ambarimiz alayhissalom: “Men Musoga sizlardan ko‘ra yaqinroqman”, deb, o‘sha kuni ro‘za tutdilar va boshqalarga ham ro‘za tutishni buyurdilar.

Shu kundan boshlab bu amal sunnat sifatida amalga oshirila boshlandi va musulmonlar uchun o‘tgan yilning gunohlaridan poklanish, katta savob va fazilatga erishish imkoni sifatida qaraladi.

Ashuro kuni bu barcha musulmonlar uchun muhim sana hisoblanadi. Ko‘plab insonlar bu kunda ro‘za tutishga va ibodat qilishga intiladi.

Ko‘pchilik Ashuro kunini yagona holda ro‘za tutish mumkin emas, deb hisoblaydi. Ammo Azhar muassasasi o‘z fatvolaridan birida bu fikrni rad etgan. Unda ta’kidlanganidek, juma yoki shanba kuni Ashuro kuniga to‘g‘ri kelsa ham, uni alohida holda ro‘za tutish man qilingan emas.

Azhar ulamolarining ta’kidlashlaricha, imom Tahoviy rahmatullohi alayhdan rivoyat qilingan: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Ashuro kuni ro‘zasiga izn berganlar va unga targ‘ib qilganlar. Lekin bu kun shanbaga to‘g‘ri kelsa, tutmanglar, demaganlar. Buning o‘ziyoq, Ashuro har qanday kunga to‘g‘ri kelsa ham ro‘za tutish mumkinligini ko‘rsatadi”.

Shuningdek, agar Ashuro yoki Arafa kuni juma yoki shanba kuniga to‘g‘ri kelsa yoki insonning odatdagi ro‘zali kuni bo‘lsa, bu holda ro‘za tutishda hech qanday mone’lik yo‘q.

Dorul-Ifto (Misr Fatvo hay’atining 2023 yil 26 iyuldagi 7756 raqamli Professor Doktor Shavqiy Ibrohim Allom fatvosida) ham Ashuro kunini ya’ni muharramning 10-kunini yagona holda ro‘za tutish joizligini tasdiqlagan. Shu bilan birga, ixtilofdan qochish maqsadida, u bilan birga bir kun avval 9-kun yoki bir kun keyin 11-kun ro‘za tutish tavsiya etildi.

Misr Dorul-Ifto muassasasi ta’kidlashicha, muharramning 9-kunini ro‘za tutish  qat’iy sunnatdir. Bu borada Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda keladi: Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Ashuro kuni ro‘za tutganlarida, Payg‘ambarimizga yahudiy va nasroniylar bu kunni ulug‘lashlarini aytishgan. Shunda u zot: “Kelgusi yili, agar Alloh xohlasa, to‘qqizinchi kuni ham ro‘za tutaman”, deganlar. Ibn Abbos aytadilar: kelgusi yil kelmasdan Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam vafot etdilar. Bu hadisni Imom Muslim o‘z “Sahihlarida” keltirganlar.

Sunnatda Ashuro kuni ro‘zasi tutishning fazilati haqida bir qator rivoyatlar keltirilgan. Unga ko‘ra, muharram oyida ro‘za tutish tavsiya etilgan amallardan sanaladi. Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday dedilar:

“Ramazondan keyingi eng afzal ro‘za Allohning oyi muharram oyida tutiladigan ro‘zadir. Farz namozlardan keyingi eng afzal namoz kechasi o‘qiladigan (tahajjud) namozdir”.

Ashuro kunining fazilati shundaki, bu kun tutiladigan ro‘za o‘tgan bir yillik gunohlarga kafforat bo‘ladi. Abu Qatoda roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Bir kishi Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan so‘radi:

Arafa kuni ro‘zasi haqida nima deysiz?

U zot: “Allohdan umid qilamanki, o‘tgan va kelgusi yilning gunohlariga kafforat bo‘ladi”, dedilar.

Ashuro kuni ro‘zasi haqida nima deysiz? deb so‘radilar.

U zot: “Allohdan umid qilamanki, o‘tgan yilning gunohlariga kafforat bo‘ladi”, deb javob berdilar.

Shuningdek, Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi:

Men Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamni biron kunni boshqalardan ko‘ra afzal deb ro‘za tutishga shunchalik intiqlik bilan intiqlik qilganlarini ko‘rmaganman, faqat ushbu kun Ashuro kuni va ushbu oy Ramazon oyi bundan mustasno”.

Ulamolarimiz Ashuro kunida ahli oilaga ko‘proq sarf qilish, ya’ni ularni quvonchli qilish, rizqda kenglik qilishning tavsiya etilgan amallardan ekanini ta’kidlaydilar. Bu Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning muborak hadislariga asoslanadi:

“Kimki Ashuro kunida o‘z ahliga (oila a’zolariga) kenglik qilsa, Alloh taolo unga butun yili kenglik beradi”.

Xulosa o‘rnida shuni eslash joizki, Ashuro kuni bu bir kunlik ro‘za orqali butun bir yillik gunohlardan poklanish umidi berilgan, Allohning maxsus marhamati to‘kilgan muqaddas kundir. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning sunnatlaridan biri bo‘lgan ushbu ro‘zani tutmoq, uni 9-kuni yoki 11-kun bilan birga ado etmoq  musulmon kishi uchun katta ajru savob manbaidir.
Shuningdek, bu kunda ahli oilaga shodlik ulashish, rizqda kenglik qilish ham sunnatga uyg‘un amallardan hisoblanadi. Demak, Ashuro kuni ibodat, muhabbat va ma’naviy yangilanish kunidir. Undan oqilona foydalangan kishi na dunyoda, na oxiratda ziyon ko‘rmaydi.

 

Dilshod Aliyev,
"Boloi Hovuz" masjidi imomi.