Yurtimizda azaldan diniy ta’lim rivojlanib kelgan. Nufuzli madrasalar ko‘pligi va undagi ta’lim-tarbiya ishlari tahsinga loyiq bo‘lgan. Madrasalar nafaqat diniy, balki dunyoviy ilmlarni o‘rganish va o‘rgatishda maktab vazifasini bajargan. Shu tufayli ilm-ma’rifat bilan jahon tamadduniga munosib hissa qo‘shgan buyuk allomalar aynan ushbu zamindan yetishib chiqqani barchaga ayon. Ularning nomi va qoldirgan ilmiy meroslari necha asrlardan beri katta obro‘-e’tibor qozonib kelmoqda.

Ko‘hna Buxoro ham o‘zining ko‘p sonli madrasalari bilan nom taratgan. U turli yerlardan ilm tahsili uchun talabalar tashrif buyuradigan muazzam shahar hisoblangan. Bu an’ana keyingi asrlarda ham davom etgan.

Ashtarxoniylar davri muarrixi Mahmud ibn Vali (XVII asr) Buxoroning ilmiy markaz sifatidagi xizmatini shunday baholaydi: «Olimlarning ko‘pligidan, u shaharni “olimlar va ilm-fan” bulog‘i deb ataydilar».

Buxoroga XIX asrda kelgan Ye.K.Meyendorf esa Buxoroning islom olamida tutgan o‘rnini quyidagicha ta’riflaydi: «O‘zining ko‘plab maktablari, olimlari hamda muqaddas qadamjolari sababli musulmonlarning ziyoratgohiga aylangan. Ehtimol shuning uchun u «sharif» nomiga sazovor bo‘lgandir».

Rus sayyohi N.Xanikov o‘z esdaliklarida Buxoroni yirik ilm-fan va ma’rifat, diniy bilimlar markazi sifatida ta’riflab: «Buxoro ilm tarqatuvchi markaz hisoblangan va hisoblanadi», deydi.

Narshaxiyning fikricha, 937 yilgi yong‘indan zarar ko‘rgan Buxorodagi «Forjak» madrasasi Markaziy Osiyodagi dastlabki madrasalardandir.

O‘rta asrlarda Buxoro madrasalari ilm maskani sifatida nafaqat  Markaziy Osiyoda, balki musulmon Sharqida ham g‘oyat mashhur edi.

Amir Temur va temuriylar davrida madrasalar oliy ma’lumot beruvchi markaz vazifasini o‘tagan. Hatto Buxoro amiri Amir Haydarning (1800-1826 yy.) «Amir» yoki «Oliy» nomli madrasa qurdirgani to‘g‘risida ma’lumotlar mavjud.  

Amir Haydar hukmronlik qilgan davrda ilm olish maqsadida Buxoroga dunyoning turli joylaridan talabalar kelgan, ilm-fan taraqqiy etib, katta yutuqlar qo‘lga kiritilgan.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev joriy yilning 10-11 mart kunlari Buxoro viloyatiga tashrifi chog‘ida Buxoro viloyatida “Mir Arab” oliy madrasasini tashkil qilish bo‘yicha ko‘rsatmalar bergan edi.

Berilgan ko‘rsatmalarga asosan O‘zbekiston musulmonlari idorasi tomonidan “Mir Arab” oliy madrasasi tashkil qilinib, 2017 yil 7 iyun kuni O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi davlat ro‘yxatidan o‘tkazdi. O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Usmonxon Alimov va Oliy madrasa rektori vazifasini bajaruvchi Elov Jobir Rustamovichga Oliy madrasaning davlat ro‘yxatidan o‘tgani to‘g‘risidagi guvohnoma topshirildi

Ushbu diniy ta’lim muassasasining tashkil qilinishi O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida”gi Qonunda belgilangan fuqarolarning vijdon erkinligi hamda diniy ta’lim olishga bo‘lgan huquqlarini amalga oshirishlari uchun yana bir imkoniyat bo‘ldi.

Joriy yilning 15 iyun kunidan boshlab mazkur oliygohga abituriyentlarning hujjatlarini qabul qilish boshlandi. Unda faqat o‘rta maxsus islom bilim yurtlarini tamomlaganlarning hujjat topshirishlari va diniy fanlardan imtihon topshirishlari belgilab qo‘yilgan.  

Mazkur ta’lim muassasasidan Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Abdulxoliq G‘ijduvoniy, Bahouddin Naqshband kabi buyuk allomalar yetishib chiqishiga ishonamiz.

Jobir ELOV,

“Mir Arab” o‘rta maxsus islom bilim yurti mudiri