Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

«Nikoh» so‘zi lug‘atda «qo‘shilish», «jamlanish», «yaqinlashish» ma’nolarini anglatadi.

Shariatda esa: «Nikoh bahralanish egaligini hosil qiluvchi bog‘lanishdir».

Alloh taolo Qur’oni karimda: «Oralaringizdagi nikohsizlarni va qulu cho‘rilaringizdan solihlarini nikohlab qo‘ying. Agar faqir bo‘lsalar, Alloh ularni O‘z fazlidan boy qilur. Alloh Vosi’ va Aliymdir» («Nur» surasi, 32‑oyat).

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlarida nikohga targ‘ib juda kuchli tarzda kelgan. Ushbu haqiqatni anglab yetishimiz uchun quyidagi ikki hadisni o‘rganib chiqamiz.

Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning:

«Ey yoshlar jamoasi, sizdan kim nikohga qodir bo‘lsa, uylansin. Albatta, u ko‘zni to‘suvchi va farjni saqlovchidir. Kim qodir bo‘lmasa, ro‘zani lozim tutsin, bu uning uchun bichilishdir», deganlarini eshitdim».

Beshovlari rivoyat qilganlar.

Ushbu hadisi sharifdagi «nikohga qodir bo‘lsa», deb tarjima qilingan ibora arabchada «bo’a» deyilib, moddiy, ma’naviy va jismoniy jihatdan nikohga qodirlik ma’nosini anglatadi.

Demak, shu ma’nodagi qudratga ega bo‘lgan har bir musulmon uyli-joyli, oilali bo‘lishga harakat qilmog‘i lozim. Agar nikohga moddiy yoki ma’naviy jihatdan qudrati yetmagan, sarf-xarajatni ko‘tara olmaydigan yoki uylansa, umr yo‘ldoshiga zulm qilishdan o‘zini to‘xtata olmaydigan yoshlar bo‘lsa, ro‘za tutishlari kerak. Shu yo‘l bilan ular shahvatlarini bosadilar. Chunki ro‘za tufayli kishining shahvati pasayib, boshqa jinsdagilarga shahvat bilan qaramaydigan, farjini zinoga ishlatmaydigan holga keladi.

Oddiy holatlarda esa bu ikki xavfning oldini nikoh oladi. Nikohdagi kishi o‘z shahvatini halol yo‘l bilan qondirganligi uchun, ko‘zi nomahramlarga qarashdan tiyilgan, farji haromga yurishdan saqlangan bo‘ladi.

Bu hadisi sharif mo‘min‑musmonlarni yoshlik chog‘laridan, nikohga qodir bo‘lishlari bilanoq, oila qurishga chorlamoqda.

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Uch kishilik guruh Nabiy sollallohu alayhi vasallamning zavjalarining uylariga Nabiy sollallohu alayhi vasallamning ibodatlari haqida so‘rab keldi. Bas, ularga (bu haqda) xabar berilganida xuddi u(ibodat)ni oz sanaganday bo‘ldilar. Shunda ular:

«Biz qayoqda-yu, Nabiy sollallohu alayhi vasallam qayoqdalar, u zotning o‘tganu qolgan gunohlari mag‘firat qilingan», dedilar.

Ulardan biri:

«Men abadul abad tunlarni namoz o‘qish bilan o‘tkazaman», dedi. Boshqasi esa:

«Men umrbod ro‘za tutaman, og‘zim ochiq yurmayman», dedi. Yana boshqa biri:

«Men ayollardan chetda bo‘laman, abadul abad uylanmayman», dedi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ularning oldilariga kelib:

«Shunday, shunday, deganlar sizlarmi?! Ammo Allohga qasamki, men Allohdan eng qo‘rquvchirog‘ingizman va Unga eng taqvodoringizman. Lekin ro‘za ham tutaman, og‘zim ochiq ham bo‘ladi. Namoz ham o‘qiyman, uxlayman ham, ayollarga uylanaman ham. Bas, kim mening sunnatimdan yuz o‘girsa, mendan emas», dedilar».

Ikki shayx va Nasaiy rivoyat qilganlar.

Bu hadisi sharifda uylanish, oilali bo‘lish «ibodat», «taqvodorlik» va «Allohdan qo‘rqish» ma’nolariga zid emasligi bayon etilmoqda. Uylanish Alloh taolodan eng qo‘rquvchi banda bo‘lgan Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sunnatlaridir.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning «Kim mening sunnatimdan yuz o‘girsa, mendan emas» deganlari imkoni bo‘la turib nikohda bo‘lmaslik, oila qurmaslik mo‘min‑musmon uchun mutlaqo to‘g‘ri kelmasligini ayon etadi. Uylanmay, oila qurmay yurish musulmonlarga xos ish emas. Chunki Alloh taolo inson zotini yaratgan chog‘ida erkakni ham, ayolni ham jinsiy rag‘bat bilan yaratgan. Bu rag‘bat inson uchun, uning baxt-saodati uchun, insoniyat kelajagi uchun kerakli narsadir. Bo‘lmasa, Alloh taolo insonni bunday qilib yaratmas edi.

Ana shu jinsiy maylni pok yo‘l bilan qondirish zarur. Bu esa, shar’iy nikoh orqali amalga oshiriladi. Aksincha bo‘lsa, turli noqulayliklar, zararlar kelib chiqadi.

Uylanmay, oila qurmay, jinsiy maylni qondirmay yurish inson tabiatiga zid va zararlidir. O‘zini jinsiy aloqadan olib qochgan kishilar o‘z sog‘liqlariga zarar yetkazibgina qolmay, inson naslining qirqilishiga, dunyoning xarob bo‘lishiga sabab bo‘ladilar.

Shuningdek, jinsiy maylini pok yo‘l bilan emas, harom yo‘l bilan qondirib yurganlar ham o‘zlari va o‘zgalar boshiga, butun insoniyat boshiga turli balo-ofatlar kelishiga sabab bo‘ladilar. Shuning uchun ham Nabiy sollallohu alayhi vasallamning sunnatlariga amal qilib, nikohda bo‘lishga, halol-pok yo‘l bilan oila qurishga harakat qilish kerak. Aks holda, u zotning yo‘llaridan boshqa yo‘lda yurilgan hisoblanadi.

Abu Ayyub roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

«To‘rt narsa Rasullarning sunnatlaridan: hayo, xushbo‘y sepish, misvok va nikoh», dedilar».

Ahmad va Termiziy hasan sanad ila rivoyat qilganlar.

Alloh taoloning Rasullari U Zot yaratgan bandalarning eng sarasidirlar. Ular turli zamonlarda turli xalqlar ichidan tanlab olingan yetuk insonlar hisoblanadilar. Payg‘ambarlar Allohning inoyati ila ilohiy ko‘rsatmalarni bandalarga yetkazib, ularni hayotga tatbiq qilishni ko‘rsatib bergan zotlardir. Ularni turli xato va gunohlardan Alloh taoloning O‘zi saqlab turgan va u zotlarning hayotlari ummatlariga o‘rnak bo‘lgan.

Shuning uchun ularning sunnatlariga, xususan, barchalariga xos bo‘lgan sunnatlarga amal qilish har birimiz uchun o‘ta muhimdir.

Ushbu hadisi sharifda Odam alayhissalomdan tortib, Muhammad sollallohu alayhi vasallamgacha – barcha Payg‘ambar alayhissalomlarning sunnatlari bo‘lgan to‘rt narsa haqida so‘z ketmoqda:

1. Hayo.

Hayo insonni boshqa jonzotlardan ajratib turadigan ulug‘ sifatlardan biridir. Hayo insonga ziynat hisoblanib, u payg‘ambarlarning hammalariga xos mushtarak sifat bo‘lgan.

Shuning uchun har bir mo‘min hayoli bo‘lishga harakat qilmog‘i lozim. Bu o‘ta muhim sifat haqida, Alloh xohlasa, axloq kitobida alohida so‘z yuritamiz.

2. Xushbo‘y sepish.

Xushbo‘ylik kishiga zavq beradi, ochiq tabiatlilik, quvonch keltiradi. Xushbo‘ylik inson tabiatiga ijobiy ta’sir etadigan narsadir.

Islomda har bir narsaning xushbo‘y bo‘lishiga katta e’tibor beriladi, qo‘lansa hidni yo‘qotishga harakat qilinadi. Chunki bu barcha Payg‘ambar alayhissalomlarning, jumladan, Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sunnatlaridir.

3. Sivok.

Sivok, ya’ni og‘izni, tishni tozalab yurish barcha Payg‘ambar alayhissalomlarning sunnatlari ekanini bilmog‘imiz lozim. Bu ish ham har bir sof tabiatli inson uchun kerakli bo‘lgan ishlardan. Shuning uchun ham uni Alloh taoloning O‘zi Nabiylariga ravo ko‘rgan.

4. Nikoh.

Alloh taoloning barcha Anbiyo alayhimussalomlarini birlashtirib turuvchi sunnatlardan yana biri nikohdir. Bu ish eng muhim sunnatlardan hisoblanmaganida Alloh taolo uni hamma Payg‘ambarlariga ravo ko‘rmas edi. Bu esa, o‘z navbatida nikohga alohida ahamiyat berish lozimligini bildiradi.

Hanafiy mazhabining eng yirik ulamolaridan bo‘lgan Ibn Obidin rahimahulloh aytadilar: «Odam alayhissalomdan to qiyomatgacha ibodat qilib belgilangan hamda oxiratda jannatda ham davom etadigan amal ikkitadir: iymon va nikoh».

Islomda nikohga targ‘ib qilish bilan birga, undan bosh tortish qattiq qoralanadi.

Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Usmon ibn Maz’un butunlay tarkidunyo qilmoqchi bo‘lgan edi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uni nahiy qildilar. Agar unga bu ishda ruxsat berganlarida, o‘zimizni albatta bichib tashlar edik».

Beshovlaridan faqat Abu Dovud rivoyat qilmagan.

Usmon ibn Maz’un roziyallohu anhu Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning emikdosh birodarlaridir. Usmon ibn Maz’un roziyallohu anhuda ibodatga ajrab chiqish mayli juda ham kuchli bo‘lgan. Avval Nabiy sollallohu alayhi vasallamning zavjai mutohharalaridan u zotning ibodatlari haqida so‘rab, uni oz sanab, keyin tarkidunyochilikni ixtiyor qilgan uch kishidan biri ham Usmon ibn Maz’un roziyallohu anhu edilar. Ushbu hadisdagi «butunlay tarkidunyo qilish» ma’nosi uylanishni ham tark qilish ma’nosini o‘z ichiga olgan. Shuning uchun ham roviy Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhu:

«Agar unga bu ishda ruxsat berganlarida, o‘zimizni albatta bichib tashlar edik», – demoqdalar.

Islomda bu ish joiz bo‘lmaganligi uchun Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Usmon ibn Maz’un roziyallohu anhuga ruxsat bermaganlar. Uylanmay yurish musulmon kishi uchun yaxshi emas. Ba’zi dinlarda ibodatga berilganlar uylanishdan voz kechishlari kerak. Unday ishni qiluvchilar «rohiblar», qilayotgan ishlari «rohiblik» deyiladi. Islomda esa rohiblik yo‘q, bizning dinimizda uylanish ham ibodat sanalanadi.

Islomda nikoh kechiktirib bo‘lmaydigan uch ishdan biri hisoblanadi.

Ali roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Nabiy sollallohu alayhi vasallam u kishiga:

«Ey Ali, uch narsani ortga surmagin. Namozni vaqti kirganda, janoza hozir bo‘lganda va ersiz ayol tengini topganda», dedilar».

Ahmad, Ibn Moja, Termiziy va Hokim rivoyat qilganlar.

Namoz qanchalik ahamiyatli ibodat ekanini, bu ulkan ibodatni ortga surish qanchalik yomon ish ekanini ham hamma yaxshi biladi. Shuningdek, janozani kechiktirmaslikka qanchalar ahamiyat berilishi ham hech kimga sir emas. Nikohni kechiktirmaslik lozimligini o‘sha muhim va ahamiyatli ikki ish bilan bir hadisda aytilishi ushbu ishning ahamiyati ham avvalgi ikkisidan qolishmasligini bildiradi.

Musulmonlar qadimdan Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning nikohni kechiktirmaslik darkorligi haqidagi ushbu ko‘rsatmalariga amal qilib kelganlar. Afsuski, keyingi paytlarda ba’zi holatlarda turli tushunmovchilik va sabablar tufayli bu ishga e’tibor yo‘qoldi. Buning natijasi o‘laroq, turli muammolar ham kelib chiqa boshladi. O‘zining Islomga amal qilishi bilan faxrlanib yuradigan o‘lkalardan birining axborot vositalarida berilayotgan ma’lumotlarga qaraganda, o‘n sakkiz millionlik aholining bir yarim millionini o‘ttiz yoshdan o‘tgan qari qizlar tashkil qilar ekan. O‘ttiz yoshdan o‘tmagani qancha ekanini Alloh taoloning O‘zi biladi. O‘sha jamiyatning ziyolilari bilan bo‘lgan suhbatdan ma’lum bo‘lishicha, ish qizlarning o‘zlarining baxtiga to‘g‘anoq bo‘layotgan otalari ustidan qozixonalarga arz qilishga ham majbur bo‘lishgan ekan. Chunki otalar qizlari olayotgan oylik maoshdan ayrilib qolmaslik uchungina sovchilarga rad javobini berishar ekan.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning birgina hadisi shariflariga amal qilmaslikning oqibatini ko‘rib qo‘ying. Aslida, voyaga yetgan farzandlarni nikohlab, oilali qilib qo‘yish ota‑onaning yoki ularning o‘rnini bosuvchi shaxslarning burchidir.

"Baxtiyor oila" kitobidan