Abu Hurayra (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilingan hadisda Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Kim kichigimizga rahm qilmasa va kattamizning haqini bilmasa, bizdan emas”, dedilar.
Bu – mashhur hadis. Mo‘min-musulmonlar kichiklarga, bolalarga rahm qilishlari, mehribon bo‘lishlari, boshini silashlari, ayni paytda kattalarning hurmatini, e’zozini joyiga qo‘yishlari lozim. Bu ishlar mo‘minlarning siymosi, Islom jamiyati a’zosining belgisidir. Kichiklarga rahm qilmagan, kattalarga hurmat ko‘rsatmagan odamni.
Rasululloh (sollalohu alahi va sallam) “bizdan emas”, deyaptilar. Buni yaxshi anglab, amal qilishimiz kerak.
Ash’ariydan rivoyat qilinadi: Nabiy (sollallohu alayhi va sallam): “Soch-soqoli oqargan musulmonni, Qur’onni yod olgan, unda g‘uluvga ketmagan hamda unga jafo qilmaganni va adolatli hukumdorni ikrom qilish Allohni ulug‘lashdandir”.
Hadislarda zikr qilingan sunnat va savobli, shuningdek, insoniy fazilatlardan hisoblangan amallarni xalqimiz asrlar davomida hayotiga tadbiq etib kelmoqda.
Biroq hozirgi globallashuv jarayonida o‘zga jamiyatlardagi holatlar, oynaijahon orqali namoish etilayotganining fuqarolarimizning xorijiy mamlakatlarga qatnovi ko‘paygani, ijtimoiy tarmoqlarda targ‘ib etilayotgan omillar, bir so‘z bilan aytganda, shiddat bilan tarqab borayotgan “ommaviy madaniyat”, afsuski, ba’zi hamyurtlarmizni chetlab o‘tayotgani yo‘q. Yaqinda bir oiladagi noxush voqiani eshitib juda hafa bo‘ldim. Farzandini yaxshi niyatlar bilan boqib katta qilgan, oliy ma’lumotli qilib ishga joylagan ota-onaga o‘g‘li ish joyidagi oylik maoshi kamligidan shikoyat qiladi. O‘zining orzu-havasiga yetmasligi va shunga o‘xshash vajlar bilan noliy boshlaydi. Otasi unga sabr-toqat bilan ish tutishini, hamma orzular birdaniga ro‘yobga chiqmasligini, barcha yaxshi niyatlarga mehnat ila erishish mumkinligini, agar moddiy tomondan yordam kerak bo‘lsa, otasi unga yordam berib turishga tayyor ekanini tushuntirishga harakat qiladi. Shunga qaramay navqiron yigit ota-onasining roziligisiz, ishxonasidagi rahbarlarni xabardor qilmagan holda, Birlashgan Amirliklarning Dubay shahriga ish izlab ketadi. U yerda ikki oy sarson-sargardon bo‘lib, ish topolmay, yuzi shuvit bo‘lib qaytadi. Natijada ish joyidan ajragan, ota-ona va mahalla-kuy oldida hijolatchilikda nima qilishni bilmay yuribdi.
O‘ylamay bosilgan birgina qadam endi boshalanayotgan hayot yo‘liga katta to‘siq qo‘ydi. Yigit hadisi shariflarda vasf etilgan sabr, qanoat, mehnatkashlik, ota-ona hurmati kabi nasihat, ko‘rsatmalariga amal qilmasligi mustaqil hayotining dastlabki qadamlaridayoq pand yedi.
Islom dini bizlarni har bir ishni boshlashdan oldin kattalar, yoshi ulug‘lar bilan kengashishga maslahatlashib olishga chorlaydi. Xalqimiz hayotida qadriyat darajasiga ko‘tarilgan bu ishlar, aslida ilohiy topshiriq bo‘lib, Alloh taolo Qur’oni karimda: “Ishlaringizda ular bilan maslahatlashing” (Oli Imron, 159), demoqlik bilan Rasulini sahobalar bilan maslahatlashishga buyurmoqda. Demak, biz ham ushbu ilohiy ta’limotga amal qilib, maslahatgo‘ylarimizning tavsiyalariga amal qilmog‘imiz darkor.
Alloh taolo barchamizning komil insonlar sirasiga kirishimizni nasib etsin.
Zayniddin ESHONQULOV,
Samarqand viloyati vakilining o‘rinbosari,
“Imom Buxoriy” jome masjidi imom-xatibi
Shukuh
Mamlakatimizda muborak Qurbon hayitini ko‘tarinki kayfiyatda nishonlash yaxshi an’anaga aylangan. Bayram kunlari yurtimizda mehr-oqibat, insonparvarlik, shukronalik, saxovat va bag‘rikenglik kabi xalqimizga xos ezgu fazilatlar yanada yorqin namoyon bo‘ladi.
Ushbu muborak ayyomda qarindosh-urug‘lar, yaqinlar, yolg‘iz keksalar holidan xabar olinadi, ko‘makka muhtoj insonlarga yordam beriladi, qisqacha aytganda, jamiyatda birdamlik va ahillik muhiti yana ham mustahkamlanadi.
Kezi kelganda, bugun mamlakatimiz yangi taraqqiyot bosqichiga chiqqanini, barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham ko‘plab islohotlar amalga oshirilayotganini, yutuqlarga erishilayotganini alohida qayd etish lozim.
Yangi O‘zbekistondagi bu muvaffaqiyatlar zamirida fuqarolarning vijdon erkinligi huquqlarini ta’minlash borasidagi yangilik va yengilliklarni alohida qayd etish, xususan, ikki muhim hujjatni eslab o‘tish lozim.
Birinchisi — “O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qonun, ikkinchisi — Prezidentimizning “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni. Ushbu ikki muhim hujjat tom ma’noda diniy-ma’rifiy soha samaradorligini yangi bosqichga olib chiqishning mustahkam huquqiy asosi bo‘ldi.
Farmonga asosan, ko‘hna Buxoroda Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi tashkil etildi. Bu xalqimiz, xususan, diniy-ma’rifiy soha vakillari uchun katta xushxabardir. Ushbu markaz tom ma’noda buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining yuksak insonparvarlik g‘oyalarini ilmiy asosda o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalashda muhim o‘rin tutadi. Shuningdek, tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini ilmiy tadqiq etish, “Yetti pir” allomalari va aziz avliyolarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqaro maydonda keng targ‘ib qilish kabi asosiy vazifalarni bajaradi. Naqshbandiylik ta’limotining ezgu g‘oyalarini tadqiq etish uchun ilmiy-nazariy va uslubiy masalalarga bag‘ishlangan anjuman, konferensiya, ko‘rgazma, seminar-trening, tanlovlar hamda boshqa madaniy-ma’rifiy tadbirlar tashkil etadi. Tasavvuf ta’limotining ilmiy asoslangan g‘oyalarini targ‘ib qiladi va soxta tariqatchilikning oldini olish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqadi.
Sirasini aytganda, ushbu markaz ham Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi singari uchinchi Renessansni qaror toptirish yo‘lidagi yana bir mustahkam ilm va aql markazi bo‘ladi, albatta.
Shu o‘rinda, O‘zbekiston Prezidentining Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigida ta’kidlanganidek, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi — Samarqand shahri 2025 yilda Islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda.
Poytaxtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz hamda xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanajak, albatta.
Shukrki, maqtansak arziydigan bu kabi xushxabar va yangiliklar bisyor. Ayniqsa, ayni hayit kunlarida bu yurtdoshlarimiz kayfiyatini yanada ko‘tarishi, bayramga o‘zgacha shukuh qo‘shishi muqarrar.
Kezi kelganda aytish joizki, muborak Qurbon hayitining ahamiyati yangi O‘zbekistonda ijtimoiy davlat barpo etish jarayonlari hal qiluvchi bosqichga kirayotgan bugungi sharoitda tobora ortib bormoqda. Bu muborak kunda yaqinlar bilan ko‘rishish, uzoqlashgan do‘stlar bilan yarashish, qarindosh-urug‘larga ziyoratga borish — barchasi mehr-oqibat va insonlar o‘rtasidagi uzviy aloqalarni mustahkamlaydi.
Hayit faqat bayramgina emas, balki ming yillar davomida shakllangan qadriyatlarimiz tarannumi hisoblanadi. Odatda ushbu ayyomda hamma bir-birini bayram bilan samimiy muborakbod etadi, qurbonliklar qilinadi. Qurbonlik go‘shtidan va taomidan ehtiyojmand, kam ta’minlangan insonlar, turli millat va din vakillariga ulashiladi. Bu, o‘z navbatida, saxiylik, shukronalik, jamiyatdagi tenglikni ta’minlashga qaratilgan ulkan ibrat hamda muhtojlar, yetim-yesirlar va e’tiborga muhtoj insonlar haqida qayg‘urishning amaliy ifodasi, qolaversa, o‘zaro mehr-oqibat rishtalarining yanada mustahkamlanishiga sabab bo‘ladi.
Hayit ayyomingiz muborak bo‘lsin!
Homidjon ISHMATBЕKOV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari.