Bismillahir Rohmanir Rohiym
Cavol: Shariatda tish davolatish, plomba yoki yasama tish qo‘ydirish joiz. Hozirda implant tish uchun turli metallar bilan birga, hayvonlarning suyaklaridan ham foydalanilmoqda. Bunda o‘limtik hayvonning suyagi, shuningdek, cho‘chqa va odamning suyagidan foydalanish dinimizda mumkinmi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Implant tish deganda metall vint yordamida suyakka joylashtiriladigan va tish ildizi vazifasini bajaradigan moslama tushuniladi. Ushbu moslama cho‘chqa va odam suyagidan boshqa o‘limtik hayvonning suyagidan bo‘lishi shariatimizga ko‘ra joiz sanaladi. Chunki barcha hanafiy fuqaholarimiz hamda molikiy ulamolardan Alloma Ibn Vahb hayvonlar garchi o‘limtik bo‘lsa ham ularning suyagidan foydalanish mumkin ekaniga fatvo berishgan. Alloma Ibn Nujaym bu borada Imom Muhammadning quyidagi gaplarini keltiradilar:
“Imom Muhammad “Siyarul kabir”da aytadilar: “Suyak bilan davolanish joiz. Bunda suyak qo‘y, mol, tuya yoxud boshqa hayvonlarning suyaklari bo‘lishi kerak. Lekin cho‘chqaning va odamning suyagi bundan mustasno. Chunki bu ikkisiniki bilan davolash mumkin emas. Suyak bilan davolashda hayvon shar’iy so‘yilgan yoki o‘limtik, ho‘l yoki quruq bo‘lishining farqi yo‘q” (“Bahrur roiq” kitobi).
Cho‘chqaning go‘shti, yog‘i va suyagi najosat ekani va undan foydalanish joiz emasligiga barcha fuqaholar ijmo qilishgan. Odamning suyagidan foydalanish joiz emasligi, uning mukarramligi, ulug‘ligiga, qadr-qimmati sabablidir.
Hanafiy mazhabiga ko‘ra, odam va cho‘chqaning suyagidan boshqa har qanday hayvonning, garchi o‘limtik bo‘lsa ham, foydalanish yoki davo sifatida ishlatish joiz. Chunki suyakda hayot bo‘lmagani sababli u pok hisoblanadi.
Demak, odam va cho‘chqadan boshqa jonzotlarning suyagidan implant tish uchun foydalanish joiz. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.
“Haj – 2025” mavsumi ziyoratchilari toat-ibodatlarini qulay sharoitlarda bajarishlarini ta’minlash maqsadida Saudiya Arabistoni safarida bo‘lib turgan Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisi Sodiqjon Toshboyev, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlari, “Haj” va “Umra” ishlari bo‘yicha attashe Shuhrat Amoniy mutasaddi idoralar bilan muzokaralar o‘tkazishmoqda.
Xususan, muborak maskanlar – Mino, Arafot va Muzdalifa vodiylarida munosib shart-sharoitlar hozirlash yuzasidan mazkur hududlarda turar joy, transport, oziq-ovqat ta’minoti bilan shug‘ullanadigan “Tavofa” muassasasi rahbariyati bilan uchrashuv bo‘lib o‘tdi.
Muloqotda har bir hoji uchun Mino vodiysida yetarli o‘rin bilan ta’minlash, Arafot hududidagi chodirlarni issiq o‘tkazmaydigan zamonaviy sendvich panellar bilan o‘rashni oxiriga yetkazish, ularda “Sofa bed” (yostiq va to‘shak), “Martaba” (to‘shak), sovutkich singari qulayliklar qilish, kommunal xizmatlarni yaxshilash, uch mahal issiq ovqat va muntazam choy-salqin ichimliklar bilan ta’minlashga urg‘u qaratildi. Shuningdek, Muzdalifa hududida yetarli miqdordagi gilam-poloslar va suv bilan ta’minlash qo‘shimcha qilindi.
Ayniqsa, hojilarning muqaddas makonlarda vaqtlarini g‘animat bilib, doimo toatu ibodatda bo‘lishlari uchun taniqli ulamolarning suhbatlari, mashhur qorilarning qiroatlarini barchaga yetkazish uchun mikrafon va ovoz kuchaytirgichlarni yetarli darajada tashkil etishga e’tibor qaratildi.
Soha rahbarlari tomonidan Din ishlari bo‘yicha qo‘mita Ziyorat turizmini rivojlantirish bo‘limi boshlig‘i Bobomurod Rustamov va O‘zbekiston musulmonlari idorasi huzuridagi "Haj va Umra" markazi rahbari Ziyouddin Maqsudovga mazkur xizmat ko‘rsatish yo‘nalishlarini yanada sinchkovlik bilan o‘rganish va yakuniy ma’lumotlarni taqdim etish yuzasidan ko‘rsatma berildi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati