Aksar masjidlarimizning tahoratxonalarining badiiy ko‘rinishi bezaklari rang-barangligi, jihozlarining qimmatbaholigi, ozodaligi, shinamligi, tozalanish va artinish uchun qo‘yilgan narsalar hammasi to‘liqligicha talabga javob beradi. Hattoki ba’zi tahoratxonalarga shu darajada ko‘p mablag‘ sarf qilinganki, beixtiyor shunchalik qilish shartmikan, deb yuborasiz. Chunki tahoratxona uchun unchalik ham zarur bo‘lmagan bezaklarga sarflangan mablag‘larga boshqa joylarda muhtoj bo‘lgan masjidlar qancha. Bunisi ham mayli, har kimning shaxsiy mablag‘i xoxlagan joyiga ishlatadi-da deyishingiz mumkin.
Lekin shuncha ko‘p mablag‘ sarf qilingan tahoratxonadagi sharoit shariat ko‘rsatmalariga mutlaqo to‘g‘ri kelmasligiga nima deysiz? Avvalo hojatxonadagi sharoit yaxshi emas, suv idishlardan chakkilab suv tomchilab turadi, natijada kishi libosi bulg‘anadi. Tahorat ushatiladigan jihoz yer ustiga yuzaki o‘rnatilgani sababli bir necha muammolar paydo bo‘ladi. Agar kishi bir ozgina ehtiyotsizlik qilsa tamom nafaqat libosi balki ba’zi azolari ham najosat bilan bulg‘alanishi mumkin. Shuning uchun ham shariatimizda tahorat ushatiladigan joy imkon qadar chuqurroq bo‘lishi talab qilinadi. Agar to‘g‘ridan to‘g‘ri yerga tahorat ushatishga majbur bo‘linganda ham avvalo, yerni bir oz kavlash yoki hech bo‘lmaganda bir oz yumshatish kerak, toki yerga tushgan bavl qaytib sachramasin. Sharoitdan kelib chiqib aytadigan bo‘lsak, hojat uchun o‘rnatiladigan jihozni kamida 25-30 sm chuqurlikda o‘rnatish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Chunki o‘sha joydagi najosatni ketkazish uchun odatda suvdan foydalaniladi, ya’ni maxsus idishdagi suv to‘kiladi. Suv esa tepadan zarb bilan tushgani bois har tarafga sachraydi . Mazkur holatlardan saqlanish uchun esa albatta tahorotxona kerakli talablarga javob berishi kerak. U yerga kirayotganda albatta shimni pochasini va yengni shimarib olish lozim. Hojatdan bo‘shangandan keyin esa kesak, tosh yoki hojatxonada ishlatish uchun chiqarilgan maxsus qog‘ozdan foydalangan holda uch, besh yoki yetti marta artib tozalanadi (bunda iloji boricha toq sanoqdan foydalanadi). Undan keyin esa toki najosatning biror koldig‘i kolmaganiga ishonch hosil qilgunicha o‘tirib turish yoki iloji bulsa sakrash, yo‘talish qolaversa erkaklar jinsiy a’zosini xuddi sigirni sog‘gandek qilib bo‘lsa ham siydik yo‘lida qolgan bavlni siqib chiqarishga harakat qilinadi. So‘ngra ikki qo‘lni bo‘g‘inigacha yuvib keyin ikki najas yo‘lini qay biridan najas chiqqan bo‘lsa o‘sha joyni suv bilan ham yuviladi. Agar har ikkala yo‘ldan ham najas chiqqan bo‘lsa birinchi zakarini yuvadi keyin esa orqa maxrajni yuvadi. Suv bilan yuvishni “mustahab” deyiladi, lekin najosat chiqqan joyidan atrofiga dirham miqdoricha yoyilgan bo‘lsa, suv bilan yuvish vojib, agar undan ham kattaroq joyga yoyilgan bo‘lsa suv bilan yuvish farz bo‘ladi. Bunda suvni sepib yuborilmaydi balki suvni kaftga olib yoki sekinlik bilan yuviladigan joyga suvni oqizib o‘rta va nomsiz barmoqlarni qorni ila ishqalanadi. Aks holda tozalab yuvish o‘rniga qolgan joylarni ham bulg‘alab qo‘yish mumkin. Ro‘zador bo‘lmagan kishi ortini yuvayotganida o‘sha joyni bo‘sh qo‘yib yuvadi, ro‘zador esa aksincha qiladi. Bu holatda suvni haroratiga ham etibor berish kerak. Chunki o‘ta issiq yoki o‘ta sovuq suv ham inson sog‘ligiga jiddiy zarar qiladi. Mazkur joyni yuvishni chegarasi o‘sha joyda najosatni hidi qolmaguncha davom etadi. So‘ngra iloji boricha o‘sha joyni quriguncha artiladi. Aks holda o‘sha joy chala yuvilgan bo‘lsa va namlik libos yoki badanning biror joyiga tegsa o‘sha joyni ham najas qiladi. Mazkur amallarni hammasi chap qo‘l bilan bajariladi (zarur va uzrli hollardagina o‘ng qo‘l bilan ham yordam beriladi yoki bajariladi). Demak, shu bilan hojatxonadagi amallar tugaydi.
Endi tahoratxonada bajariladigan amallar to‘g‘risida.
Tahoratning farz va sunnatlarini ko‘pchilik nazariy jihatdan biladi lekin, nimagadir amalda xatoga yo‘l qo‘yadi. Albatta, buning asosiy sabablaridan biri ko‘pchilik tahorat ilmini bevosita ustozdan emas, balki kitobni o‘qish vositasi ila o‘rgangan. Aslida esa tahorat amaliyot bo‘lgani uchun har bir namozxon xuddi namozni ustozdan o‘rganganidek tahoratning ham har bir harakatini birma-bir o‘rganishi keyin esa, ustozini oldida tahorat olishini ko‘rsatib imtihon topshirishi kerak. Bu borada beparvolik yaramaydi. Zotan, namozning durust bo‘lishi uchun tahorat mukammal bo‘lmog‘i kerak.
Is'hoqjon BЕGMATOV,
O‘MI masjidlar bo‘limi xodimi
Xotira
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Qur’oni Karim xodimi, ustoz Yahyo qori Turdiyev 1930 yil 21 dekabrda Sharqiy Turkistonning Qashqar viloyati Yangisor shahrida ziyoli oilada tavallud topgan. U 1943 yil Qur’oni Karimni to‘liq yod oldi.
1962-1968 yillar davomida Mir Arab madrasasida tahsil oldi.
1978-1984 yillarda O‘rtachirchiq tumanidagi To‘ytepa jome’ masjidida imom-xatiblik qildi.
1988 yildan Toshkent (hozirgi Zangiota) tumanidagi Ko‘kterak masjidiga imomlik qildi.
1995-2011 yillar shu tumandagi «Hasanboy ota» jome’ masjidida imom xatib, keyinchalik shu masjidda imom noibi bo‘lib el xizmatida faoliyat yuritdi.
Qur’ondan ilk saboqlarni ota-onasidan oldi. 13 yoshida Qur’oni Karimni to‘liq yod oldi. Shuningdek, ustozlari Abduhalil va Abdunodir domlalardan ham ta’lim olgan.
1954 yil Yahyo qorini olim bo‘lishini istagan otasi 1600 km uzoqlikda joylashgan Ro‘zihoji madrasasiga olib bordi. U yerda Hindistonda ta’lim olgan shayx Shohimardon ismli yetuk olimdan ilm oldi,
1960 yilda madrasani tamomlab, domla Shohimardonning yonida mudarris bo‘lib ishladi. Biroq shu yilning o‘zida ustozining maslahati bilan sobiq Ittifoqqa yo‘l olib, Andijonda qo‘nim topdi.
1962 yilda Mir Arab madrasasiga o‘qishga kirdi.
1968 yil madrasani tugallagach, Toshkent viloyatidagi Bektemir qishlog‘iga ko‘chib keldi. Bu yerda o‘n yildan ortiq kombinatda ishladi. Shu orada Qashqarda ustozlik qilgan minglab qorilarni chiqargan Abdulaziz qori Mahmudov bilan yana ustoz-shogirdlik munosabatlarini yo‘lga qo‘ydi.
1976 yilda shayx Ziyovuddin ibn Eshon Boboxon bilan tanishdi. U kishining taklifi bilan 1977 yili O‘rta Osiyo va Qozog‘iston musulmonlari diniy nazoratiga ishga kirdi. Shu tariqa imomlik faoliyati boshlandi.
Farzandim qori bo‘lsin degan ota-onalar uchun ustoz Yahyo qoridan tavsiya:
— Ilm ahliga havas qilgan, farzandini qori bo‘lishini istagan ota-onalarga aytadigan birinchi tavsiyam luqmasini halol qilsin. Haromga yaqinlashmasin, halol narsani ham me’yorida iste’mol qilsin. Shuningdek, farzandini ham halol luqma bilan voyaga yetkazsin, tarbiyalasin. Domlalarimiz ko‘cha-kuyda taom iste’mol qilganimizni bilib qolsalar, qattiq ranjib, bizni koyib: «Sen kecha Qur’ondan bir betni yuz marotaba o‘qib yodlagan bo‘lsang, bugun ikki yuz marotaba o‘qisang ham yodlay olmaysan. Shubhali ovqat yemagin. Zehning zaiflashib qoladi», der edilar.
Shuningdek, farzandini qori bo‘lishini istagan ota-onalar taqvoli, o‘qimishli bo‘lsin. Ota-onalar olimlarni hurmat qilsin, ularni yaxshi ko‘rib, olimlarga muxlis bo‘lsin. Farzandini yoshligidan boshlab odob-axloqli qilib tarbiyalasin. Bolam qori bo‘lsin degan niyatda bo‘lgan ota-ona o‘zaro bir-biri bilan janjallashmasin, uyda sokinlik hukm sursin. Farzand kelajakda yetuk olim bo‘lishi uchun juda ko‘p mashaqqat, sa’y-harakat talab etiladi. Avvalo, ota-onaning, so‘ngra talabi ilmning hamda ustozning birgalikdagi intilish va harakati bo‘lishi lozim. Shularning bari birikkandagina farzand olim, qori bo‘ladi. Ota-ona mas’uliyatsizlik qilsa yoki talaba ilm olishdan boshqa narsalarga chalg‘isa oqsash kuzatiladi, maqsadga erishilmaydi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Har bir narsaga ham bir mone’lik bo‘ladiku, lekin ilmning mone’lari ko‘p bo‘ladi», degan mazmundagi hadislari ilm olishda sobitqadam, bardavom bo‘lishga undaydi.