Yurtimizda yozning ayni chillasi, havo xarorati ham 38-40 darajadan tushmayabdi. Bunday havoda ishda, yo‘llarda yuradigan yurtdoshlarimiz juda ehtiyot bo‘lishlari kerak. Chunki muntazam ravishda quyosh nurlarini inson tanasiga bunday tushib turishi salomatlik uchun juda xavfli bo‘lib, “quyosh urishi” holati yuzaga kelishi mumkin.
Salomatlikni normal holatda ushlab turish uchun organizmda yetarlicha namlik bo‘lishi lozim. Jazirama issiq havo organizmdagi namlikni tashqariga ter orqali chiqib ketishini ta’minlaydi, natijada, organizm suyuqlik yoki taom vositasida yana namlikka ehtiyoj sezadi. Agar, bunday vaziyatda yetarlicha namlik bo‘lmasa organizm zaiflashadi va turli kasalliklarga moyil bo‘lib qoladi.
Mehribon Alloh biz bandalarni keragidan ortiqcha yemaslikka chaqirgan, buni ilm fan tilida organizm o‘zi sarflagan energiyadan ko‘p energiya iste’mol qilsa, bu ortiqcha energiya zararli moddalarga aylanadi, deyiladi. Shifokorlar tomonidan ko‘riladigan choralar esa vaqtinchalik bo‘lib, ular sizdagi muayyan vaqtdagi va muayyan dardnigina davolashadi, lekin, sizni doimo sog‘lom va tetik yurishingiz o‘zingizning kundalik harakatlaringiz: to‘g‘ri ovqatlanish, yashash joyingizning pokligi, yaxshi uyqu, hayotda tetik va faolligingiz, yaxshi dam olish va organizmdan chiqindilarni o‘z vaqtida chiqishi kabilarga bog‘liq.
Salomatlik bu – insonga Alloh haq subhanahu va taolo tomonidan ato etilgan eng katta ne’matlardan biridir. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) ham salomatlik haqida, uni qanchalik muhimligi to‘g‘risida bir qancha hadislarida ta’kidlab o‘tganlar:
“Ikki ne’mat borki, ko‘pchilik insonlar uning qadriga yetmaydilar. U – xotirjamlik va sihat-salomatlik” (Imom Buxoriy, Imom Termiziy rivoyati).
“Kim ertalab turganida sog‘-salomat holda, uy-joyi va bir kunlik yeyishga taomi bo‘lsa, bunday insonga hamma ne’matlar berilibdi”
Qiyomat kuni insonga beriladigan ilk savollardan biri: “Biz seni jismingni sog‘lom qilib qo‘ymadikmi, chanqog‘ingni muzdek suv bilan qondirmadikmi?”.
“Allohdan imonda mustahkam qilishini va salomat qilishini so‘rang…” deganlar.
Dono xalqimiz ham bekorga “Bosh omon bo‘lsa, do‘ppi topilar”, deb aytmagan.
Agar salomatlik bizga bu dunyoda quvonch olib kelsa, imonimiz ikki dunyo saodatiga eltadi. Shuning uchun bu borada Payg‘ambarimiz (alayhissalom)ning hadislarini o‘rganib, sunnatlarini hayotimizga tatbiq etib borishimiz lozim.
Payg‘ambarimiz (alayhissalom) qayerda bo‘lsalar, o‘sha yerning mahalliy go‘sht, xurmo, non, mevalar kabi tabiiy taomlaridan tanovul qilganlar. Chunki mehribon Robbimiz har bir qavmga, o‘zining hududi, sharoitlaridan kelib chiqib ne’matlarini berib qo‘ygan. Nabiy (alayhissalom)ning ovqatlanishdagi sunnatlari hech qachon biror ovqatni majburan yemasdilar, bu narsa inson salomatligi uchun foydadan ko‘ra zarari ko‘pligini zamonaviy ilm-fan ham tasdiqladi.
Abu Hurayra (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilingan hadisda bunday deyiladi: “Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) hech vaqt taomni ayblamadilar. Agar ishtahalari bo‘lsa, undan yer edilar, agar ko‘ngillari tusamasa uni tark qildilar”.
Xalqaro aloqalar bo‘limi xodimi
Ilyosxon Ahmedov tayyorladi
Muqaddas dinimizning ikkinchi manbasi bo‘lgan Sunnatda ham vatan tushunchasi va unga bo‘lgan muhabbat borasida talaygina hadislar kelgan.
Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam safardan qaytayotib Madina ko‘chalarini ko‘rgan vaqtlarida tuyalarini tezlatardilar. (Ot, xachir kabi) ulovda bo‘lsalar, uni niqtardilar”.
Abu Abdulloh aytadi: «Horis Ibn Umayr Humaydning “Ulovni uni (Madinani) sevganlaridan niqtardilar” rivoyatini ziyoda qilgan» (Imom Buxoriy rivoyati).
Oysha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlardan biringiz hajini ado qilsa, ahliga qaytishga shoshilsin. Chunki shunday qilishi ajrini ko‘paytiradi”, dedilar» (Imom Doraqutniy, Hokim va Bayhaqiy rivoyati).
Sharh: Alloma Munoviy[1] rahmatullohi alayh “Fayzul Qodir” kitobida hadisni quyidagicha sharhlagan: “(Vatanga) shoshilish – mustahab. “Ahl”dan murod esa vatandir, garchi u yerda ahli (oilasi) bo‘lmasa-da, kelishi bilan do‘stlari, ahllariga surur bag‘ishlagani uchun “shunday qilishi ajrini ko‘paytiradi”. Vatanda istiqomat qilishda boshqa joyga qaraganda ibodatga (oid) vazifalarni bajarish oson bo‘ladi. Bu Islom asoslaridan biri bo‘lgan haj borasida shunday deyilgan bo‘lsa, boshqa, ayniqsa, mustahab (arab. – “sevilgan”, “yoqtirilgan”) – shar’iy amal; uni bajargan kishi savob oladi, bajarmagan kishi gunohkor bo‘lmaydi) va muboh (arab. – “umumiy”, “ixtiyoriy” ish-harakat) – shariat tomonidan mukallaf kishiga qilish yoki qilmaslik ixtiyori teng berilgan amal) safarlarda (o‘z vataniga shoshilishi birinchi navbatda) talab qilinadi. Mana shu hadisdan Abu Hanifa rahmatullohi alayh Makkani qo‘shni tutish makruh (arab. – “rad etilgan”, “qoralangan”, “nomaqbul”) shariat hukmlaridan biri. Qat’iyan taqiqlanmagan, biroq nomaqbul hisoblangan va rad etilgan amal. Makruh ikki xil bo‘ladi, degan hukmni olganlar”.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Safar azobning bir bo‘lagidir. Sizlarni taom, sharob va uyqudan to‘sadi. Qay biringizning safardan maqsadi hosil bo‘lsa, ahliga shoshilsin”, dedilar» (Muttafaqun alayh).
Uqba ibn Omir roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Uch kishining: ota, musofir va mazlumning duosi ijobat qilinadi”, dedilar» (Imom Tabaroniy rivoyati).
Sharh: Alloma Munoviy rahmatullohi alayh “Fayzul Qodir” kitobida yozadi: “Uch kishining: otaning farzandga, musofirning va mazlumning zolimga qilgan duosi ijobat bo‘ladi. Safar vatandan uzoq, g‘urbatda bo‘lish, mashaqqatlarni boshdan kechirish sababli qalbda siniqlik paydo qiladi. Siniqlik duo ijobat bo‘lishining eng katta sabablaridan biri. Mazlum esa nochordir”.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga mevaning avvali keltirilar edi. Shunda u zot: “Allohumma barik lana fi madinatina va fi samarina va fi muddina va fi so’ina barokatan ma’a baroka” duosini aytardilar. So‘ngra uni hozir bo‘lgan bolalarning eng yoshiga berardilar» (Muslim rivoyati).
Duoning tarjimasi: “Allohim! Bizning shahrimizga, mevamizga, muddimizga va so’imizga baraka ustiga baraka ber“. (Mud va so’ – hajm o‘lchov birliklari).
"Islomda vatan tushunchasi" kitobidan
[1] Alloma Munoviy. To‘liq ismi: Zaynuddin Muhammad Abdurrauf ibn Tojulorifin ibn Ali Zaynul Obidin Haddodiy Munoviy Qohiriy. Milodiy 1545, hijriy 952 yilda tug‘ilgan. Milodiy 1622, hijriy 1031 yilda Qohirada vafot etgan. Qomusiy olimlardan. Alloma Munoviy parhezkor, kam ovqat, kam uyqu zotlardan edi. 80ga yaqin kitob muallifi. Yozgan kitoblari: “Kunuzul haqoiq” (hadis haqida), “Fayzul Qodir sharhu jomeis sag‘ir” va boshqalar.