Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyun, 2025   |   16 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
12 Iyun, 2025, 16 Zulhijja, 1446

Katta gunohlarning eng kattasi

25.11.2024   5217   4 min.
Katta gunohlarning eng kattasi

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Qur’oni karim oyatlari va Nabiy sollallohu alayhi vasallamning hadislari asosida musulmon ummati ota-onaga oq bo‘lish katta gunohlarning kattasi ekaniga ittifoq qilgan. Bu borada hech qanday ixtilof yo‘q. Kelgusi satrlarda bu borada kelgan ba’zi hadisi sharif va rivoyatlar bilan yaqindan tanishib, bu mavzuni ilmiy asosda va batafsil o‘rganishga harakat qilamiz.

عَنِ الشَّعْبِيِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «أَلَا أُنَبِّئُكُمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ: الْإِشْرَاكُ باِللهِ، وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ، وَالْيَمِينُ الْغَمُوسُ».

Sha’biydan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Men sizlarga gunohi kabiralarning eng kattasining xabarini beraymi? Allohga shirk keltirish, ota-onaga oq bo‘lish va yolg‘on qasam ichish», dedilar».

Sharh: Ushbu hadisi sharifda Nabiy sollallohu alayhi vasallam katta gunohlarning eng kattalaridan uchtasi haqida xabar bermoqdalar.

Allohga shirk keltirish – Allohning xotini bor, o‘g‘li bor, sherigi bor, degan buzuq aqiydaga e’tiqod qilish dunyodagi eng katta gunoh hisoblanadi.

Alloh taolo Qur’oni Karimda shirkdan boshqa gunohning hammasini kechishini va’da bergan. Lekin shirkni kechirmasligini alohida ta’kidlab qo‘ygan.

Ana shunday ulug‘, katta, beqiyos gunohdan keyingi o‘rinda turadigan gunoh ota-onaga oq bo‘lish ekan. Ota-onaning nazaridan qolish, duoyi badiga qolish, ularning noroziligiga duchor bo‘lish ana shunday og‘ir narsa.

Shu bilan birga, bir narsaning yolg‘onligini bilib turib, qasam ichib, o‘zining foydasiga burib ketish ham eng katta gunohlardan bittasi hisoblanar ekan. Alloh taolo bulardan O‘zi asrasin.

عَنِ الْحَسَنِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «مَا تَقُولُونَ فِي الزِّنَا وَالسَّرِقَةِ وَشُرْبِ الْخَمْرِ؟» قَالُوا: اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ. قَالَ: «هُنَّ فَوَاحِشُ، وَفِيهِنَّ عُقُوبَاتٌ، أَلَا أُنَبِّئُكُمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ؟» قَالُوا: وَمَا هُنَّ يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: «الْإِشْرَاكُ بِاللهِ، وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ، أَلَا وَقَوْلَ الزُّورِ».

Hasandan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Zino, o‘g‘irlik va aroqxo‘rlik haqida nima deysizlar?» dedilar. «Alloh va Uning Rasuli bilguvchi», deyishdi.

«O‘shalar fahsh ishlardir. Ularning uqubati bor. Sizlarga gunohi kabiralarning eng kattasini aytib beraymi?» dedilar. «Ular nima, ey Allohning Rasuli?» deyishdi. «Allohga shirk keltirish, ota-onaga oq bo‘lish va bilib qo‘yinglar, yolg‘on gap», dedilar».

Sharh: Demak, ota-onaga oq bo‘lish zino, o‘g‘irlik, aroqxo‘rlikdan ham kattaroq gunoh hisoblanar ekan. Ularning bu dunyodagi uqubatlari belgilab qo‘yilgan. Zino qilsa, toshbo‘ron yoki darra urish bilan jazolanadi. O‘g‘irlik bo‘lsa, qo‘lini kesish yoki ta’zirini berish yo‘lga qo‘yiladi. Xamr ichib qo‘lga tushganga ham darra urish bor.

Lekin Allohga shirk keltirish, ota-onaga oq bo‘lish va yolg‘on gapdan iborat uchta gunohlarning uqubati bu dunyoda belgilanmagan bo‘lib, azobi oxiratga qoladigan narsalar ekan. Shuning uchun ular juda dahshatli gunohlar hisoblanadi. Shunday ekan, har bir mo‘min banda bu gunohlardan hazir bo‘lishi matlubdir.

عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: إِنَّ مِنْ أَكْبَرِ الْكَبَائِرِ الْإِشْرَاكُ بِاللهِ، وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ، وَالْيَمِينُ الْغَمُوسُ.

Ibn Mas’uddan rivoyat qilinadi: «Gunohi kabiralarning eng kattasi: Allohga shirk keltirish, ota-onasiga oq bo‘lish va yolg‘ondan qasam ichishdir».

Sharh: Albatta, bu gapni Ibn Mas’ud roziyallohu anhu Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan eshitgan bo‘ladilar. Buni avval o‘tgan rivoyatlar ham ko‘rsatib turibdi.

Allohga shirk keltirish, ota-onasiga oq bo‘lish va yolg‘ondan qasam ichish gunohlari odatda ma’naviy jinoyatlar sifatida sodir bo‘ladi. Ko‘pincha ular gunohkorning o‘zi bilgan holda, boshqalardan yashirin qoladi. Shuning uchun ularni sodir etganlarga shariatda ma’lum moddiy jazo belgilanmagan. Demak, bu jinoyatlarning jazosi butunlayicha oxiratga qolib ketishi xavfi bor. Oxiratning azobidan esa Alloh taoloning O‘zi asrasin.

«Yaxshilik va silai rahm» kitobi 1-juz.

Boshqa maqolalar

Nima uchun “arafot” deb nomlangan?

04.06.2025   5601   4 min.
Nima uchun “arafot” deb nomlangan?

Arafot so‘zi lug‘atda – bilish, tanish ma’nolarini bildiradi.

Makka shahridan 20 km, Minodan 10 km, Muzdalifadan esa 6 km, Namira masjididan 1,5 km uzoqlikda joylashgan. Uzunligi 11-12 km va kengligi 6,5 km bo‘lgan vodiy. U qattiq katta toshlardan iborat. Janubiy tomonda 168 ta zinasi mavjud.

Ma’lumotlarga ko‘ra, Odam Ato bilan Havvo onamiz jannatdan chiqarib yuborilganlaridan keyin bir-birlari bilan shu yerda uchrashganlar, deyiladi.

Boshqa bir rivoyatda Jabroil alayhissalom Ibrohim alayhissalomga ushbu makonda haj amallarini o‘rgatib: “Arofta?” (“O‘rgandingizmi?”) deganlarida, Ibrohim alayhissalom: “Ha”, deganlar. Shundan keyin Arafot deb nomlanib qolgan.

Arofat tepaligida bir baland joy borki, u yerni “jabalul rohma”, ya’ni “rahmat tog‘i” deyiladi. Arafa kuni hojilarga yog‘iladigan behisob rahmat va barakalar sababli “rahmat tog‘i” deb nomlanadi. Ushbu tog‘ Ilol, Nobit hamda Quriyn deb ham ataladi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam vafotlaridan 93 kun oldin, hijratning 10 yili Madinadan hajga kelib, arafa kuni shu tepalikka chiqqanlar va oq tuyalarini cho‘ktirib, uning ustida turib “Vidolashuv va’z”ini aytganlar. Bu joy uzoqdan ko‘rinib turishligi uchun ustun shaklida ko‘tarilib, oqqa bo‘yab qo‘yilgan.

Arafotda hajning asosiy arkoni ado etiladi. Arafa kuni bomdod namozi o‘qilgandan so‘ng Minodan Arafotga qarab yo‘lga tushiladi. Zilhijja oyining 9-kuni, ya’ni arafa kuni hojilar shu tepalikka chiqib, to quyosh botgunga qadar ibodat bilan mashg‘ul bo‘ladilar. Arafotda ma’lum muddat turmagan kishining haji haj hisoblanmaydi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Haj Arafotdir”, deganlar (Imom Termiziy va Nasoiy rivoyati).

Arafotga chiqishdan oldin g‘usl qilib olinsa yaxshi bo‘ladi.

Arafotga chiqishda va u yerda turganda doim takbir, tahlil, hamd va talbiya (“labbayka”) aytiladi. Arafotda duolar ijobat bo‘ladi. Shuning uchun hojilar ko‘proq duoda, zikrda, tilovatda, iltijoda, chin dildan tazarruda bo‘lishga intilishlari lozim.

Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Duolarning yaxshisi – Arafot kungi duodir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).

Arafotda quyidagi oyat nozil bo‘lgan: “Bugun Men sizlar uchun diningizni komil qildim, Men sizlarga ne’matimni to‘kis qilib berdim va sizlar uchun Islomni din qilib tanladim” (Moida surasi, 3-oyat).

Arafotda va Rahmat tog‘ida quyidagi duolarni o‘qish tavsiya etiladi:

“Subhanallohi va bihamdihi. Subhanallohil ’aziym”.

Laa ilaha illa anta. Subhanaka inni kuntu minaz-zolimiyn.

Laa havla va laa quvvata illa billahil ’aliyil ’aziym”.

Robbana atina fid-dunya hasanatan va fil axiroti hasanatan va qina ’azaban-nar.

Allohumma aslih li diniyallaziy huva ’ismati amri va aslih li dunyayallati fiha ma’ashiy va aslih liy axirotiyallati fiha ma’adiy, vaj’alil hayata ziyadatalli min kulli xoyrin, vaja’lil mavta rohatalli min kulli sharrin.

A’uzu billahi min jahdil balai va darkish-shaqoi va su’il qazoi va shatamatil a’dai.

Arafotda peshin va asr namozlari bir azon va ikki iqomat bilan qo‘shib qasr qilib o‘qiladi. Hajning amiri xutba o‘qiydi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Arafa kuni, Alloh bandalarni do‘zaxdan ko‘p ozod qilganchalik boshqa biror kun yo‘q!” (Imom Muslim rivoyati).

Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Alloh huzurida Arafot kunidan yaxshiroq kun yo‘q. Alloh taolo dunyo osmoniga (farishtalarga maqtanib) yer ahli bilan faxrlanib aytadi: “Mening chang bosgan bandalarimga qarang! Mening rahmatimdan umidvor bo‘lib,  barcha joylardan keldilar. Vaholanki, ular mening azobimni ko‘rmaganlar. Alloh taolo biror kunda  Arafa kunidek bandani do‘zaxdan ozod qiladigan kun yo‘q, deydi”.

Alloh taolo hajingizni mabrur, sa’yingizni mashkur va gunohingizni mag‘fur qilsin!

Davron NURMUHAMMAD