Bismillahir Rohmanir Rohiym
Bir qiz aytadi:
«O‘spirinlik vaqtimda kuchsizligim o‘zimga yoqmasdi. Xuddi erkaklardek kuchli ko‘rinishga harakat qilardim. Bu esa o‘zimni erkaksifat qilib ko‘rsatishga, ovozimni yo‘g‘onlatib, dag‘al bo‘lishga majbur qilardi. O‘jarlik qilib, birovning fikrini osonlikcha qabul qilmas edim. Uy ishlarini bo‘ynimga olishdan qochardim. Meni «erkakshoda» deyishlari uchun singillarimni urardim. Bu paytda 17-18 yoshlarda edim. Afsuski, bularning barchasi menga faqat qayg‘u, g‘am-tashvish olib keldi. Bundan ota-onam, singillarim va eng achinarlisi, o‘zim aziyat chekdim.
Bir kuni o‘z aslimga – qizligimga qaytishga qaror qildim. Ojizaligimni tan olib, undan foydalana boshladim. Qarangki, bundan faqat yaxshilikka erishdim, ota-onamning mehrini, yaqinlarimning muhabbatini qozondim. Erkaklarga (otaga, aka-ukaga, erga) zaiflikni izhor qilsam, ularda erkaklik hissi jo‘sh urib ketar ekan, o‘ziga muhtoj bo‘lib turgan ayolga yanada ko‘proq mehr ko‘rsatishar ekan. O‘zini kuchli, qaysar qilib ko‘rsatadigan qizlarga esa qo‘pol munosabatda bo‘lishar ekan.
Shunday qilib, ojizaligim bilan qaysarlik qilganimdan ko‘ra ota-onamning mehrini, e’tiborini va hatto pulini ko‘proq qozonishim mumkinligini o‘rganib oldim.
Endi qizlarga shunday nasihat qilaman: «Ojizligingiz – sizning kuchli yashirin qurolingiz ekan. Undan oqilona foydalansangiz, ota-onangizning qalbini zabt etishingiz mumkin. Yumshoq bo‘lsangiz, onangiz qaysarlik qilganingizda bermaydigan narsalarini ham beradi. Ota-onangizdan qaysarlik, qo‘pollik bilan ololmagan narsalaringizni ojizlik bilan osongina olasiz ekan».
Qiz bola ojizligini yig‘i bilan emas, ziyraklik bilan; qaysarlik bilan emas, sokinlik bilan; g‘azab bilan emas, muloyimlik bilan kuch-quvvatga aylantirishi mumkin.
Ey pokiza qalbli singlim!
Ayol kishi (qiz bola) zaifligidan to‘g‘ri foydalana olsa, uyini ham jannatga aylantiradi, Alloh taolo uni haqiqiy jannatga kirish bilan ham siylaydi. Ojizalik aslida afzallik, ustunlikdir. Ayol kishi uyida chinakam ojizligini ko‘rsata bilsa, g‘am-qayg‘ulari yo‘qoladi, bundan tashqari, oila a’zolarini ham birdek xursand qiladi.
Buni quyidagi hadisdan bilib olamiz:
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday deganlar: «Ayollaringiz ichida jannatiylar kimligini aytaymi? Istarasi issiq, yoqimli, bola tug‘adigan, jahli chiqsa yoki unga nohaqlik qilinsa, erining qo‘lini ushlab, «Allohga qasamki, mendan rozi bo‘lib, kechirmaguningizcha uxlamayman», deydiganlaridir».
Bunday ayol ojizligidan to‘g‘ri foydalanib, erini ham, oila a’zolarini ham xursand qiladigan, buni go‘zal holatda uddalaydigan ayoldir. O‘zi haq bo‘lsa ham, kimdir uni g‘azablantirsa yoki eridan, otasidan, aka-ukalaridan nohaqlik yetsa, yoki biror xatosi tufayli eri yoki otasi undan ranjisa, har qanday holatda ham kimningdir u tufayli xafa bo‘lib uxlashiga yo‘l qo‘ymaydi. Bunday ayol – o‘zi mazlum bo‘lsa ham, barcha dilixiraliklarni aritmaguncha tinchimaydigan ayoldir. Shu yo‘l bilan u o‘z qalbidagi jarohatlarni davolaydi, qayg‘uga botib, umrining oltinga teng damlarini zoye qilmaydi. Shu bilan birga, unga yomonlik qilgan insonni kechirib yuboradi, uni isloh qilishga harakat qilib, «Mendan rozi bo‘lmaguningizcha menga uyqu harom», deydi.
Bu hadisi sharifda barcha ayol-qizlar birdek yaxshi tushunishi kerak bo‘lgan xabar bor. Ayol kishi – uyning baxt kalitidir. Zaifa, ojiza bo‘lishiga qaramay, Alloh unga ulkan ruhiy matonat ato etgan. O‘ziga nisbatan nohaqlik qilingan o‘rinda ham erini, otasini, onasini, akasini kechirib, ulardan uzr ham so‘ray oladi. Shu tariqa o‘zining ojizligini kuchga aylantiradi. Zaifaligidan foydalanib, ham o‘ziga, ham turmush o‘rtog‘iga – oilaning barcha a’zolariga shodlik, quvonch, baxt ato etadi. Hadisda ta’rifi keltirilganidek bo‘la olsa, Allohning izni bilan Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam va’da qilgan jannatiy ayollardan biri bo‘ladi.
Uzr so‘rash uzr sohibini mutlaqo yerga urmaydi. Nohaq bo‘la turib uzr so‘rash sizning xato qilganingizni ham ifodalamaydi. Aksincha, bu – siz uchun o‘z manfaatlaringizdan ko‘ra yaqinlaringiz bilan yaxshi aloqani saqlab qolish ustun turishini bildiradi. Bu esa sizga yanada ko‘proq kuch-quvvat bag‘ishlaydi. Buning lazzatini esa faqat uni totib ko‘rganlargina anglab yetadilar.
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh, Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.
Jumladan, turkiyalik moturidiyshunos olim va mutaxassislar ushbu tashabbusni tarixiy ahamiyatga ega bo‘lgan muhim qaror sifatida baholamoqdalar. Anqara Yildirim Boyazid universiteti professori, doktor Ahmad Yildirim tomonidan e’lon qilingan maqola fikrimizning yorqin dalili bo‘la oladi. Maqolada yurtboshimiz qabul qilgan mazkur qaror buyuk mutafakkir ajdodlarimizning boy ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish, qayta tiklash va uni jahon hamjamiyatiga tanitish yo‘lidagi muhim qadam sifatida e’tirof etilgan.
Maqolada Imom Moturidiyning islom tafakkuri tarixida tutgan o‘rni alohida ta’kidlangan. Unda bayon etilishicha, Imom Moturidiy ilmiy merosi bugungi globallashuv davri muammolarini hal etishda muhim o‘rin tutadi. Imom Moturidiy o‘z davrida nafaqat diniy, balki falsafiy, axloqiy va ijtimoiy masalalarni ham qamrab olgan mukammal tizimni yaratgan. Moturidiylik ta’limoti asosan aql va hikmatga tayangan holda, insonning axloqiy mas’uliyatiga urg‘u qaratadi.
Ahmad Yildirimning ta’kidlashicha, Imom Moturidiyning hikmatga asoslangan tafakkur tizimi bugungi kun odami hayotdan ma’no izlash jarayonida duch kelishi mumkin bo‘lgan muammolarga ham yechim bera oladi. Maqolada e’tirof etilgan so‘zlar e’tiborga molik: “Imom Moturidiyning bugungi kunimiz uchun ham ahamiyatli bo‘lgan qarashlarini yanada chuqurroq o‘rganish, ularni yuzaga chiqarib, insoniyat taraqqiyotiga safarbar qilish lozim. Shundan kelib chiqqan holda maxsus tadqiqotlar zarurligi ayni haqiqatdir. Mana shuni anglagan holda O‘zbekistonda 2025 yil Imom Moturidiyning 1155 yilligini nishonlash yili deb e’lon qilindi”.
Shuningdek, Ahmad Yildirim O‘zbekiston Prezidentining “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq amalga oshiriladigan ishlar, jumladan, “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish, talabalar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha musobaqa va davra suhbatlarini tashkil etish, moturidiylik allomalari hayoti va ilmiy merosiga oid xorijiy mamlakatlarda saqlanayotgan noyob qo‘lyozma va boshqa madaniy boyliklarni aniqlash hamda ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish kabi tadbirlarni ham alohida e’tirof etgan.
Ahmad Yildirim o‘z maqolasini quyidagicha yakunlaydi: “O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylarining oqilona rahbarligi hamda 2025 yilda Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini nishonlashga oid qarori ortidan Movarounnahrda Islom sivilizatsiyasi tarixini o‘zgartirgan allomalarning avvalgi safida turuvchi Imom Moturidiyni xotirlash va uning fikrlarini qayta jonlantirish, yosh avlodni adashgan mutaassib oqimlar tuzog‘iga tushib qolishining oldini olish, shuningdek, insoniyatga bugungi kunda odamlar o‘tmishdagidan ko‘ra ko‘proq muhtoj bo‘lgan tinchlik, bag‘rikenglik va yuksak ishonch madaniyatini taqdim etadigan yangi Islom sivilizatsiyasi binosini barpo etish yo‘lida yana bir muhim qadam qo‘yilgan bo‘ladi”.
O‘zA