Markaziy davlat arxivida faoliyat olib borayotgan qozog‘istonlik olim Umirbek Kanay Istanbulda kutilmagan kashfiyot qildi: u Oltin O‘rda xoni Jonibek uchun mo‘ljallangan qadimiy qo‘lyozmani topdi, deb yozadi “Milliard.tatar” telegram-kanali.
Hujjatning 96 sahifasida Chingizxondan boshlab, O‘zbekxongacha bo‘lgan Jonibekning ajdodlariga bag‘ishlangan xikmatlar tilla bilan o‘yib bitilgan. Qo‘lyozmaning ichki muqovasiga Usmonlilar sultoni Boyazid II muhri tushirilgan. “Islam today” xabariga ko‘ra, bu kashfiyot Kanaining tadqiqot ishlari tufayli amalga oshirildi, u ilgari bunday materiallarga duch kelmagan.
1342–1357 yillarda hukmronlik qilgan Jonibek O‘zbekxonning uchinchi o‘g‘li edi. Uning hukmronligi 1347 yilda Rossiyaga bir marta bosqin va Fors bilan muvaffaqiyatli jangi bilan ajralib turdi, buning natijasida Oltin O‘rda o‘z hududlarini sezilarli darajada kengaytirdi. Biroq uning hukmronligi vaboning ham shohidi bo‘ldi, bu uning G‘arbiy Yevropadagi Qora o‘lim pandemiyasiga aloqadorligi haqidagi mish-mishlarni keltirib chiqardi.
Qo‘lyozmaning bir nusxasi Qozog‘istonga yetkazilgan bo‘lib, hozirda mutaxassislar qadimgi usmonlilar tilining elementlari bilan murakkab fors-chig‘atoy tilida yozilgan ushbu qimmatli hujjatni o‘rganish ustida ishlamoqda.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati
O‘qilishi: Shahidallohu annahu laa ilaha illa huva val malaaikatu va ulul ilmi qooiman bilqisti laa ilaha illa huval ’aziyzul hakiym.
Ma’nosi: "Alloh adolat ila turib, albatta, Undan o‘zga iloh yo‘qligiga shohidlik berdi. Farishtalar va ilm egalari ham guvohlik berdilar. Undan o‘zga iloh yo‘q. U aziz va hakim Zotdir" (Oli Imron surasi, 18-oyat).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: "Kim ushbu oyatni o‘qib, oxirida "Allohdan boshqa iloh yo‘q ekanligiga men ham guvohman" desa, Alloh taolo ushbu oyatning harflari adadicha farishtalarni qiyomat kunigacha o‘sha kishining haqqiga istig‘for ayttirib qo‘yadi".
U zot alayhissalom boshqa hadisda bunday deganlar: "Kim uyquga yotishidan oldin ushbu oyatni o‘qisa, Alloh taolo yetmish mingta farishtani yaratadi va ular qiyomat kunigacha o‘sha kishining haqqiga istig‘for aytib turadilar".
Abu G‘olib aytadilar: "Men Kufaga tijorat qilish uchun borganimda A’mashga qo‘shni bo‘lib turdim. Shunda u kishini har kecha ushbu oyatni takror va takror o‘qigani va undan keyin: "Men ham Alloh guvohlik bergan narsaga guvohman, men ushbu guvohligimni Allohga omonat qilib topshiraman. Qiyomat kunida Alloh taolo menga omonatimni qaytargay" deganlarini eshitar edim.
Shunda u kishidan buning sababini so‘raganimda, aytgan edilar: "Abu Voil menga Ibn Mas’uddan rivoyat qilib aytgan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: "Kim ushbu oyatni o‘qib, oxirida ushbu kalimalarni aytsa, qiyomat kunida Alloh taolo unga xitob qilib bunday deydi: "Bandam menga bergan va’dangda turding, ya’ni tavhidda, Men ham O‘z va’damda turaman. Ey, maloikalarim! Jannatning hamma eshiklarini ochinglar, bu bandam xohlagan eshigidan kirsin", deydi".