Farzandlar yaxshi tarbiya ko‘rib ulg‘aysa, ota-ona rohat-farog‘atda yashaydi. Chunki inson umrining baxtli yoki baxtsiz kechishi uning bola tarbiyasidagi mahoratiga bog‘liq bo‘ladi. Tajribadan bilamizki, bolalariga chiroyli tarbiya bergan oilalar tinch-xotirjam yashaydi. Buning aksini qilgan xonadonlarda esa mudom baqir-chaqir, janjal-so‘ron bo‘ladi. Eng xatarli jihati, bolasiga dinni, shariatni tanitmagan odamga bu dunyodagi azob kam va u dunyoda ham azob chekadi.
Shunday ekan, farzandini Alloh taolo amr etgan yo‘ldan olib yurish har bir aqli butun musulmonning burchidir. Illo, ana shu yo‘ldagina ikki olam saodati bor. Aqli salim insonlar Allohga yaqinlashtiradigan yo‘l qiyinroqdek ko‘ringani bilan o‘sha yo‘lni tanlaydi va shaytonning yomonliklaridan Unga sig‘inadi.
Xo‘sh, go‘zal axloq bilan xulqlangan avlodni voyaga yetkazish uchun nimalarga e’tibor qilishimiz kerak?
Bu ish kelin, ya’ni bo‘lajak farzandga ona tanlashdan boshlanadi. Bo‘lajak rafiqamiz dinni, islomni, tanigan, iymonli, e’tiqodli oila farzandi bo‘lgani durust. Payg‘ambar alayhissalom hadisi shariflarida: “Ayol tanlaganda to‘rt narsaga e’tibor qaratiladi: boyligiga, nasabiga, chiroyiga va taqvosiga. Sen ulardan dindorini tanla...” (Buxoriy va Muslim rivoyati), deb marhamat qildilar. Hatto taqvodor insonga uchrashib unga o‘zining qizini bermoqchi ekanini ishora qilib ham qo‘yish mumkin ekan. Ayniqsa, ota-onalar qizlarini turmushga berish masalasiga juda katta mas’uliyat bilan yondashmoqlari kerak. Chunki qiz bola mehrga muhtoj nozik xilqat hisoblanadi.
To‘y tantanasi shariat ko‘rsatgan talablardan chiqib ketmasligi kerak. To‘yga to‘g‘ri tilakli, kambag‘al kishilar taklif qilinsa, yaxshi bo‘ladi. Bunda ham to‘y ayon qilinadi, ham kambag‘allarning qornini to‘ydirib duosi olinadi.
Kelin-kuyov yaqinlik qilishdan oldin Payg‘ambar alayhissalom o‘rgatgan mana bu duoni o‘qiydilar:
اَللَّهُمَّ جَنِّبْنَا الشَّيْطَانَ وَجَنِّبِ الشَّيْطَانَ مَا رَزَقْتَنَا
«Allohumma jannibnash-shaytana va jannibish-shaytana ma razaqtana».
Ma’nosi: “Mehribon Parvardigorim, bizni shaytondan himoya qilgin va bizga ato qiladigan farzandimizni ham shaytondan yiroq qil!”
Ota-onaning yaqinlik qilgan vaqtidagi holati ham farzandning xarakteriga ta’sir qilar ekan. Agar ota-ona o‘sha vaqtda tushkin kayfiyatda bo‘lsa, tug‘ilgan bola tabiatida tushkunlik namoyon bo‘ladi. Agar ota-onaning o‘sha vaqtdagi kayfiyati a’lo bo‘lsa, tug‘ilgan farzand quvnoq xarakterli bo‘lib tug‘iladi. Ana shundan kelib chiqib o‘sha vaqtda Allohni eslab, tinmasdan qalbida Uning zikrini qilish kerak.
Ayol homiladorlik vaqtida ko‘proq ibodat qilib, shubhali va taqiqlangan taomlardan qat’iyan tiyilmog‘i lozim.
O‘g‘il bola tug‘ilganda sevinib, qiz bola tug‘ilgandan xafa bo‘lish yaramaydi. Chunki ularning qaysi biridan foyda yetishini faqat Alloh biladi. Boz ustiga tarbiyali qiz o‘stirgan ota-ona ko‘proq mukofot ham oladi.
Bolaga jahl qilsangiz, yolg‘on gapirsangiz, qo‘rqitsangiz, bir ishga majburlasangiz – unga shularni o‘rgatasiz.
Bolani rag‘batlantirib turish ham kerak. Agar u yaxshi ish qilsa, yaxshi gaplar aytib maqtab, kichkina narsa bo‘lsa-da sovg‘a qilib turilsa, u o‘zini har doim shunday ishlar qilishga undaydi. Agar bola yomon ish qilib qo‘ysa, dastlab uni ko‘rmaganga olish lozim, ayniqsa, uning o‘zi buni yashirishga urinayotgan bo‘lsa. Ikkinchi safar esa dakki berib qo‘yish kerak. Ota har doim so‘ziga ega chiqib bolasiga ibrat ko‘rsatmog‘i lozim. Ona ham baqir-chaqir qilmasdan bolaga “otang buni yoqtirmaydi, otangning jahli chiqadi, bu ishing uchun otang seni jazolaydi” kabi so‘zlar bilan bolani otasining martabasi qanchalik baland ekaniga ko‘niktirib boradi.
Bola maktabdan qaytgandan so‘ng unga bir oz o‘ynab kelishga ruxsat berish kerak. Shunda bolaning miyasi ham dam oladi. Agar uni o‘ynagani qo‘ymasdan faqat o‘qishga majbur qilaversangiz, joniga tegib hammasidan kechib yuborishi mumkin. Bolaga ota-onani, ustozlarni, yoshi ulug‘larni hurmat qilishni kichik yoshdan o‘rgatib borilgani bois u shu ishga ko‘nikib qoladi.
Bolaga tarbiya berish toshga ishlov berish bilan barobar. Uni bolaligida shaklga solib olib, o‘sib-ulg‘ayib borgani sayin diniy-dunyoviy bilimlarini ko‘paytirib borish foydali bo‘ladi.
Muzaffarxon A’ZAMOV.
Londonda muhim madaniy voqea bo‘lib o‘tdi: Buyuk Britaniyada ilk bor O‘zbekiston tarixi bilan bog‘liq, Islom sivilizatsiyasining oltin davrlariga oid noyob Qur’on qo‘lyozmalari va tarixiy artefaktlardan iborat kolleksiya namoyish etildi. Ushbu muqaddas yodgorliklar yillar davomida xususiy kolleksiyalar va muzeylarda saqlangan, endilikda ular o‘z diyori – O‘zbekistonga qaytmoqda.
Dunyoning mashhur Sotheby’s va Christie’s auksion uylari mezbonligida tashkil etilgan ushbu ko‘rgazmalar 2017 yilda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tomonidan BMT Bosh Assambleyasida ilgari surilgan tashabbus – Toshkentda Islom sivilizatsiyasi markazini yaratish bo‘yicha keng ko‘lamli loyihaning bir qismidir. So‘nggi yillarda milliy va xalqaro mutaxassislar tomonidan yo‘qolgan madaniy merosni izlash va aniqlash bo‘yicha keng tadqiqot ishlari olib borilmoqda.
Londondagi ikki ko‘rgazmada ilk bor xalqaro jamoatchilik e’tiboriga havola etilgan eksponatlar orasida dunyoning yetakchi olimlari, ekspertlari, mas’ul mutaxassislar, mashhur muzey va kutubxonalar vakillari va kolleksionerlari ishtirok etdi.
– O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti ushbu madaniy-ma’rifiy mega platforma – Islom sivilizatsiyasi markazi tashabbusini ilgari surish barobarida shaxsan uning amalga oshirilishiga boshchilik qilmoqda. Tarixiy va ma’naviy durdonalarni Vatanga qaytarish bo‘yicha davlatimiz rahbarining to‘g‘ridan to‘g‘ri topshirig‘i asosida ushbu keng qamrovli loyiha amalga oshirilmoqda. Bu faqat tarixiy artefaktlarning qaytishi emas – bu xotiraning, milliy o‘zlikning va O‘zbekistonning islom merosini asrashdagi betakror rolini tan olishning timsolidir, – deya ta’kidladi Islom sivilizatsiyasi markazi direktori Firdavs Abduxoliqov ko‘rgazma ochilish marosimida.
Namoyish qilingan nodir artefaktlar orasida IX-XIII asrlarga oid Qur’on qo‘lyozmalari sahifalari, miniatyuralar, nafis zargarlik buyumlari, maishiy buyumlar, matolar va san’at asarlari bor. Ular O‘zbekistonni jahondagi muhim intellektual markazlardan biri sifatida ko‘rsatadi.
– Ushbu ko‘rgazmalar – O‘zbekiston Prezidenti shaxsiy tashabbusi bilan amalga oshirilayotgan muhim madaniy hodisa bo‘lib, yosh avlodni ilhomlantirishga qaratilgan. O‘z merosini qaytarishga yo‘naltirilgan bunday amaliy qadriyatlar madaniy uyg‘onish uchun mustahkam zamin bo‘lib xizmat qiladi, – dedi Buyuk Britaniyadagi "Al-Furqon" fondi direktori Sali Shahsivari.
Ko‘rgazmalarda taqdim etilgan eksponatlarning ko‘pchiligi 2025 yilda Sotheby’s va Christie’s auksionlarida Islom sivilizatsiyasi markazi faoliyati doirasida xarid qilingan.
Sotheby’s savdo uyining Sharq merosi bo‘yicha vakili Benedikt Karter shunday dedi:
– O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi bilan hamkorlik qilish biz uchun katta sharafdir. Markaziy Osiyo tarixida alohida ahamiyatga ega bo‘lgan yodgorliklarning Vatanga qaytishiga ko‘maklashganimizdan mamnunmiz.
Toshkentning markazida 10 gektardan ortiq hududda barpo etilayotgan Islom sivilizatsiyasi markazi mintaqadagi eng yirik madaniyat va ma’rifat institutlaridan biriga aylanmoqda. Uning ekspozitsiya maydoni 8000 kvadrat metrdan oshadi. Markaz tarkibiga quyidagi besh mavzuli galereya kiradi:
"Qur’on zali"
"Islomgacha bo‘lgan meros"
"Renessansning birinchi va ikkinchi davrlari"
“Yangi O‘zbekiston”.
O‘zbekistonning Buyuk Britaniyadagi elchisi Ravshan Usmonov quyidagilarni ta’kidladi:
– Bugun O‘zbekiston o‘z tarixiy merosini tiklash va asrab-avaylash borasida ulkan sa’y-harakatlar qilmoqda. Toshkentdagi Islom sivilizatsiyasi markazi kabi tashabbuslar bu yo‘ldagi muhim qadam bo‘lib, tez orada u bilim va dinlararo muloqot mayog‘i sifatida o‘z eshiklarini ochadi. Bu bizning tarixiy o‘zligimizni anglash va uni ochiq tarannum etishga intilishimizning ifodasidir.
Londondagi ushbu ko‘rgazmalar nafaqat muhim madaniy voqea, balki tarixiy adolatning tiklanishi ifodasi bo‘ldi. Namoyish etilgan eksponatlar O‘zbekistonning islom olami intellektual markazi sifatidagi o‘rni va bugungi Yangi O‘zbekistonning madaniy-tarixiy merosni asrash, o‘rganish va targ‘ib qilish yo‘lidagi navbatdagi yutuqlarini amalda isbot etdi.
Sisc.uz