Sayt test holatida ishlamoqda!
03 Iyul, 2025   |   8 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:10
Quyosh
04:55
Peshin
12:32
Asr
17:42
Shom
20:04
Xufton
21:40
Bismillah
03 Iyul, 2025, 8 Muharram, 1447

Internet tahdididan ogoh bo‘ling!

11.04.2017   5233   4 min.
Internet tahdididan ogoh bo‘ling!

Kunimizni internetsiz tasavvur qilishimiz qiyin bo‘lib qoldi. Har bir ishimizda internetga murojaat qilamiz. Biror muammoga duch kelsak ham, kundalik yumushlarimizda savol tug‘ilsa ham ana shu tarmoqlardan javob axtaramiz. Internet xuddi ochiq darvozaga o‘xshab unga har qanday axborot oqimi kirib kelaveradi. O‘z vaqtini internetga sarflayotgan yoshlar esa nafaqat vaqtini boy beradi, balki yovuzlik to‘riga ilinib qolishi ham mumkin.

Ayniqsa, ekstremistik oqim vakillariga internetning ochiq darvozasi juda qo‘l kelmoqda. Buzg‘unchi oqimlar, yoshlarga muammolariga yordam berishni va’da qiladi yoki dinni o‘rgataman, deb avraydi. Tabiiyki, qiziqqon va intiluvchan yoshlar qanday yomon yo‘lga kirib qolganini o‘zi ham anglay olmay qoladi. Ana shunday achinarli vaziyatga duch kelmaslik uchun, avvalo, har bir o‘g‘il-qiz ilmli bo‘lishga intilishi lozim. Ko‘rgan ma’lumoti haqida mulohaza yuritishi, shubhali tuyulgan axborotlardan uzoq turishi muhim.

Qolaversa, din ilmini o‘rganishni niyat qilgan yoshlar uchun yurtimizda qanchadan-qancha o‘quv yurtlari faoliyat yuritmoqda.  

Alloh taolo oyati karimasida insoniyatni ogohlikka chaqirib:

“Ey mo‘minlar, agar sizlarga bir fosiq kimsa biron xabar keltirsa, sizlar (haqiqiy ahvolni) bilmagan holingizda, biron qavmga musibat yetkazib qo‘yib, qilgan ishlaringizga afsus-nadomat chekib qolmasliklaringiz uchun (u fosiq kimsa olib kelgan xabarni) aniqlab-tekshirib ko‘ringlar!” deb marhamat qilgan. Ushbu oyatning tafsirida ulamolar bu kabi vaziyatda o‘sha ma’lumotning haqiqat ekanini bilguncha kutish lozimligi, shoshilib qabul qilish mumkin emasligini aytganlar.

Chindan ham, inson qiziquvchan, u yangilik kutib yashaydi. Biroq, internetdan kelayotgan uydirma ma’lumotlarni qabul qilib olishi uning o‘ziga zarar yetkazishi mumkin.

Yevropa olimlari yoshlarning ilm olishi ustidan tadqiqot olib borishganda, natija ko‘pchilikni hayratga soladi. Yoshlarda diniy dunyoqarashning shakllanishi ko‘p jihatdan global tarmoq – internet orqali uzatilayotgan ma’lumotlarga bog‘liq bo‘lib qolayotgan ekan. G‘arb mamlakatlarida istiqomat qilayotgan ko‘plab musulmonlar kundalik hayotida duch kelayotgan muammolariga o‘zlari amal qilib kelayotgan islom dini qanday munosabatda ekanini bilishni istaydi. Bunday qiziqish yurtimizda ham uchrab turadi hamda ko‘plab yurtdoshlarimiz o‘z savollariga saytlardan javob olishga intiladi... Demak, har sohada bo‘lgani kabi internetdan foydalanishda eng muhim shart – balandparvoz tavsiyalaru tagi puch g‘oyalarga ishonmaslik kerak. Ayniqsa, diniy mazmundagi masalalarga duch kelganda allaqanday saytlardan emas, balki O‘zbekiston musulmonlari idorasining muslim.uz portali hamda Aydarbek Tulepovning yaqinda qayta nashr etilgan   “Internetdagi tahdidlardan himoya” kitobida tavsiya etilgan diniy idora tasarrufidagi saytlaridan   foydalanish maqsadga muvofiqdir.

Aholining dunyoqarashini shakllantirishda, yoshlar ongidagi bo‘shliqni to‘ldirishda internetning  ham o‘ziga xos o‘rni bor. Shunday ekan, nazoratni avvalo, o‘zimizdan boshlashimiz zarur. E’tibor beraylik, biz ko‘p vaqtimizni yaqinlarimizga emas, ana shu tarmoqlardagi mazmunsiz ma’lumotlarni olishga yoki o‘yinlar daryosiga g‘arq bo‘lishga sarf etmayapmizmi? Bekor ketayotgan aziz vaqtimizni foydaliroq ishlarga safarbar etsak,  hayotimizga mazmun kirishi mumkindir. Albatta, hushyorlik va ziyraklikni ham hamisha qo‘ldan boy bermaslik muhim ahamiyatga ega. Mahmud Zamaxshariy aytganidek, “Hushyor va zakovatli odam uldurki, uning fikr doirasi keng, uzoqni yaqindek ko‘ra oladigan g‘aflat uyqusidan yiroq, balki hamisha fikru zikri bilan uyg‘oq, maxfiy ishoratdan ham o‘ziga xulosa chiqara ola biladigan, so‘qir ko‘zdan ham yosh oqiza oladigan bo‘lur”.

 

     Muhammada’lo MADRAHIMOV,

“Ko‘kaldosh” o‘rta maxsus islom bilim yurti talabasi

 

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Katta jamoaga ergashish

30.06.2025   3854   3 min.
Katta jamoaga ergashish

“Mazhab” so‘zi arabcha so‘z bo‘lib, “yo‘l”, “yo‘nalish” ma’nolarini bildiradi. Shar’iy istilohda esa, “biror diniy masala, muammo bo‘yicha muayyan mujtahid olimning fatvo chiqarish yo‘lidir”. Sahoba va tobe’inlar davrida mazhablar ko‘p bo‘lgan. Ammo vaqt o‘tishi bilan ular orasida to‘rt yirik: hanafiy, molikiy, shofeiy, hanbaliy mazhablari rivoj topgan. Mazkur to‘rt mazhab vujudga kelishining asosiy omili –  bular qolgan mazhablarning ta’limotini ham tadqiq qilib, qamrab olganidir.

Bu haqda alloma Ibn Rajab  o‘zining “To‘rt mazhabdan boshqaga ergashganga raddiya” asarida quyidagi so‘zni aytganlar: “Ko‘plab mazhablar orasidan aynan to‘rt mazhab saqlanib qolishi xuddi Qur’oni karimning yetti qiroatidan faqat bittasi qolganiga o‘xshaydi. Payg‘ambar sallallohu alayhi vasallamga Qur’oni karim yetti xil lahjada nozil bo‘lgan. Keyinchalik islom dini atrofga keng yoyilib, musulmonlarning soni ortib bordi va qiroat borasida ular o‘rtasida ba’zi ixtiloflar kelib chiqqach, Usmon ibn Affon raziyallohu anhu mus'hafni yetti qiroatdan faqat bittasining lahjasida yozdirishga qaror qildi. Oqibatda bugun yer yuzi musulmonlari Qur’onni faqat bitta mus'hafdan ya’ni, Usmon mus'hafida yozilgan xatidan o‘qiydigan bo‘ldi. Demak, ko‘plab mazhablar orasidan faqat to‘rttasining saqlanib qolgani asrlar davomida insonlarni turli ziddiyatlar va ixtiloflardan himoya etishda asos bo‘lgan”.

Mazkur to‘rt mazhabning to‘g‘riligi va haq ekanligi haqida barcha musulmon ummati ijmo, ittifoq qilganlar. 

Alloma Ibn Rajab rahmatullohi alayh yana shunday deydi: “Alloh taolo shariatni saqlash va dinni muhofaza qilish uchun o‘z hikmati bilan odamlar ichidan to‘rt zabardast imomlarni chiqarib berdi. Ularning ilmu ma’rifatda bir martabaga erishganlarini va chiqargan fatvo va hukmlarini haqiqatga o‘ta yaqinligini barcha ulamolar bir ovozdan e’tirof qilganlar. Barcha hukmlar o‘shalar orqali chiqariladigan bo‘ldi. Bu narsa mo‘min bandalar uchun Alloh taoloning lutfu karami va marhamati bo‘ldi”.

Ulamolarimiz fiqhiy mazhablar imomlarini va ularning ishlarini quyidagi misol bilan tushuntiradilar: “Allohning roziligiga erishib, jannatiy bo‘lish xuddi tog‘ning cho‘qqisiga chiqishdek bo‘lsa, mazhab imomlari – Qur’on, hadis va shularga asoslangan manbalardan foydalanib, cho‘qqiga chiqishning eng oson va bexatar yo‘lini topib, belgi qo‘yib, osonlashtirib qo‘ygan kishilardir. Cho‘qqiga chiquvchilar mazkur buyuk to‘rt imom ko‘rsatgan yo‘ldan birini tutsalar osongina, qiynalmasdan maqsadiga erishadi”.

Imom Badruddin Zarkashiy “Bahrul muhit” kitobida shunday yozadi: “Musulmonlarning e’tirof qilingan to‘rt mazhabi haqdir va undan boshqasiga amal qilish joiz emas”.

Imom Ali ibn Abdulloh Samhudiy o‘zlarining “Iqdul farid fi ahkomit-taqlid” nomli asarlarida shunday deganlar: “Bilingki, ushbu to‘rt mazhabdan birini ushlashda katta foyda bor. Undan yuz o‘girishda esa, katta muammo va ixtiloflar bor. Bir mazhabda yurishdagi foydalardan biri – sahoba va tobe’inlarning shariat ilmini o‘rganishdagi odatlariga ergashishdir. Chunki, tobe’inlar shariat ishida bir-birlariga yoki sahobalarga ergashar edi, sahobalar esa, bir-birlariga yoki Rasulullohga ergashganlar”.

U zot yana shunday deganlar: “Bir mazhabda yurishdagi foydalardan yana biri – Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam marhamat qilgan quyidagi hadisga amal qilish bor: ya’ni: “Agar ixtilofni ko‘rsangiz, o‘zingizga ko‘pchilik tomonini lozim tuting” (Imom Ibn Moja rivoyati).

To‘g‘ri mazhablardan faqat mana shu to‘rttasi qolgan ekan, ularga ergashish katta jamoaga ergashish hisoblanadi.

Shamsuddin Xapizov,

Namangan tumani "Halil hoji" jome masjidi imom-xatibi

Manba: @Softalimotlar

MAQOLA