Savol: Boin taloqdan idda o‘tirgan ayolga oshkora sovchi qo‘ysa bo‘ladimi?
Javob: Dinimizda insonning qadri, uning sha’ni shu qadar yuksakki, hatto vafot etgan odamga ham tiriklar kabi hurmat saqlanadi. Shuning uchun bir kishi vafot etsa, uning bevasi erining, nikohning haqqi-hurmati tufayli idda o‘tiradi. Bu iddadan maqsad faqatgina uning homilador bo‘lgan-bo‘lmaganini aniqlash emas. Beva qolgan ayol eri bilan birga yashagan hayotining hurmati uchun ham idda o‘tiradi. Shuning uchun eri vafot qilgani uchun idda o‘tirgan ayolga oshkora sovchi qo‘yish mumkin emas. Bunday ayolga sovchi qo‘yilsa, maqsadni ochiq aytmay, ishora bilan izhor qilinadi. Bu narsa shariatimizda ta’riz deb ataladi. Masalan, beva qolgan ayolning akasiga «Singlingizning iddasi tugaganda menga xabar qiling», deyish mumkin.
Eri bor, ammo undan boin taloq olgan ayollarning masalasi ham xuddi shunday. Ularga ham ochiqcha sovchi qo‘yib bo‘lmaydi. Sovchi bo‘lish uchun idda tugashini kutish kerak. Shundan keyingina, agar o‘zining eri uni qaytarib olmasa, iddasi tugab, boshi ochiq bo‘lgandan keyingina unga sovchi qo‘ysa bo‘ladi.
Rahmatulloh SAYFUDDINOV,
Yunusobod tumani bosh imom-xatibi,
Toshkent islom instituti o‘qituvchisi,
«Mirza Yusuf» jome masjidi imom-xatibi
Bugungi kunda axborot tarqatish imkoniyati har bir insonda mavjud. Birgina so‘z, aloqa qurilmalaridagi birgina harakat butun jamiyatda shov-shuv, vahima keltirib chiqarishi mumkin. Anglamay yoki o‘yinqaroqlik bilan yoki maqsadli yolg‘on axborot tarqatish hollari ko‘p kuzatilmoqda. Xususan, din va e’tiqod kabi nozik masalalarda tarqatilayotgan feyk xabarlar nafaqat shaxsiy xatolik, balki jamiyatga salbiy ta’sir o‘tkazuvchi umumiy mas’uliyat hamdir.
Yolg‘on gapirish og‘ir gunohlardan sanaladi. Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Rostgo‘ylikni mahkam tutinglar. Zero, rostgo‘ylik ezgulikka yo‘llaydi, ezgulik esa jannatga boshlaydi. Kishi rost gapirish va rostgo‘ylikka intilishda davom etaveradi, natijada Alloh huzurida rostgo‘y deb yoziladi. Yolg‘onchilikdan saqlaninglar. Zero, yolg‘onchilik gunohkorlikka, fojirlik esa do‘zaxga boshlaydi. Banda yolg‘on gapirish va yolg‘onchilikka intilishda davom etaveradi, nihoyat Alloh huzurida yolg‘onchi deb yozilad”, dedilar. (Imom Buxoriy, Muslim, Termiziy rivoyati).
Shunday ekan, haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan axborotni tarqatish qat’iy man qilingan.
Feyk xabar tarqatishning ko‘plab salbiy oqibatlari bor:
Qur’oni karimning Hujurot surasi 6-oyatda shunday marhamat qilinadi:
“Ey iymon keltirganlar! Agar fosiq xabar keltirsa, aniqlab ko‘ringlar, bilmay bir qavmga musibat yetkazib qo‘yib, qilganingizga nadomat chekuvchi bo‘lmanglar”.
Feyk, yolg‘on xabarlardan ehtiyot bo‘lish kerakligini Qur’oni karim ta’kidlamoqda. Demak, har qanday xabarni tekshirish va ehtiyot bilan yondoshish kerak.
Rost xabarni qanday ajratish mumkin:
Har bir xabar – tarqatuvchi uchun ham, undan foydalanuvchi uchun ham mas’uliyat. Aloqa vositalari va ijtimoy tarmoqlarga joylayotgan post bilan yo to‘g‘rilikni targ‘ib qilish, yoki odamlarni chalg‘itish mumkin.
Shunday ekan, feyk axborot tarqatish og‘ir ma’naviy jinoyatdir. Har bir musulmon bunday xatarli holatdan o‘zini va boshqalarni saqlashi lozim.
Xorazm viloyati Shayx Qosim bobo
jome masjidi imom-xatibi Shermuhammad Boltayev