«O‘zbekiston – muqaddas Vatan, ota-bobolarimiz yotgan yer, o‘zimiz yotadigan yer. Farzandlarimizni shu zaminga sadoqat ruhida tarbiyalash, ularning qalblarida shu muborak zaminning har qarichiga mehru muhabbat uyg‘otish bugungi kunning eng ustivor fazilatlaridan biriga aylanayotgani hammamizni quvontiradi».
Islom Karimov
O‘zbekiston mustaqilligining 25 yili mobaynida barcha sohalar qatori diniy sohada ham ulkan muvaffaqiyatlarga erishildi. Bu davrda O‘zbekiston musulmonlari idorasi tizimida erishilgan eng katta yutuqlarimizning asosiylarini eslasak, quyidagilarni aytish mumkin:
O‘zbekiston musulmonlari idorasi tizimida erishilgan eng katta yo‘nalishdagi yutuqlardan biri - bu diniy sohadagi matbuot, davriy nashr va milliy domenda yurtimiz musulmonlari uchun faoliyat olib borayotgan elektron internet saytlaridir.
Haq subhonahu va taolo Kalomi sharifida marhamat qilib, O‘zi bandalari uchun bergan ne’matlari haqida odamlarga yetkazish va bu ne’matlar shukronasini bildirish kerakligi haqida shunday bayon qiladi:
Rabbingizning (Sizga ato etgan barcha) ne’mati haqida esa (odamlarga)
so‘zlang! (Zuho surasi, 11 – oyat).
No‘mon ibn Bashir (roziyallohu anhu) rivoyat qiladi. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) dedilar: “Kim ozga shukr qilmasa, ko‘pga shukr qila olmaydi. Kim insonlarga shukr qilmasa, Allohga shukr qila olmaydi. Ne’matlarni gapirish shukrdir.”
Yaratgan Zot O‘zi biz bandalariga ne’matlari haqida so‘zlashimizni buyurgani va Payg‘ambarimiz s.a.v. “ne’matlar haqida gapirish shukrdir”,- deb marhamat qilganlari aynan matbuot va nashriyot sohasida fidoyilik bilan mehnat qilayotgan qalamkash ijod ahliga ham taalluqlidir. Zero barchaga, xususan yurtimiz musulmonlariga mustaqillikdek buyuk ne’mat sharofati bilan erishilayotgan yutuqlar haqida yozish, gapirish va ular haqida yetkazish ijod ahlining to‘g‘ridan to‘g‘ri bajaradigan sharafli vazifasidir.
Darhaqiqat, mustaqillik sharofati bilan diniy ijod ahliga erkinlik berilib, tinchlik va ezgulik dini bo‘lgan muqaddas Islom dinining va mamlakatimiz musulmonlari hayotining barcha jabhalari haqida ijod qilishga ilhom berdi.
Jaloliddin Nuriddinov
1. Olimning to‘liq ismi sharifi Muhammad ibn Muhammad ibn Mahmud Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Ansoriy.
2. Kamoliddin Bayoziyning tahqiqiga ko‘ra bu zotning nasabi ulug‘ sahobiy Abu Ayyub Ansoriyga borib taqaladi.
3. Abu Mansur Moturidiyning qaysi yilda tug‘ilgani aniq ma’lum emas. Ammo ustozi Muhammad ibn Muqotil Roziy hijriy 248 (milodiy 862) yilda vafot etgani aytilgan. Shunga ko‘ra, Abu Mansur Moturidiy hijriy 240 (milodiy 854) yildan oldin tug‘ilgani taxmin qilinadi.
4. Imom Moturidiy ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan. Quyidagilar ularning eng mashhurlari:
5. Ushbu olimlar Imom Moturidiyni Imom Abu Hanifa rahimahullohgacha bo‘lgan sanadini bog‘lovchi ustozlar hisoblanadi.
6. Imom Moturidiyning shogirdlari uning ilimy merosini davom ettirib, bu ta’limotni rivojlantirganlar. Masalan:
7. Abu Mansur Moturidiy tafsir, usulul fiqh va aqoid kabi shar’iy ilmlarning turli yo‘nalishlari bo‘yicha asarlar ta’lif etgan.
8. Tafsir yo‘nalishi bo‘yicha “Ta’vilotu ahli sunna” nomli tafsir yozgan.
9. Usulul fiqh yo‘nalishida “Ma’xozush sharoi’” (Shar’iy hukmlar manbasi) va “Jadal” (Ilmiy bahslar) nomli ikkita kitob yozgan.
10. Ulamolar Abu Mansur Moturidiy aqoid ilmi bo‘yicha yozgan asarlarini o‘rganib chiqib, ularni uch turga ajratganlar:
11. Abdulhay Laknaviy “al-Favoidul-bahiya” asarida Imom Abu Mansur Moturidiyni mutakallimlar imomi va musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma sifatida tavsiflaydi. Uning ta’kidlashicha, Imom Moturidiy benazir asarlar yaratib, botil aqida vakillarining buzg‘unchi g‘oyalariga raddiyalar bergan.
12. Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
13. Butun hayotini ilm ma’rifat o‘rganish va uni yoyish bilan o‘tkazgan Abu Mansur Moturidiy rahmatullohi alayh hijriy 333 (milodiy 945) yilda taxminan to‘qson besh yoshida Samarqandda vafot etgan va Chokardiza qabristoniga dafn etilgan.
14. 2020 yil O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzurida “Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi” tashkil etilgan.
15. Shuningdek, 2025 yil mart oyida Davlatimiz rahbari tomonidan buyuk olimga yuksak hurmat ifodasi o‘laroq “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaror qabul qilindi.