Iymon qushining qanotlari qo‘rquv va rajodir. Qurquv deyilganda, Allohdan qo‘rqish anglanadi. Allohdan ko‘rqish deganda esa, hayotimizning har lahzasini U Zotning nazorati ostida o‘tkazish hamda Allohning qahhor va mutlaq hokim Zot ekanini aslo unutmaslik tushuniladi. Zero, buning oqibatida jahannam azobi va jannatdan mahrumlik iztirobi yotadi.
Rajo deganda, Allohning rahmatidan umidvor bo‘lish tushuniladi. Zotan, Allohning fazlu karami hamda rahmatiga ko‘z tikib ibodat qilish natijasida Allohning roziligini topib, jahannam azobidan qutulish va jannatga erishish tuyg‘usi yotadi. Chunki Alloh taolo bandalariga mehribon Zotdir.
Mo‘min uchun qo‘rquv va rajo, xuddi qushning ikki qanoti singaridir. Qanotlar parrandaning parvozini hosil qiladigan asosiy vositadir. Zero, qush shu ikki parsiz yoki uning birisiz ucholmaydi, balki muvozanat saqlangandagina yengil uchadi. Demak, qushning parvoz qilishi uchun qanotlar qanchalik ahamiyat kasb etsa, mo‘minning saodatga erishishi uchun xavf va rajo shunchalik muhimdir. Naqshbandiya tariqatining buyuk shayxlaridan hazrat Amir Kulol qaddasallohu sirrah xavfu rajo haqida bunday deganlar:
Murg‘i imonro du par: xavfu rajost,
Murg‘i beparro paridan xatost.
Mazmuni: “Iymon qushida ikki qanot bor: xavf va rajo. Zero, qanotsiz qush uchishga yaramaydi”.
Ha, qanotsiz qush ham, qanotlaridan biri shikastlangan yoki singan parranda ham ucholmasligi aniq.
Mo‘min kishining qurquv va rajo o‘rtasida yashashi shariat tarozisining muvozanatli ikki pallasidir. Alloh taolodan qo‘rqish va U Zotning fazlu karamidan umid qilish, har bir musulmonning eng birinchi vazifasi hisoblanadi. Zero, xavf va rajosi bo‘lmagan kishining e’tiqodiga putur yetadi. Chunki inson qo‘rquv orqali gunohdan o‘zini saqlaydi. Natijada, qalbida Allohga muhabbat hosil bo‘ladi. Bu muhabbat uni Allohning fazlu karamidan umid qilishga undaydi. Bu esa, bandaning ibodatlarga havasi va rag‘bati ortishiga sababdir.
Mo‘min kishi umidsiz qo‘rquvga va qo‘rquvsiz umidga tushmasligi, balki shu ikkisi orasida hayot kechirishi lozim. Mabodo bulardan biri yo‘qolsa, inson yo ortiqcha umidsizlikka tushadi, yoki qo‘rquvni unutadi. Buning oqibati esa, ayanchlidir. Shu bois, mo‘min Allohdan qo‘rqib gunohlardan qochishi va U Zotdan umid qilib savobli ishlarni bajarishi lozim. Zotan, qo‘rquv va umid orqali imonimiz quvvatlanadi, e’tiqodimiz to‘g‘ri shakllanadi.
Qurquv va umidi bor kishining imoni mustahkam bo‘ladi. Zero, ular bir-birini to‘ldiradi. Allohning qahridan qo‘rqmay rahmatidan umid qilish beparvolik va g‘ururni yuzaga keltiradi. Shuning uchun, rajoda qo‘rquv bo‘lishi lozim. Zero, qo‘rquvsiz rajo Allohning rahmatidan noumid bo‘lishga sababdir. Qo‘rquvdan rahmat, ilm va rizo hosil bo‘ladi. Zero, Ibn Mas’ud roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday marhamat qiladilar:
رأس الحكمة مخافة الله
“Hikmatning boshi Allohdan qo‘rqishdir” (Imom Bayhaqiy rivoyati).
Alloh taolo barchamizni imonda, Islomda sobitqadam qilib, doimo xavf va rajo o‘rtasida hayot kechirishimizni nasib aylasin. Omin!
Tolibjon QODIROV
Baqara surasining: «Allohga “chiroyli qarz” beradigan (Uning yo‘lida o‘z boyligidan sarflaydigan) kishi bormi?..» 245-oyati karimasi nozil bo‘lgach, Abu Dahdah roziyallohu anhu: “Ey Allohning Rasuli! Alloh qarzdan behojat bo‘lgani holda, bizning qarz berishimizni xohlaydimi?” – dedilar.
Nabiy alayhissalom: “O‘sha sababli sizlarni jannatga kiritishni xohlaydi”, deya javob berdilar. “Agar men Robbimga qarz bersam, uning evaziga men va bolalarimni ham jannatga kiritadimi?” – dedilar Abu Dahdah.
Nabiy alayhissalom: “Ha”, dedilar. Shunda Abu Dahdah: “Unday bo‘lsa, qo‘lingizni uzating!” – dedilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qo‘llarini uzatgan edilar, Abu Dahdah: “Mening ikkita bog‘im bor, ularning biri Madinaning past tarafida, boshqasi tepa tarafida joylashgan. Xudo haqqi, menda shulardan boshqa narsa yo‘q, ularni Allohga qarz berdim”, dedilar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Bittasini Allohga berib, boshqasini o‘zing va oilang tirikchiligi uchun olib qo‘yavergin”, dedilar.
Abu Dahdah: “Yo Allohning Rasuli, siz guvoh bo‘lingki, men ikkisidan eng yaxshisini, ichida 600 tup xurmosi borini berdim”, dedilar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Unday bo‘lsa, Alloh u sababli seni jannat ila mukofotlaydi”, dedilar.
Abu Dahdah bog‘ tomon yurdilar va ayoli hamda bolalarini chaqirib: “Chiqing, men bu yerni Allohga qarz berdim”, dedilar.
Ummu Dahdah: “Yo‘g‘-e, nimaga bunday qildingiz, axir bu bog‘ni orqangizdan qoladigan bolalaringizga tashlab ketganingiz yaxshi emasmi? Choraginimi yo yarminimi berib, qolganini o‘zimizga olib qolmabsiz-da!” demadilar.
Aksincha, Ummu Dahdah: “Yaxshi savdo bo‘libdi, Alloh sizga baraka bersin”, dedilar. Keyin bolalariga o‘girilib, ularning etaklaridagi xurmolarni qoqib tashladilar va og‘zida chaynab turganlarini ham chiqartirib yubordilar. Shu zahoti bolalari bilan u yerdan chiqib, ikkinchi bog‘ga kirib joylashdilar.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Abu Dahdah uchun mevalari mo‘l qanchadan-qancha xurmo daraxtlari tayyorlab qo‘yilgan”, dedilar.
Ey Abu Dahdah, mukofotingizni Alloh bersin! Qanday qilib Allohning amriga bu darajada tezlik ila labbay deya javob berdingiz-a?! Qanday qilib ajabtovur, mevalari ko‘pligidan shoxlari egilib qolgan bu xurmozorni
Allohning jannatidan umid qilib, O‘zining yo‘lida sadaqa qildingiz?! Buni qanday uddaladingiz?!
Hozirgi kunda oldiga ishonchli kishilar kelib masjid qurilishi uchun yordam so‘rashganida yoki musulmonlarga foyda keltiradigan biror-bir ishga homiylik qilish iltimosi bo‘lganda ikkilanadigan ba’zi boylarga o‘xshab Abu Dahdah roziyallohu anhu uzoq o‘ylanmadilar. Yoki bo‘lmasa maqtov, o‘zlarining haqlariga madhiya so‘ramadilar. Yo‘q, Allohga qasamki, u zot bu ishlarni Alloh O‘zining muxlis bandalariga tayyorlab qo‘ygan jannatiga talabgor bo‘lib qildilar, bundan boshqa narsaning talabida bo‘lganlari yo‘q.
Ey Abu Dahdah, qilgan ishingiz muborak bo‘lsin! Yana sizga bundayin soliha ayol muborak! Bunday ulkan martabada tura olish qutlug‘ bo‘lsin! Ey Ummu Dahdah! Musulmonlarning ayollari sizdayin zotlarga ergashsinlar...
Hasson Shamsiy Poshoning "Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar" nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.