Dinimizda yaxshi amallar savobli ishlar deb yuritiladi. Har bir qilingan yomon ish gunohining katta-kichigi bo‘lgani kabi yaxshi amallarni ham savobli, ko‘proq savobli va hattoki juda katta savob ish, deb talqin qilinadi. Kundalik hayotimizda har kuni qilib yurgan ishlarimiz savob yoki gunoh ekanini farqlasak, savob bo‘ladigan arzimas ishlarni ham qilishga sa’yu harakat qilishimizga sabab bo‘ladi.
Abu Dardo (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilingan hadisi sharifda, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Yaxshilik zoye ketmaydi, gunoh unitilmaydi, “Dayyon” (ismli Alloh) o‘lmaydi. Hoxlaganingni qil! Bir kun hisob berasan!” dedilar (Bayhaqiy rivoyati).
Demak, yaxshilikning savobi uzilmaydi va zoye bo‘lmaydi balki, u Alloh taoloning nazdida abadiy va boqiydir. Ezgu amallarning iroda qilgan va uni amalga oshirgan kishi uchun albatta savob beriladi. Dunyoda ham oxiratda ham izsiz ketmaydi. Shuningdek, gunoh ishlar ham unitilmaydi. Albatta qilingan gunoh ishga ham loyiq jazo muqarrar. Zotan, Alloh taolo kalomida eslatganidek,
(Muso) aytdi: “Ular haqidagi ma’lumot Rabbim huzuridagi Kitob (Lavhul-mahfuz)dadir. Rabbim adashmas va unutmas”.
Alloh taolo Muso alayhissalomga Ey, Muso! Sen o‘zing va birodaring Horun Mening oyatlarimni odamlarga yetkazinglar va Meni zikr qilishda sustlik qilmanglar! Ikkingiz Fir’avnning oldiga boringlar, chunki u “Men – xudoman”, deb haddidan oshdi. Unga yumshoq so‘z aytinglar! Shoyad, u eslatma olsa yoki halok qilishimdan qo‘rqsa”-deganida, Muso va Horun alayhissalomlar: “Ey, Rabbimiz! Darhaqiqat, biz da’vat etsak u bizga g‘azab qilishidan yoki battar haddan oshib ketishidan qo‘rqamiz”-dedilar. Shunda Alloh taolo aytdi: “Qo‘rqmanglar! Albatta, Men sizlar bilan birgaman – eshitaman va ko‘raman. Bas, sizlar uning oldiga borib: “Biz Parvardigoringning elchilaridirmiz. Isroil avlodini biz bilan birga qo‘yib yuborgin, ularni azoblamagin! Biz senga Rabbing tomonidan hujjat keltirdik. Hidoyatga ergashganlarga salom omonlik bo‘lur. Bizga shunday vahiy qilindi: “Allohning payg‘ambarlarini yolg‘onchi qilgan va imon keltirishdan yuz o‘girgan kimsalarga azob bo‘lur” deb Fir’avn oldiga kelib, Allohning so‘zlarini yetkazganlarida u: “Ikkingizning Rabbingiz kim, ey, Muso?” deb so‘ragan. Shunda shu oyati karima nozil bo‘lgan.
Darvoqe, ba’zi gunohlarni Alloh taolo banda astoydil, chin dildan tavba qilishi yoki yaxshi amalni ado etishi orqali o‘chirib yuborishi ham bor. Ammo bir haqiqatni unitmaslik kerak, har qanday gunoh o‘zidan iz qoldirishi yoki ta’siri bo‘lishi aniqdir. Banda bunga ko‘pda e’tiborsiz qaraydi. Oxir oqibatda gunohlardan saqlanishdan uzoqlashib boraveradi.
“Dayyon” Alloh taoloning go‘zal ismlaridan biri bo‘lib, ma’nosi “Qahhor”, “Qoziy”, “Hokim”, “Sa’is”, “Hosib” va “Mujaziy” ma’nolariga ma’nodoshdir. Ya’ni, bandadan sodir etilgan biror bir amalni zoye qilmaydi. Balki, yaxshisiga mukofot, yomoniga jazo beruvchi Zot deganidir. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) aytganlaridek: “Qiyomat kuni bandalar mahshargohga jamlanganlarida, barcha huddi yonida turgan odam gapirayotgandek “Men “”Dayyon”man, Men “Malik”man”, degan nidoni eshitishadi” (Muslim rivoyati).
Xalqimizda bir maqol bor: “Yaxshilik qil suvga sol. Bilsa baliq, bilmasa Xoliq biladi”. Yaqinda bir yigit aytib qoldi. “Bizni uyimizda bir mushuk bo‘lardi, ayolim uni yoqtirmasdan har ko‘rganida quvib solardi, zulm yetkazib, ozor berardi. Ayolimni shu ishlarini ko‘rganimda “Qo‘y unga ozor berma, bu ham axir Yaratganning bandasi. Unga ozor berishdan ko‘ra unga yegulik ber”, deb koyirdim. Mushukga rahmim kelib tanavvul qilishiga narsalar berib, silab qo‘yardim. Bir kecha mushukning ovozini eshitib uyg‘onib ketdim, turib qarasam derazani oldida o‘sha mushuk miyovlayotgan ekan. Oldiga borishim bilan meni ko‘rib, derazadan sakrab tushib ketib qoldi. Xayron bo‘ldim derazadan nazar solsam hovlida qattiq shamol bo‘lyapti. Shunda ko‘zim kiyimlar osilgan dorga tushdi, tezda ayolimni uyg‘otdimda “tur tezda yuvgan kirlaringni yig‘ib ol”, dedim. Ayolim kiyimlarni yig‘ib bo‘ldiyu yomg‘ir tezlab sharroz yog‘ib yubordi, shunda ayolimni chaqirib “qara mushuk seni bir kunlik mehnatingni saqlab qoldi, sen esa uni quvib yurasan. Kim ehtirom ko‘rsatsa, hurmat topadi, biror yaxshi amal Xudo uchun qilinsa, bekor ketmaydi. Yaratgan hatto hayvonlarga qilingan yaxshiliklarga ham ajr mukofot bitadi”, deb yigit hikoyasini yakunladi.
Xulosa qilib shuni ta’kidlash lozim, ezgu amallar bajargan insonlarga dunyoda ham oxiratda ham faqat yaxshilik bo‘lib qaytadi. Yomon fasod ishlarni qilgan odamlarga faqatgina qilgan amallariga yarasha yomon oqibat nasib bo‘ladi. Yaratgan barchalarimizni oqibatlarimizni xayrli qilsin deya duo qilib qolamiz.
Jaloliddin Hamroqulov,
TII “Tahfizul Qur’on” kafedrasi mudiri,
“Novza” jome masjidi imom xatibi
Bismillahir Rohmanir Rohiym
ismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Qavming yangi musulmon bo‘lmaganida...
Oisha onamiz roziyallohu anho Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan Hijri Ismoil haqida so‘radilar:
- Ey Allohning Rasuli! U ham Ka’badanmi?
- Ha, u ham Ka’badan!
- Nima uchun uni Ka’baning ichiga kiritishmagan?
- Chunki o‘shanda qavmingning nafaqasi yetmay qolgan!
- Nega Ka’baning eshigi baland qurilgan?
- Qavming o‘zi istaganiga Ka’baga kirishga ruxsat berib, istamaganiga ruxsat bermaslik uchun! So‘ngra Nabiy sollallohu alayhi vasallam yana dedilar:
Agar qavming yangi musulmon bo‘lmaganida va ularning qalbi inkor qilishidan qo‘rqmaganimda, Ka’bani buzishga amr qilar va undan chiqarilgan narsalarni yana uning ichiga kiritib, boshqatdan qurar edim. Uni yerga barobar etib, ikki eshik qilardim. Biri sharqiy tomonida, ikkinchisi g‘arbiy tomonida. Uni Ibrohim alayhissalomning poydevoriga yetkazardim!
Abdulloh ibn Zubayr roziyallohu anhumo Hijozda hukmronlikni qo‘lga kiritgach, xolasi Oisha onamiz unga yuqoridagi hadisni aytib berdilar. U Ka’bani buzib Ibrohim alayhissalomning davridagidek qilib qurdi. So‘ngra Hajjoj Abdulloh ibn Zubayrni qatl etgach, Ka’bani buzib, yana Quraysh mushriklari davridagidek qilib qurdi.
Abbosiylardan Abu Ja’far Mansur xalifa bo‘lgach, Ka’bani buzib, yana Ibrohim alayhissalom davridagidek qilib qurmoqchi bo‘ldi. Bu to‘g‘risida imom Molik rohimahulloh bilan maslahat qildi. Imom Molik rohimahulloh unga dedilar:
- Menimcha, uni hozirgi holida qoldirganing yaxshi. Yo‘qsa, Ka’ba podshohlar o‘rtasida o‘yinga aylanadi!
Bizga kerakli nuqta Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning «Qavming yangi musulmon bo‘lmaganida edi...» degan gaplaridir!
Nabiy sollallohu alayhi vasallam Oisha onamizga bugungi Ka’bani Ibrohim alayhissalom davridagi Ka’ba emasligini, uni buzishni, Ibrohim alayhissalom qanday qurgan bo‘lsalar, shunday qilib qayta qurishni istayotganlarini aytyaptilar. Ammo Fathdan so‘ng islomga yangi kirgan qurayshliklarning iymonidan xavfsirayaptilar. Bu u zotning chiroyli siyosatlarini, foyda bilan zararning rioyasini qilganlarini anglatadi!
Islomda zararni daf qilish foyda keltirishdan oldinda turadi. Masalan, bir to‘g‘ri ish bor. Ammo uni qilsangiz, ortidan zarar keladi. Yaxshisi, uni qilmasligingiz kerak. Ana shu narsa muhim bir hayot darsidir!
Gohida bir qizni boshqa bir munosib bo‘lmagan kishiga turmushga berib zulm qilib qo‘yamiz. U qizimiz turmush o‘rtog‘i bilan yashay olmaydi. Undan ajralishga harakat qiladi. Bu unga foydali bo‘lib ko‘rinadi. Ammo bu ajralishdan o‘rtadagi farzandlar uvol bo‘lishi mumkin. Ona farzandlarini o‘zi bilan olib keta olmaydi yoki ularni tashlab ham keta olmaydi. Ana shunaqa paytda savob umidida uni sabrga chaqiriladi, ajralishga undalmaydi. Chunki ajralishda bir kishiga manfaat, ammo bir necha kishiga zarar bor!
Hayotdagi barcha ishlarni shunga qiyos qiling. Hayotda hamma narsa bir xil emas. Bir narsa ziyoda bo‘ladi, yana bir narsa ikkita narsaga teng bo‘ladi. Bu hayot chigal. Bunda har qanday oqning ichida qora bor. Har qanday qoraning ichida esa oq bor. Oqil inson o‘zidagi ko‘p oqni saqlab qolish uchun ozgina qorani qabul qiladi.
Umar roziyallohu anhu ajoyib gap aytganlar: «Yomondan yaxshini ajratib olgan inson ziyrak emas, ikkita yomondan yaxshisini ajratib olgan inson ziyrakdir».
Hayot bizni gohida ikkita achchiq narsadan birini tanlashga majbur qiladi. Zakiy inson to‘g‘ri amalda bo‘lgan, yaqinlashib yurgan va foyda bilan zarar o‘rtasini solishtira oladigan kishidir. Haq deb hamma narsa aytilavermaydi!
«Nabaviy tarbiya» kitobi asosida tayyorlandi