Aksar masjidlarimizning tahoratxonalarining badiiy ko‘rinishi bezaklari rang-barangligi, jihozlarining qimmatbaholigi, ozodaligi, shinamligi, tozalanish va artinish uchun qo‘yilgan narsalar hammasi to‘liqligicha talabga javob beradi. Hattoki ba’zi tahoratxonalarga shu darajada ko‘p mablag‘ sarf qilinganki, beixtiyor shunchalik qilish shartmikan, deb yuborasiz. Chunki tahoratxona uchun unchalik ham zarur bo‘lmagan bezaklarga sarflangan mablag‘larga boshqa joylarda muhtoj bo‘lgan masjidlar qancha. Bunisi ham mayli, har kimning shaxsiy mablag‘i xoxlagan joyiga ishlatadi-da deyishingiz mumkin.
Lekin shuncha ko‘p mablag‘ sarf qilingan tahoratxonadagi sharoit shariat ko‘rsatmalariga mutlaqo to‘g‘ri kelmasligiga nima deysiz? Avvalo hojatxonadagi sharoit yaxshi emas, suv idishlardan chakkilab suv tomchilab turadi, natijada kishi libosi bulg‘anadi. Tahorat ushatiladigan jihoz yer ustiga yuzaki o‘rnatilgani sababli bir necha muammolar paydo bo‘ladi. Agar kishi bir ozgina ehtiyotsizlik qilsa tamom nafaqat libosi balki ba’zi azolari ham najosat bilan bulg‘alanishi mumkin. Shuning uchun ham shariatimizda tahorat ushatiladigan joy imkon qadar chuqurroq bo‘lishi talab qilinadi. Agar to‘g‘ridan to‘g‘ri yerga tahorat ushatishga majbur bo‘linganda ham avvalo, yerni bir oz kavlash yoki hech bo‘lmaganda bir oz yumshatish kerak, toki yerga tushgan bavl qaytib sachramasin. Sharoitdan kelib chiqib aytadigan bo‘lsak, hojat uchun o‘rnatiladigan jihozni kamida 25-30 sm chuqurlikda o‘rnatish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Chunki o‘sha joydagi najosatni ketkazish uchun odatda suvdan foydalaniladi, ya’ni maxsus idishdagi suv to‘kiladi. Suv esa tepadan zarb bilan tushgani bois har tarafga sachraydi . Mazkur holatlardan saqlanish uchun esa albatta tahorotxona kerakli talablarga javob berishi kerak. U yerga kirayotganda albatta shimni pochasini va yengni shimarib olish lozim. Hojatdan bo‘shangandan keyin esa kesak, tosh yoki hojatxonada ishlatish uchun chiqarilgan maxsus qog‘ozdan foydalangan holda uch, besh yoki yetti marta artib tozalanadi (bunda iloji boricha toq sanoqdan foydalanadi). Undan keyin esa toki najosatning biror koldig‘i kolmaganiga ishonch hosil qilgunicha o‘tirib turish yoki iloji bulsa sakrash, yo‘talish qolaversa erkaklar jinsiy a’zosini xuddi sigirni sog‘gandek qilib bo‘lsa ham siydik yo‘lida qolgan bavlni siqib chiqarishga harakat qilinadi. So‘ngra ikki qo‘lni bo‘g‘inigacha yuvib keyin ikki najas yo‘lini qay biridan najas chiqqan bo‘lsa o‘sha joyni suv bilan ham yuviladi. Agar har ikkala yo‘ldan ham najas chiqqan bo‘lsa birinchi zakarini yuvadi keyin esa orqa maxrajni yuvadi. Suv bilan yuvishni “mustahab” deyiladi, lekin najosat chiqqan joyidan atrofiga dirham miqdoricha yoyilgan bo‘lsa, suv bilan yuvish vojib, agar undan ham kattaroq joyga yoyilgan bo‘lsa suv bilan yuvish farz bo‘ladi. Bunda suvni sepib yuborilmaydi balki suvni kaftga olib yoki sekinlik bilan yuviladigan joyga suvni oqizib o‘rta va nomsiz barmoqlarni qorni ila ishqalanadi. Aks holda tozalab yuvish o‘rniga qolgan joylarni ham bulg‘alab qo‘yish mumkin. Ro‘zador bo‘lmagan kishi ortini yuvayotganida o‘sha joyni bo‘sh qo‘yib yuvadi, ro‘zador esa aksincha qiladi. Bu holatda suvni haroratiga ham etibor berish kerak. Chunki o‘ta issiq yoki o‘ta sovuq suv ham inson sog‘ligiga jiddiy zarar qiladi. Mazkur joyni yuvishni chegarasi o‘sha joyda najosatni hidi qolmaguncha davom etadi. So‘ngra iloji boricha o‘sha joyni quriguncha artiladi. Aks holda o‘sha joy chala yuvilgan bo‘lsa va namlik libos yoki badanning biror joyiga tegsa o‘sha joyni ham najas qiladi. Mazkur amallarni hammasi chap qo‘l bilan bajariladi (zarur va uzrli hollardagina o‘ng qo‘l bilan ham yordam beriladi yoki bajariladi). Demak, shu bilan hojatxonadagi amallar tugaydi.
Endi tahoratxonada bajariladigan amallar to‘g‘risida.
Tahoratning farz va sunnatlarini ko‘pchilik nazariy jihatdan biladi lekin, nimagadir amalda xatoga yo‘l qo‘yadi. Albatta, buning asosiy sabablaridan biri ko‘pchilik tahorat ilmini bevosita ustozdan emas, balki kitobni o‘qish vositasi ila o‘rgangan. Aslida esa tahorat amaliyot bo‘lgani uchun har bir namozxon xuddi namozni ustozdan o‘rganganidek tahoratning ham har bir harakatini birma-bir o‘rganishi keyin esa, ustozini oldida tahorat olishini ko‘rsatib imtihon topshirishi kerak. Bu borada beparvolik yaramaydi. Zotan, namozning durust bo‘lishi uchun tahorat mukammal bo‘lmog‘i kerak.
Is'hoqjon BЕGMATOV,
O‘MI masjidlar bo‘limi xodimi
Bir kuni Fath ibn Xoqon xalifa Mutavakkilning huzuriga kirdi. Xalifa jim o‘tarar va bir narsa haqida chuqur o‘ylardi. Fath bu jimlikni buzib: “Nimalar haqida o‘ylayapsiz, ey mo‘minlar amiri?” – deya so‘radi. Xalifa: “Men yer yuzida turmushi eng farovon kishi kim ekan?” deb o‘ylayotgan edim”, dedi. Fath bo‘lsa: “Dunyoda eng faravon hayot kechirayotgan kishi siz-da! Allohga qasamki, u – sizsiz!” – dedi. Xalifa: “Yo‘q! Men emas. Keng hovlisi, soliha ayoli, qobil farzandlari va yetarli rizqi bo‘lgan kishi – hayoti eng faravon odamdir”, dedi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ham: “To‘rt narsa baxtning belgisidir: soliha ayol, keng turar-joy, solih qo‘shni, yaxshi ulov. To‘rt narsa esa badbaxtlik belgisidir – yomon xotin, yomon qo‘shni, chatoq ulov, tor xonadon”, deganlar.
Ba’zilar baxtni mashhurlikda, molu davlatga ega bo‘lishda deb biladilar. Bu dunyoda Allohning muxlis bandalarigina his qiladigan saodat ta’mini totish baxtiga musharraf bo‘lmagan holda yashab o‘tadilar.
Oriflardan biri: “Podshohlar bizda qandayin baxt borligini bilganlarida edi, unga yetishish uchun bizga qarshi qilich ko‘tarib jang qilishardi”, deydi.
G‘alaba bilan saodat orasida katta farq bor. G‘alaba bu – o‘zingiz istab turganning ustidan zafar qozonish bo‘lsa, nening ustidan g‘olib bo‘lsangiz, u sizning xohishingizga mansub bo‘lmog‘i chin saodatdir.
Oskar Uayld[1]ning shunday gapi bor: “Baxt faqatgina unga bir nechta kishilar bilan birga yetishsang haqiqiy bo‘ladi. Og‘riq, azob ham faqatgina bir o‘zingning boshingga tushsa alamli bo‘ladi. Saodat – boshqa kishilarni baxtli qilishdir”.
Olmon fizigi Maks Plank: “Saodatni muhofaza qilish uchun uni boshqalar bilan bo‘lishishing kerak”, degan.
G‘arb mutafakkirlaridan yana biri: “Tajribamdan o‘tgan narsa shuki, eng buyuk baxt – yaxshilikni yashirincha qilganimdan keyin kutilmaganda bu yaxshiligim odamlar qulog‘iga yetib borishini ko‘rishim”, degan edi.
Ingliz yozuvchisi Uilyam Somerset Moem[2]: “Biz ulg‘ayib borarkanmiz saodat – olishda deb o‘ylardik, keyinchalik bildikki, baxt – berishda ekan”, deydi.
Baxt – boshqalarga tortiq qilish va yaxshi ishlarni amalga oshirishda mujassam. Baxt birovdan narsa olish va o‘zganing qo‘liga qarashda emas.
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] To‘liq ismi: Oskar Fingal O’Flaerti Uills Uayld. 1854 yilda Dublin shahrida tug‘ilgan. Shoir, dramaturg, ssenarist. 1900 yil 30 noyabrda 46 yoshida Parijda vafot etgan.
[2] 1874 yil 25 yanvarda Fransiyada tug‘ilgan. 1965 yil16 dekabrda Nitssa shahrida vafot etgan. 1897 yilda chop etilgan “Lambetlik Liza” romani bilan mashhur bo‘lgan.