Sayt test holatida ishlamoqda!
02 Iyul, 2025   |   7 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:10
Quyosh
04:54
Peshin
12:32
Asr
17:42
Shom
20:04
Xufton
21:40
Bismillah
02 Iyul, 2025, 7 Muharram, 1447

A’zam

14.03.2017   14417   4 min.
A’zam

Bir davrada kimningdir: “Men uchta a’zamni bilaman: Imomi A’zam, G‘avsul A’zam, Maxdumi A’zam. Ammo to‘rtinchisi ham bor. O‘sha to‘rtinchisining kim ekanini hech bila olmadim”, degan gapini eshitib qoldim. Shu gap kaminani o‘ylantirib qo‘ydi. Buni bilish unchalik katta ilm talab qilmasa kerak, ozgina g‘ayrat qilib ko‘ray-chi, degan fikrda ilmiy adabiyotlarni varaqlab ana shu javoblarni topishga musharraf bo‘ldim. 

Ismi A’zam Alloh taoloning Qur’oni karim va hadisi sharifda zikr etilgan ismlarining eng buyugidir.

Ismi A’zam Alloh taolo ismlari ichiga yashirilgan. Buning hikmati bandalarining butun Asmoi-ul Husnaga muhabbatini saqlamoq, O‘ziga butun ismlari ila duo etilishini ta’min etmoqdir. Agar Ismi A’zam qaysi biri ekani aniq bo‘lganida odamlar boshqalarini qo‘yib faqat o‘sha ism bilan duo etmoqqa tushar, boshqa ismlarni tark etar edi. Chunki Alloh taoloning nazdida Ismi A’zamning e’tibori buyuk bo‘lib, bu ism ila qilingan duo, albatta, mustajob bo‘lishi rivoyat etilgan.

Ismi A’zamning Asmo-ul Husnadan qaysi biri ekani haqida islom olimlari bir-biridan farqli fikrlarni ilgari surganlar. Aksar olimlar “Ismi A’zam – Alloh ismidir”, deydilar.  Hazrati Ali ta’kidlashicha, Ismi A’zam bir ism emas. U Fard, Hayy, Qayyum, Hakim, Odil, Quddusdan iborat olti ismdir.

Imomi A’zam rahmatullohi alayhning fikricha, Ismi A’zam – Hakim va Odildan iborat ikki ism. G‘avsul A’zam Ismi A’zamni: “Hayy ismidir”, degan. Imom Rabboniy esa Ismi A’zam Qayyumdir degan fikrni ilgari surgan.

Ayon bo‘layotirki, islom buyuklari Ismi A’zamga bir-biridan farqli ismlarni topganlar. Balki ularning har birining ruhiyatiga tajalliy etgan Ismi A’zam farqli bo‘lgandir.

Asmo-ul Husna ichida bir Ismi A’zam bo‘lgani kabi har bir ismning a’zamiy bir martabasi bor. Ba’zan bir ismning a’zamiy martabasi Ismi A’zam bilan adashtiriladi. U ismning a’zamiy martabadagi tajalliysi sababi ila Ismi A’zam sanaladi. Ismi A’zamning har bir olimga ko‘ra farqli bo‘lishining sababi shu bo‘lsa kerak.

Muhammad alayhissalom – Habibulloh, Ibrohim alayhissalom –Xalilulloh, Muso alayhissalom – Kalimulloh, Iso alayhissalom – Ruhulloh, Odam alayhissalom – Safiyulloh, Nuh alayhissalom – Najiullohdir. Bu olti payg‘ambarning boshqa payg‘ambarlardan rutbasi baland bo‘lgani bois ular “Ulula’zim” deyiladi. Hammasidan buyugi Muhammad alayhissalomdir.

Abu Hanifa Nu’mon ibn Sobit al-Kufiy; Imomi A’zam (699-767) – faqih, muhaddis, ulug‘ imom, hanafiylik mazhabi asoschisi. Kufada tug‘ilgan. "Imomi A’zam" (buyuk imom) – ulug‘ligi e’tirof etilib berilgan unvon. Abu Hanifa fiqhiy ilmni birinchi bo‘lib tasnif qilib, uni boblarga ajratib, tartibga solgan va kitob shakliga keltirgan. U faqihlarning ustozi, imom Shofi’iy ta’biri bilan aytganda, "barcha odamlar fiqhda uning boqimandalaridir".

Giloniy (Jiloniy) Muhiddin Abdulqodir ibn Abi Solih Jangiydo‘st (1077- 1166) – ilohiyotchi olim, mutasavvif. Gilon viloyatida tug‘ilgan. Xalq ommasi uni mo‘jiza ko‘rsatishga qodir bo‘lgan aziz-avliyo va bechoralarning homiysi deb, ulug‘lagan. Unga "G‘avsul A’zam" ("ulug‘ himoyachi") va "piri dastgir" ("madadkor pir") laqablarini bergan.

Maxdumi A’zam (Buyuk hazrat; asl ismi Sayyid Ahmad Xojagi ibn Sayyid Jaloliddin Kosoniy Dahbediy, 1463/64-1542) – buyuk alloma, yirik diniy arbob, naqshbandiylik tariqati pirlaridan. Dahbediy "Maxdumi A’zam", nomi bilan mashhur bo‘lgan. Buyuk shoir va davlat arbobi Zahiriddin Muhammad Bobur uni nihoyatda hurmat qilgan va Maxdumi A’zamga bag‘ishlab ruboiylar ham yozgan. Maxdumi A’zam ham shoir haqidagi "Boburiya" risolasini yozib, Hindistonga jo‘natgan.

O‘rganganlarimizdan ayon bo‘ldiki, a’zamlar uchta emas, beshta bo‘lib, birinchi  A’zam – Alloh taoloning O‘zi; ikkinchisi, rutbasi baland rasullar, qolganlari avliyolar ekan. 

Damin JUMAQUL,

jurnalist

 

 

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Indoneziya haj va umra asossiatsiyalari delegatsiyasi yurtimizda

25.06.2025   11077   2 min.
Indoneziya haj va umra asossiatsiyalari delegatsiyasi yurtimizda

Bugun, 25 iyun kuni Indoneziya haj va umra asossiatsiyalarining doktor Muslim Iskandar boshchiligidagi vakillari O‘zbekiston musulmonlari idorasida bo‘lishdi. Mehmonlar bilan diniy idora raisining birinchi o‘rinbosari Homidjon domla Ishmatbekov uchrashuv o‘tkazdi.

Sakkiz nafar delegatsiya a’zolari: Doktor Muslim Iskandar, Asip Bisma Supriatna, Zaid Muslim Iskandar, Mustain Xattob, Muhammad Atsir Abdulaziz, Jannatul Ma’vo, Muhammad Iqbol hamda Hilman Parifiy birma-bir o‘zlarini tanishtirib, “Umra +” loyihasini o‘rganish maqsadida 3400 ta turfirma nomidan vakil bo‘lib kelishganini bildirishdi.

Uchrashuv avvalida Homidjon domla mehmonlarni tashrif bilan qutlab, kelganlari uchun minnatdorlik bildirdi. So‘nggi yillarda yurtimizda diniy-ma’rifiy, turizm va boshqa sohalarda bo‘layotgan yangilanishlar haqida aytib o‘tdi. Xususan, 2017 yilda tamal toshi qo‘yilgan Islom sivilaziyasi markazi, qayta bunyod etilayotgan  Imom Buxoriy majmuasi, Hazrati Imom dahasida olib borilayotgan bunyodkorlik ishlariga to‘xtaldi.

O‘z navbatida delegatsiya rahbari Muslim Iskandar ularga bu taklifni bildirgan “Real Dreams” sayyohlik firmasidan minnatdor ekanliklarini aytib, O‘zbekiston haqida juda ham ijobiy taassurotlarda ekanini ta’kidladi. Birgina Toshkent shahridagi o‘rganishlari natijasida O‘zbekistonda ziyorat turizmi sohasi istiqbolli ekani, hali Samarqand, Buxoro, Xiva kabi qadim va navqiron shaharlarni ham borib ko‘rishlarini, lekin hozirdanoq “Umra +” loyihasi juda istiqbolli ekaniga amin bo‘lganini bayon etdi.

Delegatsiya a’zosi, “Kasturi” birlashmasi rahbari Muhammad Atir 2017 yilda ham O‘zbekistonga kelganini, o‘sha payt bilan oradan o‘tgan qisqa vaqtdagi ulkan o‘zgarishlardan hayratda ekanini aytib, bu ishlar yurtning allamolariga, ilmiy-ma’rifiy merosga bo‘lgan e’tiboridan darak ekaniga urg‘u berib o‘tdi.

Shuningdek, delegatsiyaning boshqa a’zolari – Indoneziyaning “Amphuri”, “Hagatama”, “NRA Group Ltd.” “Jannatul Ma’wah”, “Himpuh” kabi minglab turfirmalarni birlashtirgan asossiatsiyalari rahbarlari ham musulmon sayyohlar e’tibori va oqimini O‘zbekistonga bemalol yo‘naltirish mumkinligini, bu xayrli ish ikki davlat uchun ham har tomonlama manfaat keltirishini ta’kidlashdi. 

 

O‘zbekiston musulmonlari idorasi

Matbuot xizmati

Indoneziya haj va umra asossiatsiyalari delegatsiyasi yurtimizda Indoneziya haj va umra asossiatsiyalari delegatsiyasi yurtimizda Indoneziya haj va umra asossiatsiyalari delegatsiyasi yurtimizda
Yangiliklar