Sayt test holatida ishlamoqda!
14 Iyun, 2025   |   18 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:39
Bismillah
14 Iyun, 2025, 18 Zulhijja, 1446
Maqolalar

“Al-aqoid an-Nasafiya” asari va unga yozilgan mashhur sharhlarning bugungi kundagi ahamiyati

19.08.2024   4992   4 min.
“Al-aqoid an-Nasafiya” asari va unga yozilgan mashhur sharhlarning bugungi kundagi ahamiyati

Bugun buzg‘unchi oqimlar tomonidan noto‘g‘ri talqin qilinayotgan iymon, tavhid, fiqh, kalom va shu kabi mavzulardagi tushunchalarni vatandoshimiz Abu Xafs Nasafiyning “Aqoid an-Nasafiy” asari orqali yoritib berish o‘ziga xos ahamiyatga ega. Hanafiy-moturidiylik ta’limotining asosiy manbasi hisoblangan ushbu asar, sof islom aqidasi amallari va ma’rifiy islomni o‘rganishda muhim qo‘llanma bo‘lib kelmoqda.

“Aqoid an-Nasafiy” asari 18 asr boshlaridan boshlab yevropalik islomshunos olimlarning tadqiqot obyektiga aylangan.

Masalan, ularning ta’kidlashicha, “Mazkur asar musulmon dunyosining qisqa va lo‘nda, ayni vaqtda eng ishonarli manbalardan biridir” deb e’tirof etadi.

Turk tadqiqotchilarning fikriga ko‘ra, Nasafiyning “Aqoid an-Nasafiy” asari Taftazoniyning “Sharh al-aqoid” kitobi bilan islom olamida shuhrat qozongan.

Yana bir nasaflik mutafakkir Abul Muin Nasafiyning “Tabsirat ul-adilla” asari mazkur asar yozilishiga asosiy manba vazifasini bajargan.

Shu jihatdan olganda, islomshunos tadqiqotchilarning fikricha  Abu Xafs Nasafiyning “Aqoid an-Nasafiy” asari: “Moturidiya ta’limotiga, shaklan esa, Abul Muin Nasafiyning  “Tabsirat ul-adilla” asariga asoslangan”, – deya ta’kidlaganlar.

Tatar islomshunoslarning ta’kidlashicha, tatar-musulmon madrasalarida eng ommabop asar Taftazoniyning sharhi bilan keltirilgan “Sharh al-aqoid an-Nasafiy” asaridir.

Yuqorida aytib o‘tilganidek, Abu Xafs Nasafiyning “Aqoid” asariga yozilgan sharhlardan eng mashhuri va ommabopi Taftazoniyning “Sharh al-Aqoid” asaridir.

Hoji Halifaning “Kashf az-zunnun” asarida aytilishicha, “Aqoid an-Nasafiy” asariga Taftazoniy bilan bir vaqtda 50ga yaqin muallif tomonidan sharhlar hoshiyalar, nazmlar, taxrijlar va tadqiqlar yozilgan.

Yozilgan taxrijlar orasida Jaloluddin Suyutiyning “Taxriji” va Mullo Ali Qori Hanafiyning “Faroid al-qolaid ala ahadis al-aqoid” asari ham mashhur asarlardan biri sifatida bugungi kungacha e’tirof etib kelinadi.

Ular qatori Sa’duddin Taftazoniy tomonidan yozilgan “Sharh al-Aqoid” asari har tomonlama eng mukammal sharh sifatida e’tirof etiladi.

Biror-bir islom diyoridagi bilim dargohlarini misol qilib olmaylik, ularning barchasida aqoid ilmini o‘rganish borasida Taftazoniy tomonidan yozilgan “Sharh al-Aqoid”ga murojaat qilganliklarini guvohi bo‘lamiz.

Usmoniylar davlatida ham “Sharh al-Aqoid” asari madrasalarda rasman dastur asosida o‘qitilgan va bir necha marta usmoniylar davlati tiliga tarjima qilingan. Bularning barchasi, mazkur asarga nisbatan diniy-ijtimoiy tus berilganligidan dalolat beradi. Shundan aytish mumkinki, ko‘pchilik usmoniylar davlatidagi kalom ilmi vakillari o‘zlarining ilmiy ishlari va tadqiqotlarida “Sharh al-Aqoid”ga yaqindan yondoshganligi ma’lum bo‘ladi.

Hozirda ham Taftazoniyning mazkur asari ilmiy jamoatchilikni asrlar davomida e’tirofini qozonib kelmoqda.

Zamonaviy istilohda qo‘llanilayotgan “bestseller” darajadagi asar sifatida eng ko‘p chop etilgan kitoblar qatoridan o‘rin olgan. Bu kitob qo‘lyozma nusxalari ko‘pgina Yevropa kutubxonalarida va shaxsiy kolleksiyalarda saqlanmoqda. Ushbu asar asosan, Istanbul, Qohira va Hindistonda nashr etilgan. Qozon tatar musulmonlari jamoasida ham ushbu asarga qiziqish yuqori bo‘lgan va taxminan 15 marotaba nashr etilgan.

Asarning yozilishi tarixi va sabablari  to‘g‘risida aytish mumkinki, Taftazoniy “Sharh al-aqoid”ning avval boshida aqida ilmi tarixi va unga bo‘lgan jamiyatdagi ijtimoiy zarurat to‘g‘risida to‘xtalib o‘tadi. Islom dini paydo bo‘lgan davrda kishilik jamiyatidagi muhit musaffo va shaffof bo‘lganligi, ixtilofli va bahs-munozarali voqea-hodisalarning kamligi, aqidaviy masalalarga payg‘ambarimiz (s.a.v.)ning bevosita o‘zlari tomonidan yechim topilganligi ta’kidlab o‘tiladi.

Asar davomida mutafakkir islomdan ajralib chiqqan mu’taziliylar, jabariylar, qadariylar va karromiylar kabi botil firqalarning fikrlaridan iqtibos keltirib ularni tahlil qiladi. Ularga nisbatan sunniylik (ahli sunna va val jamoa e’tiqodida) raddiyalarini berib borgan. 

Sa’duddin Taftazoniyning kalom ilmiga oid asarlari nafaqat tarixda, balki bugungi kunda uchrab turgan adashgan toifalarning noto‘g‘ri aqidalariga raddiya berishda muhim ilmiy manba bo‘lib xizmat qilmoqda.

O‘tkirbek Sobirov

O‘zbekiston musulmonlari idorasi Bosh mutaxassisi

“Sharhu aqoidi Nasafiya” asarini o‘zbek tiliga ilmiy-izohli tarjimasi hamda

uning android va multimedia dasturlarini tayyorlash bo‘yicha loyiha a’zosi

 

MAQOLA
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Hojilarning ilk guruhlari diyorimizga yetib keldi

13.06.2025   2028   1 min.
Hojilarning ilk guruhlari diyorimizga yetib keldi

#xabar #haj2025

Shu yil 12 iyun kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlari va Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisi Sodiqjon Toshboyev boshchiliklaridagi hojilarimizning dastlabki guruhlari eson-omon ona diyorimizga yetib keldilar.

Nurli yuzi, quvnoq ko‘zida Vatan sog‘inchi namoyon bo‘lgan hojilar jamoasini taniqli ulamolar, imom-domlalar, mutasaddilar va OAV vakillari Toshkent xalqaro aeroportida ehtirom ila kutib olishdi. 


Hojilarimiz muborak zaminda Haq taoloning farzi – Haj amalini chiroyli ado etib, sog‘u salomat o‘z yurtiga yetib kelganlari va yaqinlari diydoriga yetishganlari uchun shukronalar aytish barobarida el-yurt haqqiga xayrli duolar qilishdi. 

 

O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati

 

Hojilarning ilk guruhlari diyorimizga yetib keldi Hojilarning ilk guruhlari diyorimizga yetib keldi Hojilarning ilk guruhlari diyorimizga yetib keldi Hojilarning ilk guruhlari diyorimizga yetib keldi Hojilarning ilk guruhlari diyorimizga yetib keldi Hojilarning ilk guruhlari diyorimizga yetib keldi Hojilarning ilk guruhlari diyorimizga yetib keldi Hojilarning ilk guruhlari diyorimizga yetib keldi
O'zbekiston yangiliklari