Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Iyul, 2025   |   16 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:18
Quyosh
05:00
Peshin
12:34
Asr
17:41
Shom
20:01
Xufton
21:35
Bismillah
11 Iyul, 2025, 16 Muharram, 1447

Insonlar bilan muomala qilish odoblari

03.08.2016   15927   27 min.
Insonlar bilan muomala qilish odoblari

Inson ota-onasiga muomala qilishda bir qancha odoblarga rioya qilishi lozim. 1. Ota-onaga xizmat qilishni va ularni hurmat qilishni inson o‘ziga farz deb bilish kerak. 2. Molu dunyosini ulardan darig‘ tutmasligi kerak. 3. Ota-onaga qilgan xizmatini minnat qilmaslik kerak. 4. Ota-onaning yuziga tik boqmaslik kerak, ular bilan gaplashganda ham farzand boshini xam qilib gapirishi lozim. 5. Farzand ota-onasining chaqirig‘iga tez javob berishi lozim. Farzand namoz o‘qiyotgan vaqtda ota-onasi chaqirsa, javob berishi mumkinmi? Agar farzand nafl namoz o‘qiyotgan bo‘lsa, namozni buzib, ota-onasining chaqirig‘iga javob beradi va namozni qaytadan o‘qib oladi. Ammo farz yoki vojib namoz o‘qiyotgan bo‘lsa, buzmaydi. 

6. Farzand ota-onasi bilan muoamala qilayotgan chog‘da yuzini burishtirmasin. 7. Gunoh bo‘ladigan ishlardan tashqari ularning barcha buyruqlariga itoat qilsin. 8. Farzand ular bilan so‘zlashganda, shuningdek, ular huzurida boshqalarga ham baland ovozda gapirmasligi lozim. 9. Ota-onasining ijozatisiz safarga bormasin. 10. Doim ularni xursand qilish payida bo‘lsin. 11. Ularga qilgan ehson va yaxshiligini ikkinchi ibodat deb bilsin. Zero jannat onalar oyog‘i ostidadir. 

Qarindosh urug‘lar bilan muoamala qilganda quyidagi yettita odob shartlariga rioya etish lozim bo‘ladi. 1. Qarindosh urug‘lar bilan do‘stlik, aloqa va tez-tez xabar olishni odat qilish kerak. Bu narsa inson umrini ziyoda qiladi. 2. Molu dunyosi bilan qarindosh urug‘larga yordam berib tursin. 3. Xursandchilik va g‘am-tashvishlarida ularga sherik bo‘lsin. 4. Yordam zarurati tug‘ilganda qo‘lidan kelganicha yordamini ayamasin. 5. Qarindosh urug‘lar qancha jafo qilsalar ham, javobini vafo bilan qaytarsin. 6. Ularning dushmanlari bilan murosa qilmasin. 7. Ularning moliga qasd va tama qilmasin, aks holda o‘zi benomus va qadrsiz bo‘lib qoladi. 

Qo‘shnilar bilan muoamala qilish odoblari o‘n to‘rttadir. 1. Qo‘shnilarga doim iltifotli va mehribon bo‘lish. 2. Qo‘shnilardan nasihat va yaxshilikni darig‘ tumasligi kerak. 3. Agar qo‘shnisidan yomonlik ko‘rsa ham sabr qilib, uni beobro‘ qilmasin. 4. Qo‘ldan kelganicha qo‘shnisiga yordam va himoya qilsin. 5. Inson og‘irligini qo‘shnisiga tashlamasligi kerak, balki uning yukini ko‘tarishga harakat qilsin. 6. Agar qo‘shnisining biror hojatini chiqarsa, unga minnat qilmasin. 7. Agar qo‘shnidan biror foyda yetsa, shukr qilsin. 8. Agar kishiga qo‘shnisidan biror nuqson yetsa, shikoyat qilmasin. 9. Qo‘shni agar kambag‘al bo‘lsa, imkonqadar yordam bersin. 10. Agar qo‘shni biror narsa so‘rasa, ochiq yuzlik bilan bersin. 11. Suv, tuz va o‘tin kabi narsalarni undan darig‘ tutmasin. 12. Qo‘shnining yosh bolalarini erkalatsin. 13. Ta’ziya kunlarida ta’ziya bildirsin va xursandchilik kunlarida qo‘shnisini muborakbod qilsin. 14. Agar qo‘shnining tomorqasiga uning uyi tomonidan suv o‘tadigan bo‘lsa, suv yo‘lini doim ochib qo‘ysin. 

Qo‘shnilar uch turga bo‘linadi – qarindosh qo‘shni, begona qo‘shni va g‘ayridin qo‘shni. Bilingki, qarindosh bo‘lgan qo‘shnining sizda uchta haqi bor – qarindoshlik haqi, mo‘minlik haqi va qo‘shnilik haqi. Qarindosh bo‘lmagan qo‘shnining ikkita haqi bor – mo‘minlik va qo‘shnichilik haqlari. G‘ayridin qo‘shnining bitta haqi bor – qo‘shnichilik haqi. Shuning uchun qo‘shni g‘ayridin bo‘lsa ham, u bilan yaxshi muoamalada bo‘lish zarur. G‘ayridin qo‘shnilarga mana shunday go‘zal muoamala qilinsa, ularning musulmon bo‘lishi ham ajab emas. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam g‘ayridinlar bilan go‘zal muoamala qilar edilarki, agar yomon maqsad bilan kelgan bo‘lsa ham, iymon keltirib qaytar edi. 

Qarindosh bo‘lmagan insonlar bilan quyidagi oltita muoamala odoblariga rioya etishlari lozim. 1. Hech kimga haqorat nazari bilan boqmasligi kerak. 2. Ularning suhbati va so‘zlariga orasiga kirmaslik kerak. 3. Boshqalarning nojo‘ya ishlari va so‘zlaridan o‘zingni g‘ofil tut, ya’ni sabr qilib, o‘zingni bilmaslikka sol. Agar biror kishidan senga, diningga va yo millatga nisbatan noo‘rin hatti-harakatni ko‘rsang, nasihat qil. Bu xususda hadisi sharifda “Kimki bir nomaqbul ishni ko‘rsa, bas uni qo‘li bilan to‘xtatsin va agar qo‘li bilan to‘xtata olmasa, tili bilan qaytarsin, agar qo‘li bilan ham qaytara olmasa, bas dili bilan o‘sha ishni yomon ko‘rsin. Lekin qo‘li va tili bilan qaytara olmay, dili bilan yomon ko‘rishi iymonning zaifligidan dalolatdir”, deyilgan. 5. Barcha xalqqa nisbatan doimo mehr-shafqatli bo‘lish kerak. 6. Ulardan biror kishini to o‘zingga beg‘arazligini bilmasang, suhbatingga yaqin tutma. 

         Soatmurod Primov

 

Hadisi sharif
Boshqa maqolalar

Indoneziya OAV O‘zbekiston olimlarining Jakartaga ilmiy safarini yoritdi

09.07.2025   3655   4 min.
Indoneziya OAV O‘zbekiston olimlarining Jakartaga ilmiy safarini yoritdi

O‘zbekiston Din ishlari qo‘mitasi, Musulmonlar idorasi, Imom Buxoriy, Imom Moturudiy, Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi mas’ul xodimlaridan iborat ilmiy guruhning Indoneziyaga tashrifi ushbu mamlakatning yetakchi bosma va elektron nashrlari tomonidan keng yoritildi, deb xabar qilmoqda "Dunyo" AA muxbiri.

 

 

Jumladan, Indoneziyaning "CNN Indonesia" axborot agentligi "O‘zbekiston delegatsiyasi Indoneziyaga tashrif buyurdi" sarlavhali maqolani e’lon qildi. Unda Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universitetida "Movarounnahrdan Janubi-Sharqiy Osiyoga: hadis ilmlari va intellektual aloqalar" mavzusida ilmiy-amaliy konferensiya bo‘lib o‘tgani va mazkur anjumanda O‘zbekistondan yetakchi olimlar ishtirok etgani ma’lum qilingan.

 

"Tadbir ilmiy muloqot shaklida tashkil etilgan bo‘lib, uning doirasida Imom Buxoriy merosini o‘rganish, Mavarounnahr ulamolarining Indoneziya orollarida islom dinini tarqatishda tutgan o‘rni, hadisshunoslik yo‘nalishida hamkorlikni rivojlantirish kabi masalalar muhokama qilindi", – deb yozgan axborot agentligi.

 

O‘zbekiston delegatsiyasining tashrifi doirasida bo‘lib o‘tgan qator tadbirlar ikki mamlakat o‘rtasida islomiy ma’rifat, ta’lim, diniy bag‘rikenglik va tarixiy merosni asrab-avaylash sohalarida aloqalarni yanada mustahkamlashi ta’kidlangan.

 

Maqolada xabar qilinishicha O‘zbekiston ilmiy-ma’rifiy doiralari vakillari Indoneziya xalq manfaatlari va huquqlarini himoya qilish vaziri Muxaymin Iskandar, ekologiya vaziri o‘rinbosari Dias Xendrapriono, Ulamolar Kengashi va "Nahdatul ulamo" tashkiloti rahbariyati bilan uchrashuvlar o‘tkazdi.

"Businessreview" veb-sayti "Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi va Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universiteti hamkorligi diniy mo‘tadillik va islom ta’limi tizimini mustahkamlaydi" sarlavhali maqolani e’lon qildi.

 

 Nashrda Imom Buxoriy xalqaro ilmiy tadqiqot markazi va Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universiteti hamkorligida Indoneziya poytaxtida ilmiy-amaliy konferensiya tashkil etilgani qayd etilgan.

 

 Materialda yozilishicha, anjumanda Mavorounnahr tarixi, Imom Buxoriy merosi, Markaziy Osiyo ulamolarining Indoneziyada islom ta’limotini tarqatishda tutgan o‘rni kabi mavzular muhokama qilindi.

 

Ushbu mamlakatdagi "Aspirasi Nusantara" elektron nashri Imom Moturidiy xalqaro ilmiy tadqiqot markazi direktori o‘rinbosari "Nahdlatul ulamo" tashkiloti faoliyati bilan tanishgani haqida yozdi. Ma’lum qilinishicha, shu yil 2 iyul kuni O‘zbekiston Din ishlari qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari Davron Maxsudov hamda Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori o‘rinbosari Shahzod Islomov Indoneziyadagi eng yirik tashkilot "Nahdlatul ulamo" rahbariyati bilan uchrashdi.

 

"Nahdlatul ulamo" tashkiloti qoshidagi Ilmiy markaz rahbari Abshor Abdullo Imom Moturidiy ta’limoti sunniy kalom ilmida mo‘tadil, aql va mantiqqa tayanadigan yo‘nalish ekanini qayd etdi" – deb yozgan elektron nashr.

 

Tomonlar ta’lim sohasida aloqalarni kengaytirish, talabalar almashuvini amalga oshirish va ziyorat turizmi yo‘nalishida dasturlar ishlab chiqish kabi mavzularda fikr almashdilar.

 

Indoneziyaning "Jakarta Merdeka" onlayn portali esa "Bogor Botanika bog‘ida do‘stlik daraxti ekildi" sarlavhali maqolani e’lon qilindi. Unda O‘zbekiston delegatsiyasi a’zolari Bogor shahridagi Indoneziya Milliy Botanika bog‘ida daraxt ekish marosimida ishtirok etgani va Indoneziya ekologiya vaziri o‘rinbosari bilan uchrashuv o‘tkazgani ma’lum qilingan.

 

 "Vazir o‘rinbosari Dias Xendrapriono Imom Buxoriy to‘plagan hadislar orasida tabiatni asrashga oid nasihat va tavsiyalar ko‘p ekanini ta’kidladi. Bu esa islom ta’limotida ekologik bilim va ong asosiy o‘rin tutishining yaqqol dalilidir", – deb yozilgan "Jakarta Merdeka" maqolasida. 

O‘zbekiston musulmonlari idorasi

Matbuot xizmati