Abdulloh ibn Busr roziyallohu anhu bunday rivoyat qiladi: “Onam bir bosh uzumni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga eltib berishimni buyurdilar. Men esa uni yo‘lda yeb qo‘ydim. Keyinroq onam Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni uchratib qolib, u zotdan: “Abdulloh sizga bir bosh uzumni eltib berdimi?” deb so‘rab qoldilar. U zot: “Yo‘q”, deb javob berdilar. Keyinchalik, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qachon meni uchratib qolsalar: “Xiyonat, xiyonat!” der edilar”.
Ulug‘ mutafakkir Muhammad Husayn ushbu rivoyatni quyidagicha sharhlagan: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bolani ayblash niyatida emas, shunchaki hazil yo‘li bilan uning e’tiborini omonatga xiyonat qilmaslikka qaratganlar. Rasulullohning sollallohu alayhi vasallam bu so‘zni ikki marta takrorlagani esa xatoga yo‘l qo‘ygan bolani kelgusida bundan ehtiyot bo‘lishni eslatish uchun bo‘lgan. Chunki Abdulloh ibn Busr yosh bola bo‘lganlar”.
Bir bosh uzum voqeasi Abdulloh ibn Busr raziyallohu anhuga bir umrlik saboq bo‘ldi. U zot shu voqeadan keyin omonatga jiddiy qaraydigan bo‘ldilar. Bazilarga o‘xshab “Yosh bola-da, yegisi kelgan bo‘lsa, yegandir-da, shunga ota go‘ri qozixonami!” demaslik kerak. Ota-ona gohida farzandini sinab ko‘rish uchun qo‘liga biror omonat berib ”falonchiga olib bor”, deb sinab ko‘rishi kerak. Bu sinov bir emas, balki bir necha marta takrorlanishi zarur. Ana shunday sinovlardan muvaffaqiyatli o‘tgandan keyingina bolaga ishonsa bo‘ladi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning odoblarini qarangki, shu bolaga tanbeh bermadilar, balki “xiyonat xiyonat” deb qo‘yishlarining o‘zi Abdulloh uchun har qanday tarbiyadan ta’sirliroq bir holatni yuzaga keltirib chiqarganki, natijada, Abdulloh ibn Busr roziyallohu anhu bir umr Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning ana shu so‘zlarini eslab yurganlar va unga amal qilganlar. Hattoki Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning duolariga sazovor bo‘lganlar. Abdulloh ibni Busr roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Otam Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni uyga mehmon bo‘lishga taklif qildilar. U zot taklifga javoban keldilar. Otam onamdan: “Biror yegulik bormi?” deb so‘radilar. Onam esa: “Ha” deb danagi olingan xurmoni olib keldi. Ikkovlari uni yedilar. Keyin esa Rasululloh sollallohu alayhi vasallam duo qildilar. So‘ngra menga iltifot qilib qo‘llari ila boshimni silab turib haqqimga duo qildilar-da: “Bu bola bir asr yashaydi”, dedilar.
Haqiqatan, Abdulloh ibni Busr roziyalloh anhu mazkur duoning sharofati ila roppa-rosa bir asr yashadilar va “ Shomning barakasi” degan nomga sazovor bo‘ldilar. Ushbu hadisi sharifdan kelib chiqib ustozlar “Bolaning boshini silab turib duo qilish sunnati nabaviyadir”, deydilar. Ushbu sunnatga amal qilish doimo o‘zining ijobiy samarasini berib kelgan. Ota-bobolarimiz ushbu sunnatga shu darajada etibor berganlarki, natijada, urfimizning ajralmas bir qismiga aylanib ketgan. Lekin, afsuski, ko‘plab sunnatlar kabi ushbu sunnat ham oxirgi davrlarda unutilib borayapti. Balki shuning uchundir, yoshlar o‘rtasida jinoyat, talon-taroj qilish, mayda bezoriliklar va yana qandaydir noxushliklar ko‘payib borayapti. Aslida esa biz pisand qilmayotgan birgina sunnatning ortida qanchadan-qancha hikmatlar va manfaatlar bor. Shuning uchun ham ota- ona, farzandlar tarbiyasiga beparvo bo‘lmasdan mazkur sunnatga amal qilmog‘i kerak. Hozir aynan shuning fursatidir. Chunki hozir biz Payg‘ambarimiz solallohu alayhi vasallam tavallud topgan oyda turibmiz. Barchamizga bu oy muborak va xayrli bo‘lsin!
Is'hoqjon Begmatov,
O‘MI masjidlar bo‘limi xodimi
Cavol: Men har yili qurbonlik qilar edim, bu yil ham qurbonlik qilishni niyat qilgan edim. Ammo bu yil muborak haj ibodatini ado qilish nasib qilib haj qilish uchun ketayapman. Shu holatda qurbonligimni qanday ado qilaman?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taolo safaringizni O‘zi oson qilsin. Qurbonlik vojib bo‘lishi uchun kishi muqim bo‘lishi kerak, safarda yurgan musofirlarga qurbonlik qilish vojib bo‘lmaydi.
Musofir kishi qurbonlik qilinadigan kunlar o‘tib ketishidan avval muqim bo‘lib qolsa, bu holatda unga qurbonlik qilish vojib bo‘ladi.
Zimmasiga qurbonlik qilish vojib bo‘lgan boy kishi qurbonlik qilish maqsadida qo‘y sotib olib qurbonlik qilinadigan kunlar kelishidan avval safarga chiqib ketsa, uning zimmasidan qurbonlik soqit bo‘ladi. Ammo boyligi nisobga yetmagan va shu sababli unga qurbonlik qilish vojib bo‘lmagan kishi qurbonlik qilish maqsadida qo‘y sotib olsa, qurbonlik qilish uchun qo‘y sotib olish bilan qurbonlik qilishni nazr qilgan hisoblanadi va bunday kishi qurbonlik qilinadigan kunlari safarga chiqsa ham uning zimmasidan qurbonlik soqit bo‘lmaydi. Nomidan qurbonligini so‘yish uchun biror kishini vakil qilib tayinlaydi (Fatavoi Hindiya).
Demak, agar sizni nisob miqdorida molingiz bo‘lib sizga qurbonlik qilish vojib bo‘lgan bo‘lsa va hox qurbonlik qilish uchun qo‘y sotib olgan bo‘lsangiz ham yoki sotib olmagan bo‘lsangiz ham bu kunlarda safarda bo‘lganingiz sabab sizdan qurbonlik soqit bo‘ladi.
Agar sizni nisobga yetgan molingiz bo‘lmasa va sizga qurbonlik qilish vojib bo‘lmagan bo‘lsa, qurbonlik qilish uchun qo‘y ham sotib olmagan bo‘lsangiz sizga qurbonlik vojib emas. Lekin qurbonlik qilish uchun qo‘y sotib olgan bo‘lsangiz nomingizdan qurbonligingizni so‘yish uchun biror kishini vakil qilasiz.
Bu o‘rinda yana bir jihatga e’tibor qaratishingiz lozim. Agar haj safarida muqimlik holatini topsangiz ya’ni Makkada unga borganingizdan boshlab Minoga chiqadigan kuningizgacha yoki Minodan qaytganingizdan keyin 15 kun tursangiz qurbonlik vojib bo‘ladi. Uni o‘sha yerda yoki vakil orqali o‘z uyingizda so‘ydirishingiz vojib bo‘ladi.
Yana shuni ta’kidlaymizki, mazkur qurbonlik va hajdagi jonliq so‘yish masalalari boshqa-boshqa masalalardir. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.