Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Iyul, 2025   |   16 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:18
Quyosh
05:00
Peshin
12:34
Asr
17:41
Shom
20:01
Xufton
21:35
Bismillah
11 Iyul, 2025, 16 Muharram, 1447

Yurtdan yurtga yordam uyushtirgan zot

06.04.2017   8777   6 min.
Yurtdan yurtga yordam uyushtirgan zot

Umar ibn Xattob roziyallohu anhu birinchi bo‘lib bir yurtdan  ikkinchi  yurtga  insonparvarlik  yordamini uyushtirgan shaxsdirlar.

Ibn Abdul-Hakam al-Lays ibn Sa’ddan rivoyat qiladi:

«Umar ibn Xattob roziyallohu anhuning xalifalik davrida Madinada odamlarga qattiq ochlik yetdi. Bas, u kishi Misrdagi Amr ibn Ossga maktub yozdi:

«Allohning bandasi, mo‘minlarning amiri Umardan Osiy ibn Osiyga. Salom! Ammo ba’d: Umrim ila qasamki, ey Amr! Sen o‘zing va sen bilan bo‘lganlar to‘q bo‘lsa, men va men bilan bo‘lganlar halok bo‘lsa ham ishing yo‘qmi?! Yordam! Yordam!»

Amr ibn Oss unga maktub yozdi:

«Allohning bandasi, mo‘minlarning amiri Umarga Amr ibn Ossdan. Ammo ba’d: Labbayka! Yana labbayka! Batahqiq, sizga bir karvon yubordim. Uning avali sizning  huzuringizda,  oxiri  mening  huzurimda. Vassalomu alaykum va rahmatullohi va barokatuhu».

Amr katta karvon yubordi. Uning avvali Madinaga yetib kelganida, oxiri Misrda edi. Nihoyatda uzun karvon edi. U Umarga yetib kelganida odamlarga kenglik yaratdi. U Madinadagi har bir uy ahliga bir tuyani ustidagi taomi bilan berdi.

Umar ibn Xattob roziyallohu anhu Abdurrahmon ibn Avf, Zubayr ibn Avvom va Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhumni odamlarga ularni taqsimlab berish  uchun yubordi. Ular har bir xonadon ahliga bir tuyani ustidagi taomi bilan berdilar. Taomni yeydilar, tuyani so‘ydilar, go‘shtini yeydilar, yog‘ini eritib oldilar, terisini oyoq kiyimi qildilar va taom solingan matoni choyshab yoki boshqa narsa qildilar. Shu bilan Alloh odamlarga kenglik yaratdi».

Ibn Abu Shayba, al-Bazzor va Bayhaqiylar G‘afraning ozod qilgan quli Umardan, jumladan rivoyat qiladilar:

Umar: «Bu mol bo‘yicha Abu Bakrning o‘z fikri bor edi.

Mening boshqacha fikrim bor. Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga qarshi urush qilganlarni u zot bilan birga urush qilganlarga o‘xshatmayman», dedi. Bas, u muhojir va ansorlarni afzal qildi. Ulardan Badrda ishtirok etganlariga besh ming-besh mingdan tayin qildi. Islomga Badr ahlidan avval kirganlarga to‘rt ming-to‘rt mingdan tayin qildi.

Rasululloh  sollallohu  alayhi  vasallamning zavjalaridan har bir ayolga o‘n ikki mingdan tayin qildi. Faqat Sofiya va Juvayriya roziyallohu anhumoning har birlariga olti mingdan tayin qildi. Ular uni olishdan bosh tortdilar.

Shunda u: «Men ularga hijratga qarab tayin qildim», dedi. «Sen  ularga  hijratga  qarab  emas,  Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning martabalariga qarab tayin qilding. Biz ham ularning martabasidamiz», dedilar.

Buni qayta ko‘rib chiqib, ularning hammalarini teng qildi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga qarobatini hisobga olib, Abbos ibn Abdulmuttolibga o‘n ikki ming tayin qildi. Usoma ibn Zayd roziyallohu anhuga to‘rt ming tayin qildi.

Hasan va Husayn roziyallohu anhumolarga besh mingdan  tayin  qildi.  Ularning  Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga qarobatlari tufayli otalariga qo‘shdi.

Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhumoga uch ming tayin qildi. Shunda u:

«Ey otajon! Usoma ibn Zaydga to‘rt ming tayin qildingiz. Menga uch ming tayin qildingiz. Uning otasining senda yo‘q fazli bo‘lgan emas. Uning o‘zining menda yo‘q fazli bo‘lgan emas», dedi. Umar: «Uning  otasi  Rasululloh  sollallohu  alayhi vasallamga sening otangdan mahbubroq bo‘lgan! Uning o‘zi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga sendan ko‘ra mahbubroq bo‘lgan!» dedi.

Badrda ishtirok etgan muhojirlarning bolalariga ikki mingdan tayin qildi. Uning oldidan Umar ibn Abu Salama o‘tayotganida:

«Bunga ming ziyoda qilinglar! (Yoki) «Ey g‘ulom, bunga ming ziyoda qil!» dedi. Muhammad ibn Abdulloh:

«Bunga nima uchun ziyoda qilasan? Uning otasining bizning otalarimizda bo‘lmagan fazli yo‘q edi!» dedi.

«Unga Abu Salama roziyallohu anho uchun ikki ming tayin qildim. Ummu Salama uchun ming ziyoda qildim. Agar sening Ummu Salamadek onang bo‘lganida, senga ham ming ziyoda qilar edim», dedi.

U Tolha ibn Ubaydullohning akasining o‘g‘li Usmon ibn Abdulloh ibn Usmonga sakkiz yuz tayin qildi. Nazr ibn Anasga ikki ming tayin qildi. Shunda Tolha unga: «Senga Usmonning o‘g‘li kelganda sakkiz yuz tayin qilding. Ansorlardan bir g‘ulom kelgan edi, ikki ming tayin qilding?!» dedi. U: «Men buning otasiga Uhud kuni duch keldim. U mendan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam haqlarida so‘radi. Men, u zot qatl bo‘lgan bo‘lsalar kerak, dedim. U qilichini yalang‘ochlab, o‘qlarini to‘g‘riladi-da: «Agar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qatl qilingan bo‘lsalar, Alloh tirik, o‘lmaydi!» deb, qatl bo‘lgunicha jang qildi.

Anavi  bo‘lsa  qo‘y  boqadi.  Ikkovlarini  barobar qilishimni xohlaysizlarmi?!» dedi. Umar umri davomida shunga amal qildi».

Bundan hazrati Umar roziyallohu anhuning fuqarolarga jamiyat nafaqasini avvalgi qilgan xizmatlariga qarab tayin qilishni birinchi bo‘lib tartibga solganlarini ko‘rmoqdamiz.

Hatto ota va onaning xizmatlari tufayli ularning bolalariga ham jamiyat nafaqasi tayin qilingan ekan.

        Nargiza ODILOVA,

Xadichai Kubro ayol-qizlar o‘rta maxsus islom bilim yurti mudarrisasi

 

Siyrat va islom tarixi
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Ka’ba kalitining tarixi

07.07.2025   4873   3 min.
Ka’ba kalitining tarixi

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.


Ka’ba xizmati va qorovulligi deganda ulug‘ Ka’baga xizmat qilib, uni qulflab ochish tushuniladi. Bu arab tilida «Sidana val xijaba» deyiladi. Birinchi bu narsa Ismoil alayhissalom qo‘llarida bo‘lgan. Keyin o‘g‘illari Sobit va uning bolalariga o‘tgan. So‘ngra tog‘alari qo‘lida, ya’ni Jurhumda bo‘lgan. So‘ngra Kusay ibn Qilob qo‘liga yetib kelgunicha Xuzo’ada bo‘lgan. Qusay ibn Qilob Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning to‘rtinchi bobolaridir. Hijriy sakkizinchi yili Makka fath bo‘lganidan keyin Payg‘ambar alayhissalom Usmon ibn Talhadan Ka’baning kalitini so‘radilar-da, Ka’bani ochib, unga kirib chiqdilar, so‘ng: «Ogoh bo‘ling! Har bir johiliyatdagi qon yoki mol, yo obro‘-e’tibor mana bu ikki oyog‘im ostidadir. Lekin hojilarning xizmati va Ka’ba qorovulligi unday emas. Men uni johiliyatda kim boshqargan bo‘lsa, o‘sha kishida qoldirdim», deb quyidagi oyatni o‘qidilar:

«Albatta, Alloh sizlarni omonatlarni o‘z egalariga topshirishga buyuradi...» (Niso surasi, 58-oyat).

Keyin Usmon ibn Talxani chaqirib, kalitni unga topshirdilar-da: «Ey Talha farzandlari, mana buni olinglar, u avloddan-avlodga o‘tib, abadiy sizlarda qoladi. Sizlardan uni faqatgina zolimlargina tortib oladi», dedilar («Majma’uz-zavoid»).

Ibn Kasirning ifoda etishlaricha, ko‘pgina mufassirlar quyidagi: «Albatta, Alloh sizlarni omonatlarni o‘z egalariga topshirishga buyuradi...» oyati Usmon ibn Talha haqlarida nozil bo‘lgan, deyishadi. Shu oyatga binoan kalit ularga topshirildi. Usmon vafot etganlarida amakilarining o‘g‘li Shayba oldi, keyin Shaybaning bolalari egalik qilishdi. Mana shu alfozda kattalardan meros bo‘lib qolaverdi. Ular Shaybiylar deb ataladi. Hadisdagi: «Abadiy sizlar u kalitni qo‘lga kiritinglar...» degan gapda Abu Talha bolalarining nasli va Ka’ba qorovulligi qiyomatgacha davom etishiga ishora bordir.

Bu narsa Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning boqiy qoluvchi mo‘jizalaridan edi. Chunki Ka’ba qorovulligi eng buyuk va ulug‘ hamda raqobatchilar raqobat qiladigan vazifalardandir. Ayniqsa, hokim va nufuzli kishilar bu narsaga ko‘proq qiziqishadi. Ushbu vazifaning Shayba oilasiga topshirilishi esa qo‘lida yeru osmon mulki bo‘lgan Zot ularni (har xil yomonliklardan) himoya etishiga dalildir.

Hozirgi kunga qadar ham ushbu kalit ana shu axd vakillari bo‘lmish Banu Shayba qo‘lidadir. U kalitning uzunligi 40 sm sof oltin bilan ishlangan, ipakli qutida saqlanadi. U quti har yili kisva fabrikasida tayyorlanadi. Ustiga: «Albatta, Alloh sizlarni omonatlarni o‘z egalariga topshirishga buyuradi...» deb yozib qo‘yilgan. Boshqa tomoniga: «Buni yasashga ikki sharafli haram xodimi Fahd ibn Abdulaziz tomonidan amr etilgan», deb yozib qo‘yilgan.

Ka’ba eshigining qulfi sulton Abdulhamid Usmoniy tomonidan hijriy 1309, milodiy 1891 yili yasalgan eski qulf asosida hijriy 1399, milodiy 1979 yili yangi qulf qayta ishlandi. Bu o‘zgartirish yangi eshikka munosib bo‘ldi. Uni qayta ta’mirlashga ehtiyoj qolmadi. Bu qulfning uzunligi 34 sm Har tomonining eni 6 sm dan. Har bir tomonida sariq misdan bir bo‘lak bor. U tomonlarning uzunligi 8 sm, eni 2 sm Qulfga quyidagi ibora o‘yib yozilgan: «Xolid ibn Abdulaziz oli Saud tomonidan hijriy 1399 yili yasalgan».

"Makka, Ka’ba, Zamzam tarixi,
haj va umra manosiklari" kitobidan.

Maqolalar