Cavol: Qabrda savol-javob qaysi tilda bo‘ladi? Ba’zilar arab tili deyishdi. Shunga ko‘ra vafot etgan kishi arab tilini tushunmasachi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Qabrda bo‘ladigan savol-javoblar bizga nisbatan g‘ayb bo‘lib, savol-javoblar muayyan tilda bo‘lishi haqida biror oyat va hadisda ochiq aytilmagan. Shuning uchun bu borada bahs-munozaralardan tilni tiyishimiz maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu bilan mashg‘ul bo‘lish kishining dini va dunyosi uchun hech qanday foyda keltirmaydi. Albatta, har bir qavmga o‘zining tilidan payg‘ambar yuborgan Hakim zot bo‘lmish – Alloh taolo qabrda ham bandani noqulay holga solib qo‘ymaydi.
Biz bilishimiz lozim bo‘lagan narsa – qabrda kishi ayrim savollar bilan imtihon qilinishi va savollar berilishi haq va rostdir. Zero, bu borada ko‘plab hadislar naql qilingan.
Jumladan, Usmon roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda aytilishicha, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam qachon mayyitning dafnidan forig‘ bo‘lsalar qabr ustiga kelib: “Birodaringiz uchun istig‘for ayting. Unga sabot so‘rang. Chunki hozir u so‘raladi”, der edilar (Imom Abu Dovud va Imom Bazzor rivoyat qilishgan).
Ammo ushbu savol-javob aynan qaysi tilda bo‘lishi ma’lum emas. Shunisi aniqki, u yerdagi savollar banda tushunadigan va anglaydigan holatda bo‘ladi.
Shuning uchun ham Alloma Ibn Hajar rahimahulloh: “Har kimga o‘zining tilida xitob qilinishi ehtimoli bor” deganlar (“Al-imta’ bil-arbain al-mutabayinatis-samo’” kitobi). Tavfiq Allohdan.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.
2025 yilgi Haj safarida ishtirok etgan yurtdoshlarimiz “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” tashabbusi doirasida faol ish olib bormoqdalar. Ushbu tashabbus doirasidagi navbatdagi namunaviy-amaliy tadbir Farg‘ona viloyati Dang‘ara tumanida bo‘lib o‘tdi.
Tadbirda O‘zbekiston musulmonlari idorasi Farg‘ona viloyati vakili, viloyat bosh imom-xatibi Ubaydulloh domla Abdullayev ishtirok etib, tadbirga boshchilik qildi. “Sayyid Ahmadxon hoji” jome masjidida o‘tkazilgan yig‘ilishda tajribali imom-xatiblardan iborat Ishchi guruh tuzilib, ustuvor vazifalar belgilab olindi.
Ishchi guruh uch yo‘nalishda faoliyat olib bordi. Jumladan:
– Hajdan qaytgan ziyoratchilar ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarga jalb etildi;
– 65 ta oilaga borilib, ma’naviy suhbat va amaliy yordamlar ko‘rsatildi;
– 9 ta xonadondagi ruhiy-ma’naviy qiyinchiliklar o‘rganilib, maslahatlar berildi.
– Oilaviy kelishmovchilik sababli notinch bo‘lib turgan oilalarga suhbat va nasihatlar o‘tkazildi. Natijada 2 ta arazlashgan oila yarashtirilib, 1 ta ajrimning oldi olindi;
– Sudlanganlar, jazo muddatini o‘tayotganlar hamda ularning oilalari bilan muloqot qilindi.
– Nogiron va ehtiyojmandlar holidan xabar olinib, moddiy-ma’naviy ko‘mak ko‘rsatildi.
Tumanning Taptiqsaroy mahallasida yong‘in oqibatida zarar ko‘rgan xonadonni qayta ta’mirlash ishlari homiylar va hojilar ko‘magida boshlab yuborildi. Bosh imom-xatib Ubaydulloh domla ushbu xonadonga tashrif buyurib, muloqot qildi hamda tavsiyalar berdi.
Bundan tashqari, “Doimobod” mahallasidan bo‘lgan, nogironligi bor fuqaroning uyiga ham tashrif uyushtirilib, tugallanmagan uy qurilishi uchun zarur qurilish materiallari yetkazildi.
Peshin namozidan so‘ng Ishchi guruh tarkibidagi iqtidorli imom-xatiblar jamoatga ma’ruza qilib, tinchlik, osoyishtalik va xalq farovonligi uchun duo qildilar.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Farg‘ona viloyati vakilligi
Matbuot xizmati