Baraka – jamoatdadir. Ya’ni hamjihat bo‘lib, birlashib, o‘zaro ahillik bilan yashashda baraka, fayz bo‘ladi. Donolarimiz: “Bir marta janjal bo‘lgan xonadondan qirq kunlik baraka qochadi”, deydilar. Darhaqiqat, janjal bo‘lgan xonadondan baraka, fayz ketadi.
Mana shu janjalni kelib chiqishiga eng katta vositalardan biri, insonlarning bir-birlariga nisbatan bo‘lgan ishonchi, ahillikni yo‘qolishining sabablari nimada? Buning eng katta sabablaridan biri – firibgarlik illatining jamiyat orasida ko‘payib borayotganidir. Mana shu illatning sababidan insonlar bir-biriga ishonmay qo‘yadi. Jamiyatda birdamlikning buzilishiga, o‘zaro hamjihatlik va ishonch singari tuyg‘ularning kamayib ketishiga sabab bo‘ladi.
Islom dini mana shunday illatlarga berilgan kimsalarni va ularning ishini qattiq qoralaydi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Firibgar va yomon xususiyatli kimsa jannatga kira olmaydi”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
Inson hayoti mobaynida jannatga kirishga, Allohni diydorini ko‘rishga sabab bo‘ladigan xayrli amallar qilishga intiladi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ning shafoatidan umidvor bo‘ladi. Ammo firibgarlik singari yomon xulqni o‘zida aks ettirgan, tabiatiga aylantirib yuborgan kimsalar yuqorida aytilgan eng ulug‘ baxtlardan mosuvo qoladilar.
Mo‘min kimsa firibgar bo‘lmaydi. Qalbida imoni bo‘lgan kimsalar o‘zgalarni aldamaydi, turli fitna-fasodlarni chiqarmaydi. Birovni haqqini turli xil xurofot, makkorliklar-u, firiblar bilan o‘zlashtirmaydi.
Zotan mo‘min kishi o‘ziga ravo ko‘rganni o‘zgaga ham ravo ko‘rishi, ravo ko‘rmaganini esa, o‘zgaga ham ravo ko‘rmaydigan bo‘ladi. Mana shundagina komil musulmon bo‘ladi. Demak, o‘zimizga jannatni, Allohning diydori, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam)ning shafoatlarini xohlaymizmi demakki, do‘stlarimiz, farzandlarimiz, aka-uka, yor-birodarlarimiz, barcha yaqinlarimizga ham shuni istamog‘imiz lozim bo‘ladi.
Bir yaqinimizni vafot etishi yoki biror bir do‘stimizni yo‘qotishimiz haqiqiy ayriliq emas. Bu dunyo foniy dunyo, Yaratgandan o‘zga barchaning tark etishi muqarrar. Ammo o‘zingiz jannatga kirsangiz-u yaqiningizni topa olmasangiz, O‘zi asrasin do‘zaxda bo‘ladigan bo‘lsa, mana bu haqiqiy ayriliqdir.
Abdutolib ISAQOV
Farg‘ona viloyati Oltiariq tumani
“Oq masjid” jome masjidi imom-xatibi
Bu mavzuda salaflarimizdan kelgan bir qancha ta’sirli rivoyatlar bor. Quyida ularning ayrimlarini keltiraman:
1. Shaqiq Balxiy rahimahulloh aytadi:
"Men xushu’ni Isroil ibn Yunusdan o‘rgandim. Biz uning atrofida edik, u o‘ng tomonida kim bor, chap tomonida kim borligini bilmasdi — oxirat haqida tafakkur qilardi".
2. Yusuf ibn Asbat rahimahulloh aytadi:
"Sufyon ibn Uyayna rahimahulloh menga xufton namozidan so‘ng: "Tahorat idishini (obdasta) bergin", dedi. Unga berdim. U o‘ng qo‘li bilan olib, chap qo‘lini o‘ng qo‘lining ustiga qo‘ydi va tafakkurga cho‘mdi. Men uxlab qoldim, so‘ng saharda turdim — qarasam, idish hali ham qo‘lida. "Tong otdi", dedim. U esa bunday dedi: "Sen idishni bergan paytingdan buyon shu holda oxirat haqida tafakkur qildim".
3. Abdulloh ibn Muborak rahimahullohdan rivoyat:
U Suhayl ibn Adiyni sukunatda, tafakkurda ko‘rib:
"Qaysi nuqtaga yetding?" deb so‘radi.
U: "Sirot ko‘prigidaman", deb javob berdi.
4. Muhammad ibn Vase’ rahimahullohdan rivoyat:
Basralik bir kishi Abu Zarr vafotidan keyin uning xotini Ummu Zarrga borib, uning ibodatini so‘radi. U bunday dedi: "Abu Zarr kun bo‘yi uyning bir chetida tafakkur qilib o‘tirardi".
5. Ummu Dardo (Abu Dardoning xotini) aytadi:
"Abu Dardo roziyallohu anhuning eng afzal ibodati — tafakkur va ibrat olish edi".
6. Sirriy Saqatiy rahimahulloh aytadi:
"Har kuni burnimga qarayman — yuzim qorayganmi, deb. Tanish joyda o‘lishni yoqtirmayman — yer meni qabul qilmay qo‘ysa, sharmanda bo‘lishdan qo‘rqaman".
7. Abu Shurayh rahimahulloh haqida:
Bir kuni u yurib ketayotgan edi, to‘xtab, ko‘ylagini boshiga tashlab, yig‘lashga tushdi.
Uni ko‘rib: "Nima uchun yig‘layapsan?" deb so‘rashdi.
U bunday javob berdi: "O‘tgan umrimni, kam amalimni, yaqinlashgan ajalimni tafakkur qildim".
8. Umar ibn Xattob roziyallohu anhu bir kuni yig‘ladi. Sababini so‘rashdi. U bunday dedi: "Dunyo va uning shahvatlari haqida o‘yladim. Ular tugamay turib, achchiq alam bilan almashadi. Agar buning o‘zida ibrat bo‘lmasa ham, aqlli kishi uchun unda pand nasihat bor. Endi o‘z holingizga qarang, ahli oilangiz, yaxshi ko‘rgan kishilaringiz bilan bugun jam bo‘lib turibsiz, ertagachi? Ertaga esa, albatta ulardan ajralish bor".
9. Dovud Toiy rahimahullohning holati:
U to‘lin oy kechasi uyning tomiga chiqdi. Osmonga qarab Osmon va yerning yaratilishi haqida tafakkurga cho‘mdi va yig‘lay boshladi. Shunchalik qattiq ta’sirlandiki, tomdan qo‘shnisining hovlisiga yiqilib tushganini sezmay qoldi. Qo‘shni uni o‘g‘ri deb o‘ylab, qilichiga yopishdi. Ammo kelib qarasa — Dovud ekan. "Qanday qilib tomdan tushib ketding?" - deb so‘radi. Dovud: "Qanday yiqilganimni sezganim yo‘q", deb javob berdi.
10. Sufyon Savriy rahimahulloh haqida:
U do‘stlari bilan o‘tirgan edi, chiroq o‘chib qoldi. Hamma yoqni zulmat qopladi. Keyin chiroqni yoqishdi. Qarasalar, Sufyonning ko‘zlaridan oqayotgan yoshi yuzi yuvyapti. Undan: "Senga nima bo‘ldi, nega yig‘layapsan?" deb so‘rashdi.
U: "Shu onda qabr zulmatini esladim…", deb javob berdi.
Xulosa:
Salafi solihlar har bir holatda tafakkur qilganlar — taom yeganda, yurganda, yotganda, hatto suv idishini ushlab turgan paytda ham oxiratni eslab yig‘lardilar. Ular uchun tafakkur — ibodatning qalbi edi.
Homidjon qori ISHMATBЕKOV