Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Dekabr, 2024   |   22 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:21
Quyosh
07:46
Peshin
12:27
Asr
15:17
Shom
17:01
Xufton
18:21
Bismillah
23 Dekabr, 2024, 22 Jumadul soni, 1446

Farzandingiz qiz bo‘lsa uyalasizmi?!

15.11.2017   5259   4 min.
Farzandingiz qiz bo‘lsa uyalasizmi?!

Ba’zi odamlar orasida qiz farzandli bo‘lganda uyaladigan yoki mamnun bo‘lish o‘rniga g‘amgin bo‘ladigan tor fikrli kimsalar ham borki, ularni nazdida qiz farzandni qadri pastroqdek emish go‘yo...

Farzand Alloh taolo tomonidan beriladigan omonatdir. Alloh taolo kimgadir farzand berib imtihon qilsa, kimgadir bermasdan imtihon qiladi. U xoh qiz bo‘lsin, xoh o‘g‘il bo‘lsin hammasiga barobar tarbiya qilib, o‘stirish ota-onaning vazifasidir. Johiliyat davrlarida, ayol zotini yerga uruvchi axmoqona urf-odatlar bor edi. 4-5 yoshga to‘lgan qiz bolalarni tiriklayin ko‘mib, u keltiradigan or-nomusdan qutuldim, deb g‘urur bilan gerdayib yurishar edi. O‘sha paytlarda tarixning guvohlik berishicha, qiz bola 4-5 yoshga yetganda ota uni ko‘mib tashlamoqchi bo‘lsa, onasiga qizingni yasantirib ber, o‘ynatib kelay, der ekan. Bechora ona “o‘ynatib kelish nima ekanini yaxshi bilsa ham, johiliyat qonuniga qarshi chiqa olmas edi. Ona yurak-bag‘ri tilka pora bo‘lgan holda, qon yutib, o‘z jigargo‘shasini beshafqat eriga yasantirib berardi. Ota esa qizni chekkaroq bir joyga olib borar, unga o‘yinchoq berib o‘ynatib qo‘yib, o‘zi chuqur qazir edi. Chuqur tayyor bo‘lganda o‘ynab turgan go‘dakni o‘yinchog‘i bilan birga shafqatsizlarcha ko‘mib tashlar edi. Bunga o‘xshash ayanchli hodisalar boshqa millatlarda ham bo‘lgan. Lekin bu kabi vahshiyona odatlarga Islom dini birinchi bo‘lib qarshi chiqib, barham berdi. Alloh taolo bunday marhamat qiladi: «Qaysi birlariga qiz (ko‘rgani haqida) xushxabar berilsa, g‘azabi kelib, yuzlari qorayib ketadi. U (qiz)ni kamsitgan holda olib qolish yoki (tiriklay) tuproqqa qorish (to‘g‘risida o‘y surib), o‘ziga xushxabar berilgan narsaning «yomon»ligidan (oriyat qilib) odamlardan yashirinib oladi. Ogoh bo‘lingizki, ularning bu hukmlari juda yomondir», (Nahl surasi, 58-59-oyat).

Hazrati Xadicha (roziyallohu anho) onamizga qarindosh bo‘lgan Hakim ibn Hizom (roziyallohu anhu) oliyjanob, sahiy va yaxshilikni sevuvchi bir kishi bo‘lib, johiliyat davrida qizlarini tiriklay yerga ko‘mishga qasd qilgan kishilardan qizlarini sotib olib, ularning hayotini saqlab qolardi. Bir kuni Hakim ibn Hizom (roziyallohu anhu) Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam)dan: “Johiliyat davrida qilgan yaxshiliklarimning menga foydasi tegadimi”, deb so‘radi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): Sening bu go‘zal amaling Islomga kirishingga sababchi bo‘ldi”, deb javob berdilar.

Jamiyatta farzand baxtidan mosuvo kishilar ham borki, ana o‘shalarning holatidan to‘g‘ri xulosa olib farzand ko‘rishga muyassar qilganiga shukrona qilish, farzand o‘g‘il-mi qiz-mi uning haqlariga rioya qilib, chiroyli tarbiya berilishi lozim. Tirnoqqa zor kimsalar o‘zi uchun birovni bolasini boqib olmoqda. Ularga berilmagan baxtni berilganini his qilish uchun insof ko‘zi ochiq bo‘lishi zarur ekan.

Qiz bolaga chiroyli tarbiya bergan, uning huquqlariga amal qilganlar dunyoda ham, oxiratda ham baxtiyor bo‘ladilar. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Kimiki ikki qizni turmushga chiqqunlaricha voyaga yetkazib tarbiyalasa, qiyomat kuni men va u mana bu ikkisiga o‘xshab keladi”, deb barmoqlarini bir-biriga qo‘shib ko‘rsatdilar.

Nabiy (alayhissallom): Kimgaki Alloh taolo qiz ne’mati bilan siylasa, so‘ngra ularni chiroyli tarbiyalasa, ular otasi uchun do‘zaxdan parda bo‘lishadi”, dedilar.

 Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): Kimning uchta qizi yoki uchta singlisi bo‘lsa yoki ikkita qizi yoki ikkita singlisi bo‘lsa, so‘ngra ularni go‘zal axloq va chiroyli muomala bilan tarbiya qilsa, qizlari yoki singillari albatta uning jannatga kirishiga sababchi bo‘ladi”, deganlar.

Yuqoridagi hadislar naqadar mukammal, insonparvar, adolatli va oliyjanob din ekanini yana bir bora isbotlamoqda. Dinimizga munosib bo‘lishimiz, uning ko‘rsatmalariga rioya qilishimiz bizni kamolot sari yetaklaydi. 

Oilalarimizdagi, yurtimizdagi tinchlik-xotirjamlik, xursandchilik va xotirjamlik abadiy bo‘lib qolishini Alloh taolodan so‘rab qolamiz.

 

Abutolib ISAQOV

Farg‘ona viloyati Oltiariq tumani

“Oq masjid” jome masjidi imom-xatibi

 

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

"O‘rganadigan ilm" nima degani?

23.12.2024   4   4 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Faqihlar fiqhga shunday ta’rif berishadi: «Fiqh mukallaflarning amallarini halol va haromlik, fasod va sahihlik jihatidan o‘rganadigan ilmdir». Bu ta’rifni ham kengroq tahlil qilib ko‘raylik. «O‘rganadigan ilm» nima degani? Hozirgina «Ilm bir narsaning voqelikka muvofiq kelishidir», dedik.

Fiqhning mavzusiga bir misol keltiraylik. Masalan, men mukallafman. Xotinimga «Sen taloqsan», dedim. Buning hukmi nima bo‘lishini fiqh o‘rganadi. Demak, fiqh men kabi mukallaflarning mana shu kabi holatlarini o‘rganadi. Masalan, men sherikchilik aqdini tuzishim mumkin, biron narsani sotishim, ijaraga olishim mumkin. Fiqh ana shunday holatlarni, men qilgan ishning halol yoki harom, sahih yoki fasodligini o‘rganadi. Demak, fiqhning mavzusi mukallaflar qiladigan amallarning holatini o‘rganishdir.

Faqihlarning fiqhga bergan ta’riflarida «dalil» degan so‘z bormi? Yo‘q. Ular faqat mukallaflarning amallari haqida gapirishdi, hukmlarning mukallaflarga nisbatan joriy bo‘lish holatlariga e’tibor qaratishdi. Demak, umumiy qilib aytadigan bo‘lsak, fiqhga ikki xil ta’rif berildi. Biri usuliy ulamolarning ta’rifi, ya’ni «Qur’on va Sunnatdan hukmlarni qay tarzda chiqarib olish haqidagi ilm» degan ta’rif. Ikkinchisi fuqaholar bergan ta’rif bo‘lib, unda hosil bo‘lgan hukmlarning mukallaflarga qanday joriy qilinishi asosiy o‘ringa qo‘yildi. Bu hukmlar mutlaq mujtahidlar tarafidan chiqariladi. Hukmni faqat mutlaq mujtahid chiqara oladi. Ana shu mujtahid muayyan bir hukmni Qur’on va Sunnatdan qanday chiqarganini o‘rganish usul ilmining mavzusidir. Chiqarilgan hukmni o‘zimizga va jamiyatga tatbiq qilish esa muftiy va faqihlarning ishidir.

Demak, fiqhga ikki xil qarash mumkin ekan: hukmni chiqarib olish va uni tatbiq qilish. Bizning xatoimiz shuki, hukmni ishlab chiqish bilan uni tatbiq qilish orasidagi farqni tushunmayapmiz. Tushunmaganimiz uchun keraksiz gaplarni gapiryapmiz. Biz yuqorida aytib o‘tgan ikki yo‘nalish – tahallul, ya’ni dinga yengil qarash va tashaddud, ya’ni dinda g‘uluvga ketish yo‘nalishlari yo ikkinchi ta’rifdan bexabar qolishdi, yoki unga e’tiborsiz qarashdi. Ular faqat birinchi ta’rifni, ya’ni hukmni qay tarzda ishlab chiqishni izohlashdi.

Masalan, siz birinchi yil ilm olayotgan bo‘lsangiz, ular sizga: «Sen aytgan hukmni faqat dalil keltirsang, qabul qilamiz», deyishadi. Axir siz hali dalillarni bilmaysiz-ku! Birorta jumlani oyat deb o‘ylashingiz mumkin, lekin aslida u oyat bo‘lmasligi mumkin. Bir hadisni Buxoriyda kelgan, deb aytishingiz mumkin, lekin u Buxoriydan rivoyat qilinmagan, to‘qima hadis bo‘lib chiqishi mumkin, chunki siz hali dalillarni o‘rganmagansiz. Ular mana shu darajadagi odamlardan dalil so‘rashdi, ochiq-oydin dalili bo‘lmagan hukmni esa botilga chiqarishdi. Bunga biroz kengroq yondashish kerak...

Yuqorida aytganimdek, asosiy maqsadim ta’riflarga doir qo‘shimcha ma’lumotlarni aytib o‘tish edi. Keling, shu masalani ko‘raylik. Ana o‘sha yo‘nalish egalari har bir hukmga dalil talab qilishyapti. Avvalo ayting-chi, dalil nima o‘zi? Ular: «Dalil – bu Qur’on va Sunnat», deyishadi. Ularning «Dalil Qur’on va Sunnatdir», deyishi ilmiy ma’noda xatodir, chunki dalilni faqat Qur’on va Sunnatgagina cheklab qo‘ysak, dinni zoye qilib qo‘yamiz, chunki bulardan boshqa dalillar ham bor. Dalil to‘g‘ri yondashish orqali talab qilingan ma’lumotga yetkazadigan manbadir. Demak, Qur’on va Sunnat dalillarning asosiy qismidir, lekin dalillarning barchasi emas, chunki ijmo’ ham dalil, qiyos ham dalildir. To‘g‘ri yondashish orqali talab qilingan ma’lumotga yetkazadigan har qanday manba dalil bo‘ladi. Lekin bu gapni ular tushunmaydi. Ular dalilni faqat Qur’on va Sunnat, deb tushunishadi.

«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan

Maqolalar