Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyun, 2025   |   17 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
13 Iyun, 2025, 17 Zulhijja, 1446

Abu Muin Nasafiy asarlarida rizq masalasi

25.11.2017   6733   4 min.
Abu Muin Nasafiy asarlarida rizq masalasi

Nasafiyning "Bahrul kalom fi ilmil kalom" asarida rizq masalasida quyidagi so‘zlar yozilgan: "Ahli sunna val jamo’a e’tiqodiga ko‘ra rizqlar aniq taqsimlab qo‘yilgan. Rizq taqvodorning taqvosi yoki fojirning gunohi sabab ko‘payib yoki ozayib qolmaydi. Alloh taolo rizqning kafolatini o‘z zimmasiga olgan.

Harom rizqni ham Alloh yaratgan ammo banda halolni qo‘yib haromni tanlaganiga ko‘ra jazolanadi. Alloh taolo marhamat qiladi:

نَحْنُ قَسَمْنَا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا

"Ularning dunyo hayotidagi tirikchiliklarini ham ularning o‘rtalarida

 Biz taqsimlaganmiz" (Zuhruf surasining 32- oyati).

Darhaqiqat, Alloh yaratgan son-sanoqsiz pokiza ne’matlarni qo‘yib, pokiza ne’matlarga nisbatan juda  oz bo‘lgan harom narsalarni tanlagan kishiga  uqubatning haqligi ayni adolatdir. Shuningdek, mehnatu mashaqqatlar ham Allohning taqdiri va qazosiga ko‘ra bo‘ladi.

مَا أَصَابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَهَا إِنَّ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ

"Xoh yerga va xoh o‘zlaringizga biror musibat yetsa, Biz uni paydo qilishimizdan ilgari Kitobda (Lavhul-mahfuzda bitilgan) bo‘lur. Albatta, bu Allohga osondir" (Hadid surasi, 22- oyat). 

Dori – sabab, shifo esa Allohdan. Shifoni  dori yoki tabib berdi deyilmaydi, balki Alloh berdi deyiladi. Libos – issiq yoki sovuqdan to‘suvchi sabab, issiq va sovuqni daf qiluvchi Allohdir. Yana shu rizqning sababchisi bo‘lgan kasb haqida quyidagilarni aytgan: "Oziq-ovqati bor kishiga kasb qilishlik sunnat, ruxsat etilgan ish, oziq-ovqati yo‘g‘u uni sotib olishga puli bor kishiga ham ruxsat, o‘zi muhtoj oilali kishiga kasb qilish farz amal hisoblanadi. Adashgan firqalardan karromiylar kasb qilishlik, mol to‘plash harom, Allohga tavakkal qilish vojib, kasb qilish tavakkalni inkor etish bo‘ladi, Alloh o‘zi rizqni o‘ylamagan tarafdan yetkazadi deydilar va quyidagi oyatni dalil qilib keltiradilar.

وَعَلَى اللَّهِ فَتَوَكَّلُوا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ

"Agar mo‘min bo‘lsangiz, Allohga tavakkul qilingiz!" (Moida surasi, 23-oyat).

Nasafiy bunga javoban: "Allohga tavakkal qilish vojib. Kasb bilan shug‘ullanish tavakkalni inkor etish degani emas, chunki tavakkal bu qalb ishlaridan bo‘lib, Allohga ishonish, undan qo‘rqish va umid qilish deganidir. Rizqni kasbim berdi deyilmaydi, bu kufr va zalolatdir. Rizq Allohdan deyiladi. Bunga quyidagi hadis dalil bo‘ladi. Ibn Abi Shayba va Abi Nuaymlar rivoyat qiladilar: "Nabiy alayhissalom aytadilar: "Kimki dunyoni halol holda so‘rashlikdan hayo qilib oilasiga kengchilik va qo‘shnilariga mehribonchilik ko‘rsatgan holda talab qilsa, qiyomat kuni yuzi Badr kechasidagi oy kabi balqigan holda keladi. Ammo kimki dunyoni faxr va ortiqcha ko‘paytirish uchun talab qilsa qiyomatda Allohga unga g‘azab qilingan holida yo‘liqadi".

 Yana ushbu oyatni dalil qilib keltiradilar: 

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ

"Ey, imon keltirganlar! O‘z qo‘l mehnatingiz va Biz sizlar uchun yerdan chiqargan narsalarning yaxshilaridan ehson qilingiz!"

Agar kasb qilish harom bo‘lsa, Alloh taolo nima uchun kasb qilgan narsalaringizdan infoq qilingiz deb buyurmoqda. Halol kasb harom emas. Bunga nabiylarning kasbu kor bilan shug‘ullangani dalil bo‘ladi. Masalan, Odam alayhissalom dehqonchilik qilgan, Idris  tikuvchi bo‘lgan, Nuh alayhissalom duradgor, Ibrohim alayhissalom urug‘chi, Shuayb alayhissalom cho‘pon, Dovud alayhissalom temirchi, Muso alayhissalom yollanma ishchi, Muhammad sollallohu alayhi vasallam savdogar bo‘lganlar. Demak, kasbu kor aslo harom emas".

Vatandoshimiz  Abu Muin Nasafiyning shu va boshqa asarlari avlodlarni  zarur ilmlar egallash hamda adashgan firqalarga o‘rinli raddiyalar berish borasida qimmatli manbalardir.  Ayniqsa, uning asarlaridagi aqidaviy masalalar chuqur ilmiy tahlili va hanafiy mazhabidagi moturidiy ta’limotiga xos yechimi bilan yurtimizdagi tinchlikni saqlashda, farzandlarimizni turli yot g‘oyalardan asrashda alohida o‘rin egallaydi.

 

Sanobar MUHAMMADXO‘JAYEVA,

“Xadichai Kubro” ayol-qizlar o‘rta

maxsus islom bilim yurti mudarrisas

Maqolalar
Boshqa maqolalar

O‘zbekiston xalqiga Qurbon hayiti tabrigi

09.06.2025   8318   4 min.
O‘zbekiston xalqiga Qurbon hayiti tabrigi

Muhtaram vatandoshlar!

Siz, azizlarni, barcha mo‘min-musulmon yurtdoshlarimizni, butun xalqimizni ulug‘ va mo‘tabar ayyom – Qurbon hayiti bilan chin qalbimdan samimiy muborakbod etib, o‘zimning yuksak hurmatim va ezgu tilaklarimni bildirishdan g‘oyat mamnunman.

Jamiki islom ummati uchun qadrli bo‘lgan ushbu shukuhli bayram – Iyd al-Adhoni el-yurtimiz bilan birgalikda tinch va osoyishta muhitda kutib olayotganimiz uchun, avvalo, mehribon va qudratli Alloh taologa behisob shukronalar aytamiz.

Hech shubhasiz, keyingi yillarda Yangi O‘zbekistonda ijtimoiy, xalqchil davlat barpo etish, uning ma’naviy asoslarini mustahkamlash va ta’sirchanligini oshirishda muqaddas islom dini, uning asosiy bayramlaridan biri bo‘lgan Qurbon hayiti ham muhim rol o‘ynamoqda.

Ayniqsa, bu bayramning insonparvarlik, ahillik, saxovat va olijanoblik kabi fazilatlari yurtimizda “Inson qadri uchun, inson baxti uchun” degan ezgu g‘oya asosida amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlarga uyg‘un va hamohang bo‘lib, aholining ehtiyojmand qatlamlarini qo‘llab-quvvatlash, keksalar, yoshlar va xotin-qizlar haqida alohida g‘amxo‘rlik ko‘rsatish, kambag‘allikni qisqartirishga qaratilgan dasturlarimiz samarasini oshirishga xizmat qilayotganini alohida ta’kidlash o‘rinlidir.

Aziz do‘stlar!

Bugungi kunda mamlakatimizda turli millatlar va diniy konfessiyalar o‘rtasidagi hamjihatlikni mustahkamlash, vijdon erkinligini ta’minlash, diniy-ma’rifiy merosimizni asrab-avaylash, yosh avlodni milliy va umumbashariy qadriyatlar ruhida tarbiyalash bo‘yicha ulkan ishlar amalga oshirilmoqda.

Bu haqda so‘z yuritganda, islom dinining ezgu tamoyillarini chuqur o‘rganish, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilayotganini ta’kidlash lozim. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi – Samarqand shahri 2025 yilda islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda, Imom Buxoriy, Imom Moturidiy va Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari qatoriga, shu yil Buxoro shahrida o‘z faoliyatini boshlaydigan Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi ham qo‘shildi.

Poytaxtimiz Toshkent shahrida bunyod etilayotgan Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz va xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin  timsoli sifatida Yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanadi, deb ishonaman.

Hurmatli yurtdoshlar!

Shu saodatli kunlarda 15 ming nafar vatandoshimiz muqaddas haj ziyoratini ado etmoqda. Ezgu duo va niyatlar ijobat bo‘ladigan mana shunday munavvar lahzalarda ularni ham Qurbon hayiti bilan samimiy qutlab, Yaratgandan yurtimizga sog‘-omon qaytib kelishlarini so‘raymiz.

Umid qilamizki, muhtaram hojilarimiz jamiyatimizda birdamlik, oila va mahallalarimizda mehr-oqibat muhitini yanada mustahkamlash, yoshlarimiz tarbiyasini kuchaytirish, ularni ilm-ma’rifatga, zamonaviy kasb-hunarlarni egallashga, Vatan himoyachisi bo‘lishga targ‘ib etish, muhtoj insonlarga ko‘mak berishda alohida ibrat va namuna ko‘rsatadilar.

Qalblarimiz quvonchga to‘lgan ushbu fayzli kunlarda xorijiy davlatlarda bo‘lib turgan vatandoshlarimizni ham bugungi ulug‘ ayyom bilan chin dildan qutlab, ularga sog‘lik-omonlik, baxt va omad tilaymiz.

Jahonning uzoq-yaqin o‘lkalaridagi musulmon ummatini ham qizg‘in tabriklab, ularning xalqlari va mamlakatlariga tinchlik, ravnaq va farovonlik tilab qolamiz.

Aziz va muhtaram vatandoshlar!

Hozirgi kunda dunyo naqadar murakkab va tahlikali bo‘lib borayotganini barchamiz ko‘rib turibmiz. Bunday keskin sharoitda yurtimizda tinchlik, o‘zaro hurmat va totuvlik muhitini saqlab, barcha soha va tarmoqlarda fidokorona mehnat qilib ko‘zlagan yuksak maqsadlarimizga yeta olamiz.

Albatta, o‘z tarixida ne-ne sinov va mashaqqatlardan munosib o‘tgan mard va olijanob xalqimiz bunga har tomonlama qodir.

Bu yo‘lda el-yurtimizga mansub mehr-oqibat, o‘zaro birlik va jipslik biz uchun beqiyos kuch-qudrat manbai bo‘lib xizmat qiladi, deb ishonaman.

Siz, azizlarni muqaddas Qurbon hayiti bilan yana bir bor chin dildan tabriklab, barchangizga tinchlik-xotirjamlik, sihat-salomatlik, xonadonlaringizga fayzu baraka tilayman.

Qutlug‘ ayyom barchamizga muborak bo‘lsin!

 

Shavkat Mirziyoyev,

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti