Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyun, 2025   |   16 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
12 Iyun, 2025, 16 Zulhijja, 1446

Odam nega o‘z joniga qasd qiladi?

22.11.2024   7229   3 min.
Odam nega o‘z joniga qasd qiladi?

Bismillahir Rohmanir Rohiym

O‘lim har bir insonning hayotdagi oxirgi nafasi, shu bilan har bir insonning abadiyati hal etiladigan eng so‘ngi lahza,  yaxshilik va yomonliklarimizning zarrachasini ham qoldirmay ko‘z o‘ngimizga olib keladigan, hisob qilinadigan vaqt, qabrda jannat bog‘chalaridan bir bog‘cha yoki do‘zax chuqurlaridan bir chuqur bo‘lishini isbotlaydigan holdir.

O‘limning haqiqiy ma’nosini tushunib, uning ulkan mahobatini his etgan olimlar bo‘lar bo‘lmasga o‘lim so‘zini tillariga chiqaraverishdan ham istihola qilganlar. Shuning uchun ham xalqimiz talaffuzida vafot etgan kishiga nisbatan to‘g‘ridan to‘g‘ri o‘lim so‘zi ishlatilmaydi. Balki falon kishi dunyodan o‘tibdilar, yo‘q bo‘lib qolibdilar, omonatni topshiribdilar kabi so‘zlarni ishlatish urfga aylangan.

Bugun esa, bu so‘zga nisbatan yengil munosabatda bo‘lib qolganimiz o‘z joniga qasd qilish illati avj olishiga sabab emasmikan? E’tibor berib qarasangiz, ayrimlarda tushunchaning yetarli emasligi sababidan ko‘pchilik o‘zaro hazillashib ham o‘lim so‘zini ishlatmoqda, hatto ayrim onalarimiz farzandlarini qo‘rqmasdan “o‘lim” so‘zini ishlatib qarg‘amoqdalar.

O‘z joniga qasd qilish illatining bundan ham  dahshatli sabablaridan biri ko‘pchilik yoshi kattalarimiz ham, o‘lim xabarini eshitgan paytda musulmon kishiga xos bo‘lgan odobni ham bilmasligidir. Ko‘pchilik uzoq vaqt kasal bo‘lib yoki qiynalib dunyodan o‘tgan kishini eshitsa, unga munosabat bildirib “tashvishdan, qiyinchilikdan qutulibdi” degan so‘zlarni ham ishlatmoqdalar. Bu kabi gap so‘zlar bilan nafaqat o‘zimiz g‘aflatda yuribmiz, balki yoshlarimizning ham ongini chalg‘itishga, o‘lim bilan osongina o‘ynashishga sababchi bo‘lib qolmoqdamiz. Bu haqda hadisi shariflarda bunday deyiladi:

فعَنْ عَائِشَةَ رضي الله عنها قَالَتْ : قِيلَ : يَا رَسُولَ اللَّهِ ، مَاتَتْ فُلَانَةُ ، وَاسْتَرَاحَتْ , فَغَضِبَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَقَالَ : إِنَّمَا يَسْتَرِيحُ مَنْ غُفِرَ لَهُ  (رواه أحمد 24192)

Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: “Yo Allohning Rasuli, falon ayol vafot etib, xotirjam bo‘ldi, dunyoning mashaqqatlaridan qutildi deyishdi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam g‘azablanib: “Alloh taolo tomonidan mag‘firat etilgan kishigina najot topadi”, dedilar (Imom Ahmad rivoyati).

O‘z joniga qasd qilishning tarqalishiga yana bir jiddiy sabablardan biri mehr-shafqatning yetishmasligidir. Doimo bir-birlari bilan chiqisha olmaydigan, arzimas sabab bilan baqir-chaqirlar bo‘laveradigan oilalarda o‘sayotgan farzandlarning jajjigina qalbi dunyoni ushbu yovuz oila timsolida tasavvur etib ulg‘ayadi. Dunyoni mehrsiz deb tushunib ulg‘aygan farzandning qulog‘iga ikkinchi tomondan o‘lim so‘zi oddiy narsa, hayot qiyinchiliklaridan qutulish yo‘li bo‘lib eshitilib turgandan keyin u nima qilsin?

Bir haqiqatni hech qachon unutmaylik, farzandlarimizga bergan mehrimiz sababidan ham biz ikki dunyoda Robbimiz tomonidan rahm qilinamiz. Alloh taoloning O‘zi aziz xalqimizni bu kabi illatlarning domiga tushib qolishdan O‘z panohida asrasin.

Sh.Isroilov
TII Modul ta’lim tizimi talabasi,
Uchqo‘rg‘on tumani Muhammad Zarif jome masjidi imom-xatibi

Boshqa maqolalar

Rasululloh ﷺning oxirgi haj va xutbalari

04.06.2025   5739   4 min.
Rasululloh ﷺning oxirgi haj va xutbalari

Ummatga qilingan so‘nggi vasiyat


“Hajjatul vado’” ya’ni “Vado xutbasi” lug‘atda “Vidolashuv xutbasi”, “xayrlashuv, ayriliq xutbasi-xitobi” degan ma’nolarni bildiradi.

Hijriy o‘ninchi yilning 9 zulhijja oyida (milodiy 632 yil 8 mart) Payg‘ambarimiz alayhissalom so‘nggi haj ibodatini ado etganlarida xutba qilganlar. Unda Makkada jami 124 ming musulmon to‘plangan edi.

U zot alayhissalom Qasvo degan tuyalariga minib, Arafot vodiysida ummatga so‘nggi vasiyatlarini bayon etganlar. Bu xitob faqat o‘sha joyda to‘plangan hojilargagina emas, balki qiyomatga qadar keladigan butun insoniyatga qaratilgan.

 

Payg‘ambarimiz alayhissalom ummatga bunday vasiyat qildilar:

“Ey insonlar! So‘zimni yaxshilab tinglang... Bu yildan so‘ng sizlar bilan bu yerda yana ko‘rishish-ko‘rishmasligimni bilmayman.

 

Ey insonlar! Buguningiz qanday ham muqaddas kun, bu oylar qanday ham muqaddas oy, bu shahar (Makka) qanday ham muqaddas bir shahar bo‘lsa, Robbingiz bilan ko‘rishgunga qadar qonlaringiz, mollaringiz, obro‘larinigiz ham ayni shaklda muqaddasdir va bir-birlaringizga haromdir!

Ey sahobalarim! Ertaga Robbingizga ro‘para bo‘lib va bugungi holingiz haqida javob berursiz. Mendan so‘ngra eski zalolatlarga qaytib, bir-biringizning bo‘yningizga urmangiz!...

Ey insonlar! Ayollaringizga yaxshi muomala qilishingizni va Allohdan qo‘rqishingizni tavsiya qilaman. Chunki ular amringiz ostidadir. Siz ularni Allohning bir omonati o‘laroq oldingiz va ularning nomuslarini va iffatlarini Alloh oldida so‘z beraroq halol etingiz.

Yaxshi bilingki, sizning ayolingizda haqqingiz bo‘lganidek, ularning ham sizda haqlari bor.

Ey mo‘minlar! So‘zimni tinglang. Yaxshi tushinib oling. Batahqiq Robbingiz birdir. Otalaringiz ham bittadir. Alloh huzurida eng xayrligingiz, Allohdan eng ko‘p qo‘rqqaningizdir.

Arablarning ajamdan, ajamning esa arabdan, oq irqlining qora irqlidan, qora irqlining oq irqdan hech qanday ustunligi yo‘qdir. Ustunlik yolg‘iz taqvodadir.

Ey insonlar! Allohdan qo‘rqing, rahbar qilib ustingizga burni, qulog‘i kesik bir qulni saylab qo‘ysa, Allohning Kitobi ila hukm etgani qadar uni tinglang va unga itoat eting!

Ey insonlar! Sizga bir omonat qoldirayapman-ki, uni mahkam ushlasangiz yo‘lingizdan adashmaysiz! U omonat Allohning Kitobi va payg‘ambarining sunnatidir.

Ey mo‘minlar! Allohdan qo‘rqing! Besh vaqt namozingizni o‘qing! Ramozon oyidagi ro‘zalaringizni tuting!

Mollaringizning zakotini bering! O‘zlaringizdan bo‘lgan amr sohiblariga itoat eting-ki, Robbingizni jannatiga kirursiz.

Ey insonlar! Haddan oshishlikdan saqlaning. O‘tgan ummatlarning halokatining sababi, dinlarida haddan oshish edi.

Bu sanadan so‘ngra yana siz bilan bu yerda ko‘rishish-ko‘rishmasligimni bilmayman.

Ey insonlar! Ertaga men xaqimda sizdan so‘raganlarida nima deysiz? Risolatni yetkazdimmi? Ilohiy vazifani ado qildimmi?”, dedilar.

Bunga butun as’hobi kirom shunday javob berdilar: “Albatta, qasam ichamizki siz Allohning xabarini tablig‘ etdingiz, vazifani bajardingiz. Bizga tavsiya va nasihatda bo‘ldingiz. Hammasiga shohidlik beramiz!”

 

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam muborak ko‘rsatgich barmoqlarini samoga ishorat qildirib, jamoatga boqib bunday dedilar: “Shohid bo‘l Robbim! Shohid bo‘l Robbim! Shohid bo‘l Robbim!”.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam vidolashuv xutbasini yakunlagach, Alloh taolo quyidagi oyatni nozil qildi:

Bugungi kunda Men sizning diningizni mukammal qilib berdim. Sizga ne’matimni batamom qildim. Va sizga Islomni din deb rozi bo‘ldim (Moida surasi, 3-oyat).

Nabiy alayhissalom vado hajidan qaytishda yo‘lda xastalandilar. Xastaliklari 13 kun davom etdi. Hijriy 11 yili robi’ul avval oyining dushanba kuni Oisha onamizning xonalarida muborak ruhlarini Allohga topshirdilar va o‘sha joyda dafn qilindilar...

Sollallohu alayhi vasallam

Davron NURMUHAMMAD