Rasulullohning  ﷺ olamlarga rahmat ekani bir jihatdan u zotning har bir ishlarida insoniyat uchun ulkan foyda borligini anglatadi. Ibrat nazari bilan boqajak odam Islom ummati vakili bo‘lsa, u uchun Rasululloh ﷺ tamomila o‘rnak bo‘ladi. Zero, iymonning taqazosi ham shu!

Rasullullohni ﷺ o‘zi uchun yuksak namuna deya bu gapini iymon bilan tasdiq etgan kishi uchun u zotning uyqudan uyg‘onishlaridan tortib barcha kunlik ishlarida ham buyuk hikmat bo‘ladi. Rasulullohning ﷺ fe’llari shar’an e’tiborli ekanidan shariatda unga alohida sunnat degan hukm joriy bo‘ldi. To‘g‘ri, biz kunlik takrorlanadigan ishlarni ba’zida sunnat yoki mustahab ekanini bilmagan holda yo unutib qilishimiz mumkin. Ayni vaqtda bu ishlarni foydali deb hisoblagani uchun qiladigan kishilar ham yo‘q emas. Aslini olganda musulmon qanday yo‘l tutishi kerak?! Qanday niyat qilsa, amaliga ajr oladi?! Bu ikki savolga beriladigan yagona javob: Alloh va Rasuliga iymon keltirgan mo‘min Rasulullohga iqtido qilishi zarur. Chunki bu Allohga bo‘lgan muhabbatning sharti hamda najot kalitidir. Rasulullohga ﷺ iqtido qilish zamon va makon tanlamaydi. U zot vafot etgan bo‘lsalar ham Muhammad mustafo sollallohu alayhi vasallamning ko‘rsatmalariga amal qilish, sunnatlariga astoydil ergashish orqali iqtido ma’nosi yuzaga chiqaveradi.

Odatda, odam kunini uyqudan uyg‘onish bilan boshlaydi. Turgan zahoti yuzni yuvib, og‘izni chayib va shu kabi boshqa ishlarni el qatori bajarish ham mumkin. Lekin! Keling, Islom atalmish sharafli bayroq ostida turgan shaxs sifatida fikr yuritib ko‘ramiz: shu vaqtda Rasululloh ﷺ nimalar qilgan ekanlar:

1. Uyqu dangasaligi va uyqu asoratini qo‘l bilan yuyuzdan artmoq

Bu orqali uyquning ta’sirini ketkazishni niyat qilardilar

Imom Navaviy va ibn Hajar rohimahulloh buning sunnat ekaniga quyidagi hadisni keltirganlar:

«Rasululloh ﷺ uyg‘onib, o‘tirdilar va yuzlarini ishqalab uyquni artdilar». (Imom Muslim rivoyati).

Demak, bu jarayon uyqu ta’siri tezroq tarqalishiga yordam berar ekan.  Uyqudan uyg‘ongan odam qo‘li bilan yuzlarini artib, badanini ishqalasa, tananing faolligi ortib, yotoqdan turishi oson kechadi. Biz birinchi raqam ostida keltirganimiz mazkur hadis sirtdan uyqudan turgan odam qo‘lini uch marotaba yuvmasdan turib, idishga qo‘l urmasligi borasidagi hadis bilan o‘zaro ziddek ko‘rinadi. Ammo aslida unday xulosa qilishga shoshilmaslik zarur! Chunki mutaqaddim va mutaaxxir ulamolar idishga yuviqsiz qo‘lni solishdan qaytariq rivoyat qilingan hadisdagi nahyga amal qilmaslikka makruhi tanzihiy hukmini berganlar. Soddaroq qilib aytganda, uyqudan turgan kishining qo‘lida najosat bo‘lmasa, uning qo‘lidagi bir nav nopoklik najosat hisoblanmaydi. Shuning uchun ham uyqudan uyg‘ongan kishi birinchi hadisga amal qilib, yuz-ko‘zlarini ishqashining zarari yo‘q.

2. Duo qilish. «Bizlarga ruhimizni olganidan keyin qayta hayot baxsh etgan Allohga hamdlar bo‘lsin. Qayta tirilib borish uning huzurigadir» (Imom Buxoriy rivoyati).

Duo ibodat bo‘lib, banda Rabbisiga naqadar muhtoj, notavon ekanini izhor qiladi. Duo ba’zilar tushungani kabi faqat so‘rovlarni taqdim qilish emas. Bu jarayon talab deb ataladi. Unda na ruh bo‘ladi va na zorlanish. Duo esa ixlos, tazarru’, ojizlik izhori kabi muhim nuqtalarni o‘z ichiga qamrab olishi barobarida duo qilayotgan mo‘min kishi duosining qabul bo‘lishidan umidvor hamda rad etilishidan qo‘rqib. Uyqudan eson-omon turib olgan kishi ham, tavba qilish uchun berilgan yana bir imkoniyat, solih amallarni qo‘lga kiritish fursatini taqdim etgani uchun Rabbisiga har qancha hamd aytsa ham kam. Qanday duo qilishni esa Rasulullohning ﷺ sunnatlaridan o‘rganib olamiz:

3. Misvok tutish. «Rasululloh tunda uyqudan turganlarida og‘izlarini misvok bilan tozalar edilar» (Muttafaqun alayh).

Inson uyqudan turgan payti og‘iz bo‘shlig‘idan nohush hid tarqalishi kuzatiladi. Bu esa odamning dilini hira qiladigan holatdir. Bu muammoga yechim o‘laroq shariatda misvok taklif qilinmoqda. Hozirgi kunda tish pastalaridan foydalanish ommalashdi. Biroq, bu misvakni qo‘yib, faqat tish pastalaridan foydalanish kerak jegani emas. Sababi misvok tabiiy vosita va uning tarkibida ko‘plab foydali kimyoviy moddalar borki, ularning hammasini inson qo‘li bilan bir o‘rinda jamlash imkoniz. Alloh taolo bandalariga rahmat zlaroq tabiat bag‘rida arok daraxtini yaratdi. Uning tomirlari misvok sifatida ishlatiladigan bo‘ldi. Rasulullohga ﷺ suyukli bo‘lgan amallar orasida mashhuri misvok ishlatishdir. Misvokning ahamiyati kamayib ketmasligi uchun undan muntazam foydalanib turishimiz hamda farzandlarimizni ham bunga odatlantirishimiz kerak. Shu tariqa ham sunnatga ergashgan ham sunnatning barhayotligiga hissa qo‘shgan bo‘lamiz. Bu ikkisi ham ulkan inoyatdir!

4. Burunni qoqish. U zot ﷺ aytadilar: «Sizlardan birortangiz uyqudan tursa, burnini uch marta qoqib tashlasin, zero shayton uning dimog‘i tunagan bo‘ladi» (Muttafaqun alayh).

Shayton qanday qilib insonning burnida tunab qolishini bilish, Odam bolasining toqati va aqli yetmaydigan masaladir. Rasululloh aytdilarmi, demak, mo‘min odam bu xabarni so‘zsiz qabul qiladi. Bu jihati tushunarli bo‘ldi. Endi boshqa bir tarafdan olib qaralsa, shaytonning dushman ekani Qur’on va hadisda kelgan. Uning ham o‘z lashkari bor. Biz ularni ko‘rmasak ham ularda bizni ko‘ra olish xususiyati mavjud. Hayotda dushmaningiz bo‘lsa, u nima qiladi? Payt poylaydi! Albatta, uyqu ham dushman uchun qulay fursat hisoblanadi. Demak, dushmanning bu safargi nayranggi bizning burnimizda tunashi ekan.

5. Qo‘llarni uch marta yuvish. U zot ﷺ aytadilar: «Sizlardan biringiz uyqudan tursa, idishga qo‘l solmasdan qo‘llarini 3 marta yuvsin»

Bu hadisga doir mubohasani muxtasar tarzda yuqorida taqdim etdik.

Xulosa qilib aytish mumkinki, biz musulmon o‘laroq Rasulullohning  ﷺ sunnatlariga mukammal holda amal qiladigan bo‘lsak, U zotning itoblariga qolmay, aksincha najot topganlardan bo‘lamiz.

Zokir Alixon,
Toshkent islom instituti talabasi