Sayt test holatida ishlamoqda!
19 May, 2025   |   21 Zulqa`da, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:24
Quyosh
05:01
Peshin
12:25
Asr
17:27
Shom
19:42
Xufton
21:12
Bismillah
19 May, 2025, 21 Zulqa`da, 1446

Qur’oni karim – ma’naviyatimiz asosi

30.01.2017   8922   5 min.
Qur’oni karim – ma’naviyatimiz asosi

 30 yanvar – O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov tavallud topgan kunga bag‘ishlanadi 

 Qur’oni karim – ma’naviyatimiz asosi

Mustaqillik tufayli millatimizga nasib etgan ulug‘ ne’matlardan biri dinga, jumladan islom diniga hamda uning asosiy manbasi Qur’oni karimni o‘rganishga bo‘lgan munosabatning tubdan o‘zgarishi bo‘ldi.

“Qur’oni karimni yaxshi bilgan kishi bu ilohiy kitobda insonparvarlik, tinchlik, osoyishtalik va boshqa dinlarga murosa bilan qarash targ‘ib qilinishini juda yaxshi biladi”, – deb ta’kidlagan edi O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov.

Shuningdek, davlatimizning ilk asoschisi aytib o‘tganlaridek: “Bugungi kunda islom diniga nisbatan butun dunyoda qiziqish va intilish kuchayib, uning xayrixoh tarafdorlari ko‘payib borayotgani hech kimga sir emas. Buning asosiy sababi muqaddas dinimizning haqqoniyligi va pokligi, insonparvarligi va bag‘rikengligi, odamzotni doimo ezgulikka chorlashi, hayot sinovlarida o‘zini oqlagan qadriyat va an’analarni ajdodlardan avlodlarga yetkazishdagi beqiyos o‘rni va ahamiyati bilan bog‘liq. Xalqimizning ma’naviyatini shakllantirishga, har qaysi insonning Alloh marhamat qilgan bu hayotda to‘g‘ri yo‘l tanlashi, umrning mazmunini anglashi, avvalambor, ruhiy poklanish, yaxshilik va ezgulikka intilib yashashida uning ta’sirini boshqa hech qanday kuch bilan qiyoslab bo‘lmaydi. Shu nuqtayi nazardan qaraganda, muqaddas islom dinimizni pok saqlash, uni turli xil g‘arazli xuruj va hamlalardan, tuhmat va bo‘htonlardan himoya qilish, dinimizning asl mohiyatini unib-o‘sib kelayotgan yosh avlodlarimizga to‘g‘ri tushuntirish, islom madaniyatining ezgu g‘oyalarini keng targ‘ib etish vazifasi hamon dolzarb bo‘lib qolmoqda”.

Hech shubha yo‘qki, yuqorida ta’kidlanganidek, o‘zbek xalqining yaxshi fazilatlarga ega bo‘lishida islom dini va uning asosiy manbasi bo‘lgan Qur’oni karim beqiyos ahamiyat kasb etadi.

Mustaqillikdan avval yurtimizda diniy ta’lim-tarbiya sustlashib, uning o‘rniga xalqimiz ongiga dahriylik e’tiqodini zo‘rlik bilan singdirish siyosati yo‘lga qo‘yildi. Natijada o‘zbek xalqi ma’naviy jihatdan zaiflashdi. Bir necha avlod diniy bilimlardan bebahra qoldi. Milliy ma’naviyatimiz va qadriyatlarimiz o‘z asoslaridan tamomila uzildi. Buning zamirida bir tomondan tariximizni soxtalashtirish, ikkinchi tomondan diniy savodsizlik va buyuk allomalarimizning ulkan ilmiy merosidan bexabarlik, keyinchalik esa ba’zi-bir yoshlarning turli diniy-siyosiy oqimlarning yengil o‘ljasiga aylanib qolish holati yuzaga keldi. Albatta, o‘tgan asrlarda ham turli firqa va oqimlar tomonidan muqaddas islom dinini o‘zlarining g‘arazli niyatlari tarafiga burib, noto‘g‘ri talqin qilish harakatlari bo‘lgan. Ammo aholining eng zarur diniy bilimlarga ega ekanligi hamda ulamolarimizning mazkur oqimlarga o‘z vaqtida dalil-hujjatlarga tayangan holda asosli zarba berib turishlari xalqimizni dindagi buzg‘unchilar ta’siridan saqlab qoldi. Bu borada buyuk allomalarimiz imom Buxoriy, Abu Mansur Moturidiy va boshqa ulamolarimizning qilgan ulkan ishlari fikrimizning yaqqol dalilidir.

“Taassufki, – deb yozadi o‘zining “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” nomli asarida Islom Karimov, – ba’zan Islom dini va diniy aqidaparastlik tushunchalarini bir-biridan farqlay olmaslik yoki g‘arazli maqsadda ularni teng qo‘yish kabi holatlar ham ko‘zga tashlanmoqda. Shu bilan birga, Islom dinini niqob qilib, manfur ishlarni amalga oshirayotgan mutaassib kuchlar hali ongi shakllanib ulgurmagan, tajribasiz, g‘o‘r yoshlarni o‘z tuzog‘iga ilintirib, bosh-ko‘zini aylantirib, ulardan o‘zining nopok maqsadlari yo‘lida foydalanmoqda. Bunday nojo‘ya harakatlar, avvalo, muqaddas dinimizning sha’niga dog‘ bo‘lishini, oxir-oqibatda esa, ma’naviy hayotimizga salbiy ta’sir ko‘rsatishini barchamiz chuqur anglab olishimiz va shundan xulosa chiqarishimiz darkor”.

Muxtasar qilib aytadigan bo‘lsak, hozirgi kunda dunyoning turli burchaklarida diniy ekstremistik guruhlar paydo bo‘lib, ular o‘zlarining g‘arazli maqsadlarini amalga oshirish, musulmonlarning ongi va tushunchasini chalkashtirish maqsadida Qur’oni karim oyatlari hamda Hadisi sharif ma’nolarini o‘z foyda va xohishlariga burib, ayniqsa, Qur’oni karim oyatlarini o‘z ra’ylaricha tafsir qilish bilan shug‘ullanmoqdalar. Buning ta’sirida Qur’oni karim ilmidan jiddiy xabari bo‘lmagan ba’zi yoshlar orasida unday g‘alamislarning buzuq maqsadlarini anglamasdan, ularni katta olim deb hisoblab, to‘g‘ri yo‘ldan adashish hollari yuzaga kelmoqda. Shuning uchun Qur’oni karim oyatlarining mazmunini izchil va chuqur o‘rganish, bu ilmga ulkan hissa qo‘shgan movarounnahrlik buyuk mufassir olimlarimizning o‘lmas asarlari ustida tadqiqotlar olib borish aynan O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimov bizga ko‘rsatib bergan eng to‘g‘ri yo‘l bo‘lib qoladi. Zero bunday buyuk zotning porloq xotirasi xalqimiz qalbida mangu yashaydi. Ilohim joyingiz jannatda bo‘lsin!                 

                                                                                             Abror ALIMOV, 

Toshkent shahar 

 “Qatortol” jome masjidi imom-xatibi

Boshqa maqolalar

“Qiroat qilib ko‘tarilaver”

14.05.2025   4517   3 min.
“Qiroat qilib ko‘tarilaver”

Tartil bilan Qur’oni karimni qiroat qilish muhim amallardan biri bo‘lib, harflarni maxrajlaridan chiqarib, Allohning kalomini tushunib, tajvid qoidalari bilan to‘g‘ri o‘qishni anglatadi. “Tartil”ning lug‘aviy ma’nosi “biror narsani dona-dona qilib terish”ni anglatadi.

Qur’oni karim Alloh taoloning kalomi bo‘lib, uni tartil bilan o‘qish U zotning buyrug‘idir. Muzzammil surasi 4-oyatda shunday deyiladi: “Va Qur’onni tartil bilan tilovat qil”.

Ali roziyallohu anhudan oyatning ma’nosini so‘rashganda, “tartil – harflarni yaxshilash, vaqf o‘rinlarni bilish”, deb javob qilganlar. Jabroil alayhissalomga Muhammad alayhissalom Qur’onni tartil bilan o‘qib berganlar.

Tartil bilan Qur’on qiroat qilish uchun bir qancha qoidalarga rioya qilish lozim. Ular quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

  1. Tajvid qoidalariga rioya qilish: “Tajvid”ning lug‘aviy ma’nosi “sifatini oshirish, ziynatlash, chiroyli qilish”ni bildiradi, istilohda Qur’ondagi so‘zlarning har birini o‘z miqdori va sifatida talaffuz qilish, iste’lo va istifola harflarini bir-biridan farqlab, tafxim, tarqiq, idg‘om, izhor kabi qoidalarga amal qilib o‘qishni anglatadi.
  2. Dona-dona, bir maromda va aniq o‘qish: Tartil bilan o‘qishda shoshilmaslik, har bir kalimani aniq tarzda o‘qish muhimdir. Bu oyatlarning ma’nosini tushunishga yordam beradi. Imom Shofeiy tartilning eng ozi tilovatda shoshilishni tark etishdir deganlar.
  3. Ma’nolarini tadabbur qilish: Qur’on ma’nolarini anglash tartilning muhim qismidir. Oyatlarning ma’nosini bilish ularni qalbga singdirishga yordam beradi.
  4. Ixlos va taqvo: Qur’onni faqat Allohning roziligi uchun o‘qish kerak. Ixlos bilan o‘qilgan Qur’onning barakasi va savobi ulug‘ bo‘ladi.
  5. Poklik va ehtirom: Qur’onni tahorat bilan o‘qish, tinch joyda va e’tibor bilan o‘qish tartilning sifatini oshiradi.

Tartil bilan Qur’on o‘qishning foydalari juda ko‘p. Ulardan ba’zilari:

  • Ruhiy oziq: Qur’on qalb uchun nurdir. Uni tartil bilan o‘qish insonning ruhini yanada sayqallaydi va Allohga yaqinlashtiradi.
  • Savob: Har bir harf uchun ko‘plab savob beriladi. Tartil bilan o‘qish bu savobni yanada oshiradi.
  • Qalb xotirjamligi: Qur’on qiroatining ovozi va ma’nosi qalbga taskin beradi, stress va tashvishlarni kamaytiradi.
  • Ilm: Qur’on ma’nolarini anglash va tajvidni o‘rganish orqali insonning bilimi rivojlanadi.
  • Shafoat: Qur’on qiyomat kuni o‘quvchilariga shafoatchi bo‘ladi.

Abdulloh ibn Amr roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Qur’on sohibiga: qiroat qilib ko‘tarilaver. Dunyoda qandoq tartil qilgan bo‘lsang, xuddi shundoq tartil qil. Albatta, sening manziling oxiri qiroat qilgan oyating makonidan bo‘ladir, deyiladi”, dedilar”, (Imom Termiziy rivoyati).

Zafar qori Mahmudov,
Toshkent Islom instituti “Qur’on ilmlari” kafedrasi o‘qituvchisi.