Shunday illat borki, u qotillik, zino, o‘g‘irlik kabi razilliklarning kalitidir. U na din biladi, na millat. Har qanday jamiyatni yemirib, erkagu ayol, yoshu qarini birdek domiga tortib, ikki dunyosini kuydiradi. Uning kasriga bolalar yetimu majruh, oilalar parokanda, farzandlar oqpadar, yoshlar bevaqt hayotdan ko‘z yumadi. Unga asr vabosi deya ta’rif berilishi ham bejiz emas.
Birlashgan millatlar tashkilotining ma’lumotlariga ko‘ra, so‘nggi yillarda giyohvand moddalar iste’mol qiluvchilar soni tobora ortmoqda. Xususan, o‘tgan yili dunyo bo‘ylab 15-64 yoshgacha bo‘lgan aholining qariyb 5,5 foizi ilk bor giyohvand modda iste’mol qilgan bo‘lsa, 36 yarim million kishi giyohvandlikka mubtalo bo‘lgan. 2030 yilga borib, dunyo bo‘yicha zaqqum iste’molchilari 11 foizga oshishi taxmin qilinmoqda. Afsuski, bu borada respublikamizda ham holat qoniqarli emas.
Respublika ixtisoslashtirilgan narkologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazining Toshkent shahar filiali ma’lumotlariga ko‘ra, giyohvand modda iste’mol qiluvchilar 2019 yilda salkam uch 2020 yilda esa to‘rt foizga yaqinlashgan. Raqamlarning bunday o‘sishi tarkibida kuchli ta’sir qiluvchi moddalar mavjud bo‘lgan dori vositalarining ham sezilarli ulushi bor. Afsuski, keyingi paytda bu dori vositalariga ruju qo‘yish holatlari ham borgan sari ko‘paymoqda.
Achinarlisi, ularning aksariyatini yoshlar tashkil etmoqda. Boisi, ularning qiziquvchan, yangilikka o‘ch va irodasizligidir. Bu esa zahri qotil ta’siriga tushish uchun yetarli omil bo‘lmoqda.
Agar biror kashandadan chekishni qachon boshlaganini so‘rasangiz aksariyati yoshligida qiziqib tamaki chekkanini, keyin bunga o‘rganib qolganini ta’kidlaydi. Giyohvandlik ham ana shu oddiy qiziqishdan boshlanib keyinchalik yomon oqibatlar bilan yakunlanadi. Buni bila turib amal qilmaydiganlar oramizda topiladi. Buning hayotiy misollarini yon-atrofimizda, ayrim mahallayu qishloqlarda uchratish mumkin.
Yaqinda mahallamiz maktabi yonidan o‘tarkanman, bir burchakda yashirincha tamaki tutayotgan o‘smirlarga ko‘zim tushib, maktab chog‘larim yodimga keldi...
Sinfimizda ham uch-to‘rt nafar sigareta chekuvchi bolalar bo‘lardi. Ularning yoshlikdagi qiziqishi yillar o‘tib odatga, keyinchalik illatga aylandi. Ya’ni yashirincha sigareta chekkan, aroqqa mehr qo‘ygan yigitlar yillar o‘tib o‘tkir ta’sir qiluvchi moddalarni tatib ko‘rishdi. Natijada taqdir yo‘llarida ko‘p bor adashdi, yiqildi, na oila, na vatan qildi. Dunyodan hech vaqo ko‘rmay o‘tib ketganlari ham bor.
Albatta, hech kim farzandini giyohvand bo‘lishini istamaydi. Biroq bunga ruju qo‘yayotganlar qayerdan paydo bo‘lyapti?
Buning sabablari o‘rganilganda, avvalo, insonlarning ruhiyatidagi salbiy kechinmalar va genetik moyilliklar omil bo‘layotgani aniqlangan. Xususan, muammolar va qiyinchilikdan qochish, farzandga bee’tiborlik, bolani haddan ortiq erkalash, ichki kechinmalar, qiziquvchanlik, o‘z hayotidan qoniqmaslik, turli nizolar, yolg‘izlik kabi omillar giyohvandlikka turtki berarkan. Shu bilan birga, bu illat bolaga ota-onadan qon orqali o‘tishi ham tadqiqotchilar tomonidan isbotlangan. E’tiborlisi, mazkur sabablarning aksari ota-ona va oilaviy muhitga borib taqaladi.
Demak, muammoning nozik nuqtasi oiladir. Giyohvandlik illatining oldini olish uchun oilalarni, ota-onalarni isloh qilish shart. Ularni isloh qilishning birdan-bir yo‘li islomdir. Muqaddas dinimiz kishini odob-axloqqa, halollikka chaqiradi, xaromdan tiyiltiradi. Eng asosiysi, farzandni barkamol bo‘lib voyaga yetishiga, turli illatlardan xoli bo‘lishiga asos bo‘ladi. Ayniqsa, inson sog‘lig‘iga salbiy ta’sir etuvchi yeguligu ichimliklar iste’mol qilishni man etadi.
Bu borada Qur’on karimda bunday deyiladi: “Ey odamlar, yerdagi halol-pok narsalardan tanovul qilingiz va shaytonning izlaridan ergashmangiz! Albatta, u sizlarga aniq dushmandir” (Baqara surasi 168-oyat) deyilgan.
Shuningdek, Moida surasida: «Albatta, shayton xamr va qimor tufayli oralaringizga adovat va yomon ko‘rishlikni solishni hamda sizlarni Allohning zikridan va namozdan to‘sishni xohlaydi» (91-oyat) deya marhamat qilinadi. Oyati karimada xamr, ya’ni mast qiluvchi narsalar bilan yomonliklar, shaytoniy qilmishlar ortishi ta’kidlanmoqda. Shu bois turli jirkanch jinoyat ishlariga nazar tashlasangiz, ko‘pincha uni giyohvand modda ta’sirida amalga oshirilganining guvohi bo‘lasiz. Demak, zaqqum iste’mol qilish butkul shayton izmiga bo‘ysunish va ikki dunyoni kuydirish bilan barobardir.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam Ummu Salama roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda: «Nabiy sollallohu alayhi va sallam har bir mast qiluvchi va bo‘shashtiruvchidan qaytardilar» (Imom Abu Dovud rivoyati) deyilgan.
Demak, inson salomatligiga salbiy ta’sir etuvchi har qanday yeguligu ichimlikdan tiyilmoq kerak. Afsuski, sarxush qiluvchi narsalarni bir tatib ko‘rgan kishi nafsini boshqara olmay, yana iste’mol qilgisi keladi. O‘zida unga qarshi kuch, iroda topa olmaydi. Unga qaram bo‘lmaslikning eng yaxshi yo‘li esa umuman og‘izga olmaslikdir. Buning uchun esa farzandarimizni imon-e’tiqodli qilib tarbiyalash, xarom-halolni chuqurroq anglatish kerak. Shundagina ular nomaqul ishlarga ham qo‘l urmaydilar.
Bir so‘z bilan aytganda, dinimiz ko‘rsatmalariga amal qilib yashasak, nafaqat o‘zimizni balki farzandlarimizni ham turli balolaru zahri qotillardan asragan bo‘lamiz. Eng asosiysi, zurriyotlarimiz jinoyatchi, giyohvandlar emas, balki orqamizdan duo qilguvchi solih insonlar bo‘lishi tayin.
Bobur MUHAMMADIYEV
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga
Bismillahir Rohmanir Rohim
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakotuh
Muhtaram Prezident Janobi Oliylari!
Alloh taologa behisob shukrki, Sizning bevosita tashabbuslaringiz va sa’y-harakatlaringiz bilan haj amallarini yuqori saviyada tashkil etishga muvaffaq bo‘lmoqdamiz.
Bunday e’tibor va ehtiromni biz hojilar chin yurakdan his etib, yaratilgan barcha qulayliklar uchun Sizga chuqur minnatdorlik izhor etamiz.
Hurmatli Prezident Sizni va Siz orqali yurtdoshlarimizni haj ibodatini ado etayotgan hamyurtlarimiz nomidan musulmon ummati uchun eng ulug‘ bayram – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etamiz.
Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) “Duolarning eng yaxshisi arafa kuni qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar.
Alloh taoloning bayti joylashgan muqaddas zaminda – Mino, Arafot kabi muborak manzillarda ulug‘ amallarni ixlos ila bajarmoqdamiz.
Sizni vaqt ajratib, muborak haj ziyorati uchun yaratilgan sharoitlar va salomatligimiz haqida so‘raganingiz hamda har kuni holimizdan xabardor bo‘lib turganingiz ibodat bilan yurgan biz hojilarni cheksiz darajada mamnun etdi.
Bunday e’tibor va ehtiromni Saudiya Arabistonining mutasaddilari ham yuqori baholab, Siz Janobi Oliylariga hurmat va duolarini izhor etmoqdalar.
Muborak maskanlarda har bir ziyoratchi Sizning g‘amxo‘rligingizni yurakdan his qilib, ko‘zlarida yosh bilan duolar qilayotganini alohida aytib o‘tmoqchiman.
Sizga aytadigan yana bir xabarimiz, Saudiya Arabistonida bo‘lib turgan yurtimizning diniy soha vakillari hamda ziyoratchilari tomonidan mavsum davomida Qur’oni karim 10 ming marotaba xatm qilinib, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik tilab duolar qilindi.
Hurmatli Prezident, Siz yaratib bergan imkoniyatlardan ruhlanib, o‘zbekistonlik hojilar yurtga qaytganimizdan keyin “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Sizga ko‘makchi bo‘lmoqchimiz.
Siz boshchiligingizda yurtimizda tinchlikni mustahkamlash, xalqimizning ma’naviyatni yuksaltirish, ayniqsa yoshlarning sifatli ta’lim olishi, kasb-hunar egallashi, kerak bo‘lsa dunyoni egallashi kabi masalalar eng ustuvor vazifaga aylandi.
Shunday ekan, biz hojilar yurtimizga qaytgach, quyidagi ishlarni amalga oshirmoqchimiz:
– ona-Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, aholi orasida tinchlik-osoyishtalikni qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarga targ‘ib etish;
– kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilmni qadrlash va ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish;
– to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yoriylikka amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish;
– kiyinishda va muomalada oddiylik va kamtarinlikka amal qilish, dabdababozlik, isrofgarchilik, maishatbozlik kabi illatlardan yiroq bo‘lishni targ‘ib qilish;
– yoshlarni muvaffaqiyatlarga faqat o‘qib-o‘rganib, ilm bilan erishish mumkinligini o‘rgatish;
– ustozlar, o‘qituvchi va murabbiylarga doimo ehtirom ko‘rsatish, ularni moddiy qo‘llab-quvvatlash ishlariga ko‘mak berish;
– mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish;
– hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish;
– xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish.
Barcha hojilarimiz yurtimizga qaytgandan so‘ng ushbu tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga va’da beramiz.
Zero, jonajon Vatanimiz kelajagi, xalqimiz farovonligi va yurtimiz shonu shuhrati Siz aytganingizdek yoshlarimiz qo‘lidadir. Ular ertaga O‘zbekistonni yanada kuchli, yuksak taraqqiy etgan davlatga aylantirish uchun o‘zlarining bor bilimi, iqtidori va kuch-g‘ayratini safarbar qilsa, ko‘zlagan barcha ezgu maqsadlarimizga, albatta erishamiz.
Yusuf Xos Hojib bobomiz aytganlaridek:
“Zakovat bor joyda ulug‘lik bo‘ladi,
Bilim bor joyda buyuklik bo‘ladi”.
Hurmatli Prezident Janobi Oliylari!
Biz, 15 ming hoji duolar ijobat bo‘ladigan Arafotda turib, Alloh taolodan Sizga mustahkam sog‘lik, uzoq umr va ulkan muvaffaqiyatlar tilab, olib borayotgan barcha ishlaringizda madadkor bo‘lishini so‘rab iltijolar qilyapmiz.
Alloh taolo butun dunyo mo‘min-musulmonlariga Qurbon hayitini muborak aylasin, tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni O‘z dargohida husni qabul aylasin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!
Qurbon hayiti muborak bo‘lsin!
Hurmat va kamoli ehtirom ila,
O‘zbekiston hojilari,
Makka shahri Arafot vodiysi,
2025 yil 5 iyun