Cavol: Qabrda savol-javob qaysi tilda bo‘ladi? Ba’zilar arab tili deyishdi. Shunga ko‘ra vafot etgan kishi arab tilini tushunmasachi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Qabrda bo‘ladigan savol-javoblar bizga nisbatan g‘ayb bo‘lib, savol-javoblar muayyan tilda bo‘lishi haqida biror oyat va hadisda ochiq aytilmagan. Shuning uchun bu borada bahs-munozaralardan tilni tiyishimiz maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu bilan mashg‘ul bo‘lish kishining dini va dunyosi uchun hech qanday foyda keltirmaydi. Albatta, har bir qavmga o‘zining tilidan payg‘ambar yuborgan Hakim zot bo‘lmish – Alloh taolo qabrda ham bandani noqulay holga solib qo‘ymaydi.
Biz bilishimiz lozim bo‘lagan narsa – qabrda kishi ayrim savollar bilan imtihon qilinishi va savollar berilishi haq va rostdir. Zero, bu borada ko‘plab hadislar naql qilingan.
Jumladan, Usmon roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda aytilishicha, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam qachon mayyitning dafnidan forig‘ bo‘lsalar qabr ustiga kelib: “Birodaringiz uchun istig‘for ayting. Unga sabot so‘rang. Chunki hozir u so‘raladi”, der edilar (Imom Abu Dovud va Imom Bazzor rivoyat qilishgan).
Ammo ushbu savol-javob aynan qaysi tilda bo‘lishi ma’lum emas. Shunisi aniqki, u yerdagi savollar banda tushunadigan va anglaydigan holatda bo‘ladi.
Shuning uchun ham Alloma Ibn Hajar rahimahulloh: “Har kimga o‘zining tilida xitob qilinishi ehtimoli bor” deganlar (“Al-imta’ bil-arbain al-mutabayinatis-samo’” kitobi). Tavfiq Allohdan.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Savol: Ota-onam meni majburlab erga bermoqchi, bola bilan ko‘rishdim va ko‘nglim g‘ash bo‘lib qoldi. Keyin istixora o‘qishni boshladim va baribir ko‘nglim yumshamadi. Uydagilarga tushuntirdim, lekin meni eshitishmayapti. Men qanday yo‘l tutsam bo‘ladi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Dinimizda xotin-qizlarni majburlab erga berishdan man qilingan. Zero, nikoh ikki tomonning roziligi bilan tuziladi. Juvon bo‘lsa, u bilan ochiqcha gaplashiladi, bokira bo‘lsa, undan izn so‘raladi. Bokira (rozilik alomatlari bilan) sukut qilsa, bu uning nikohga izn bergani bo‘ladi.
Barcha fiqhiy manbalarimizda kelin va kuyov o‘z roziligini bildirishi (iyjob va qabul) nikohning asosiy rukni ekani bayon qilingan. Kelin-kuyovdan biri nikohga rozi bo‘lmasa, nikoh durust bo‘lmaydi.
Ota-onaning vazifasi esa farzandini boylik, mansab yoki boshqa g‘arazlar sababli ko‘r-ko‘rona uylanish yoki erga tegishga majburlash emas. Balki farzandiga juft bo‘layotgan yigit yo qizning diyonati, xulq-odobiga va kasb-hunariga e’tibor qilishdir.
O‘z o‘rnida turmush qurayotgan farzand ham ota-onasining tavsiyalari o‘rinli bo‘lsa, qabul qilishi, qaysarlik qilmay ularning hayotiy tajribalaridan foydalanishi kerak.
Xotin-qizlarni majburlab erga berish holatlarida Payg‘ambarimiz alayhissalomning ayolga nikoh yo ajralishni tanlash ixtiyorini berganlari ma’lum. Hatto bir holatda qiz kambag‘al yigitni, ota-ona esa boy yigitni tanlaganida, u zot qizning ixtiyorini ustun qo‘yib:
لم ير للمتحابين مثل النكاح
«Bir-birini yaxshi ko‘rganlar uchun nikohdan yaxshisi yo‘qdir", dedilar (Imom Ibn Moja rivoyati). Vallohu a’lam"
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.