Qur’oni Karimda: “Onalar farzandlarini to‘liq ikki yil emizurlar. (Bu) emizishni batamom qilmoqchi bo‘lgan kishi uchundir”, deya marhamat qilinadi (Baqara surasi, 233-oyat). Bu oyat emizishning nafaqat muhimligi, balki uning muddatini ham aniq ko‘rsatma sifatida ma’lum qilmoqda.
Luqmon surasi 14-oyatda esa: “Biz insonga ota-onasiga yaxshilik qilishni buyurdik. Onasi uni zaiflik ustiga zaiflik bilan ko‘tarib yurgan va ikki yil davomida emizgan”, deyiladi. Bu oyatda esa ona suti va emizishning qiyinchiliklariga qaramay, onaning bolasi uchun qilgan fidoyiligi ta’kidlanmoqda.
Ona suti va emizishning haqida hadislar ham bor. Nabiy sallallohu alayhi vasallam aytdilar: “Har bir chaqaloqning nasibasi unga sut onasidan keladi” (Imom Buxoriy rivoyati).
Mazkur oyatlar va hadis farzand kamolida ona sutining ahamiyati nihoyatda muhimligini qayd etilmoqda.
Afsuski, bugun ba’zi yosh onalar bolasini erta ko‘krakdan ajratishga harakat qilib, farzandlariga sun’iy arashmalar berishga o‘tmoqdalar. Bu esa chaqaloqlar o‘sishining sekinlashishiga va mikroelementlar yetishmovchiligiga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari, sanitariya-gigiyena sharoitlari va toza ichimlik suvi bo‘lmagan joylarda, ona suti o‘rnini bosuvchi mahsulotlar, bola hayoti uchun xavfli bo‘lishi ham mumkin. Bir so‘z bilan aytganda sun’iy ozuqalar ona sutining o‘rnini bosa olmaydi, aksincha ba’zi holatlarda murg‘ak go‘daklar sog‘lig‘iga salbiy ta’sir qilish ehtimoli ham yo‘q emas.
Shuni alohida qayd etish kerakki, ona suti tarkibida bola o‘sishi va rivojlanishi uchun kerakli barcha ozuqalar bor. U suyuq, yengil hazm bo‘luvchi va yetarli kaloriyaga ega bo‘lgan, turli mikroblardan holi, pishirish va isitish talab qilmaydigan tayyor ozuqadir.
Ona sutida 100 dan ortiq kerakli oziq moddalar bo‘lib, faqat miqdor jihatidan bola ehtiyojini qoplamay, sifat jihatidan ham bolaning yoshiga, sog‘lig‘iga mos keladi. U turli kasalliklarni chaqiruvchi virus va mikroblarga qarshi kurashuvchi moddalarga boy bo‘ladi. Ya’ni u bolada immunitet sistemasini shakllanishda qatnashadi. Undagi immunoglobulinlar yangi tug‘ilgan chaqaloqni turli infeksiyalardan himoya qiladi, onadan-bolaga immunitet o‘tishini ta’minlaydi.
Shuningdek, chaqaloqni ko‘krak suti bilan boqish uning ruhiy holatiga yaxshi ta’sir ko‘rsatadi. Ularda xarakatchanlik, sezuvchanlik, sun’iy boqilgan bolalarga qaraganda barvaqt boshlanadi. Ko‘krak suti emgan bola tetik va kasallikka kam chalinadigan bo‘ladi.
Ona sutining yana bir fazilati bolaning katta bo‘lishiga qarab sut tarkibi ham o‘zgarib boradi, ya’ni bolaning salomatligini yanada mustahkamlash uchun tarkibi takomillashadi.
Emizish nafaqat bolaga, balki onaga ham juda foydali: avvalo bolasini emizish jarayonida onalarda ruhiy xotirjamlik, asablarning bo‘shashishi kuzatiladi, shuningdek ko‘krak orqali emizish ayollarda ko‘krak va bachadon saratoni bilan kasallanish ehtimoli kamayadi, onada yurak-qon tomir va artrit kasalliklarini oldi olinadi va ortiqcha vaznni tez yo‘qotadi.
Shifokorlar onalar o‘z bolalarini emizishlari uchun bir yil kifoya qiladi, deb o‘ylashardi. Lekin oxir-oqibat suyaklarning rivojlanishi uchun emish davri to‘liq ikki yil uzluksiz davom etishi zarurligi ma’lum bo‘ldi.
Shuningdek, emizish davriga rioya qilish bronxial astma, qandli diabet kabi surunkali hamda nutqning rivojlanmasligi va vazn ortib ketishi kabi xatarli dardlardan himoya qilishda katta ta’sir kuchiga ega. Darhaqiqat, bu borada Yevropa va Amerikaning ko‘plab ishonchli tibbiyot muassasalari tomonidan aniq tavsiyalar e’lon qilingan. Qolaversa, bola organizmining sog‘lom bo‘lishida, qobiliyat va hissiyotlarini tarbiyalashda, ayniqsa, ota-onaga mehribon bo‘lishida ona sutining ta’siri beqiyosdir.
Shu boisdan xalqaro hujjatlarda go‘daklarni 6 oygacha istisnosiz ko‘krak suti bilan parvarishlashni muhofaza qilish va qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan chora-tadbirlarga keng urg‘u berilgan.
Bir so‘z bilan aytganda, onalar o‘zlariga berilgan Alloh taoloning ulug‘ fazlu marhamatini tushunib yetishi va zimmalaridagi onalik vazifasini to‘kis ado etib, farzandlari kamoli yo‘lida fidoyi bo‘lishlari lozimdir.
Manbaalar asosida
Bobur Muhammadiyev tayyorladi.
Inson zimmasida bir nechta omonatlar borki, bularni qadrlash zarur hisoblanadi. O‘z joniga o‘zi qasd qilish esa ana shu omonatga xiyonat qilishdir. Binobarin, Quroni karim Niso surasi 29-oyatida Haq taolo xitob qilgan: "Bir-birlaringizni o‘ldirmangiz".
Jundab ibn Abdulloh roziyallohu anhu rivoyat qiladilar: "Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Sizlardan ilgari o‘tganlardan bir kishi jarohatlandi. Besabrlik qilib pichoq oldi-da, qo‘lni kesib tashladi va ko‘p o‘tmay, qon yo‘qotib vafot etdi. Alloh: "Bandam joniga qasd etdi, unga jannatni harom qildim", dedi" (Muttafaqun alayh).
Yana bir hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Kimki tog‘dan o‘zini tashlab, joniga qasd qilsa, u jahannam olovida abadulabad o‘zini pastga tashlaydi. Kimki zahar ichib joniga qasd qilsa, u qo‘lida zaharini tutib, jahannam olovida abadulabad o‘zini zaharlaydi. Kimki o‘zini temir bilan o‘ldirsa, u qo‘lida temirini tutib, jahannam olovida abadulabad u bilan o‘zini uradi" (Imom Buxoriy, Muslim va boshqalar rivoyati).
Mo‘tabar fatvo kitoblarimizdan “Fatavoi Sirojiya”da: “Qachon kema yona boshlasa, undagilarning agar o‘zlarini dengizga tashlashsa, suzish bilan xalos bo‘lib ketishga gumonlari g‘olib bo‘lsa, shunday qilishlari vojib bo‘ladi. Agar o‘zlarini dengizga tashlasalar ham g‘arq bo‘lishlari yoki tashlashmasa, kuyib ketishlari ehtimoli bo‘lsa, u holda kemada qolish va dengizga o‘zlarini otish orasida ixtiyorlidirlar. Kimki o‘zini o‘ldirsa, uning gunohi boshqa birovni qatl qilgandan ko‘ra qattiqroqdir!”
Yuqorida keltirilgan manbalardan ko‘rinib turibdiki dinimiz inson o‘z joniga qasd qilishga emas, balki bu omonatni asrashga qadrlashga chaqiradi. Lekin, jamiyatda ba’zi insonlar borki, o‘z joniga qasd qilishga, xudkushlikka rag‘bat qiladilar. Aslini olganda o‘zini-o‘zi o‘ldirish Alloh bergan ne’matni mutlaqo mensimaslikdir. Shu bilan birga bunday holat o‘sha jamiyatga ham musibat hisoblanadi.
O‘zini-o‘zi o‘ldirishning gunohi birovni o‘ldirishdan ko‘ra og‘irroq va kattaroq hisoblanadi. Endi, salgina hayot tashvishi deb, ozgina g‘am va alam deb o‘zini o‘ldirayotganlarning gunohi birovni o‘ldirishdan ko‘ra og‘irroq ekanligini bildik. Biroq, bundan ham eng achinarlisi, birovlarning yolg‘on-yashiq gaplariga uchib, “fatvo”lariga aldanib, begunoh mo‘min-musulmonlarni o‘ldirishga qasd qilib o‘zini o‘ldirishning gunohi bundan necha barobar og‘irroq hisoblanadi. Bu shahidlik emas, bu qahramonlik ham emas, balki xudkushlikdir.
Uychi tumani "Devona bobo" jome masjidi imom-xatibi
Abdufattoh Musaxanov
Manba: @Softalimotlar