Sayt test holatida ishlamoqda!
14 Iyun, 2025   |   18 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:39
Bismillah
14 Iyun, 2025, 18 Zulhijja, 1446
Maqolalar

Tilni tiyish fazilati

10.12.2024   4054   5 min.
Tilni tiyish fazilati

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Abu Muso roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Odamlar: “Yo Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Islomdagi qaysi amal eng afzal?” deb so‘radilar. Shunda u zot: “Kishining tili va qo‘lidan musulmonlar salomat bo‘lishlari”, deb javob berdilar” (Buxoriy, Muslim, Termiziy, Nasoiy, Dorimiy va Tabaroniy rivoyati).

Ushbu rivoyatda xoh til bilan, xoh qo‘l yoki boshqa a’zolar bilan bo‘lsin, odamlarga, xususan mo‘min-musulmonlarga zulm qilish va aziyat yetkazishdan qaytarilmoqda. Zero, Islom tinchlik, totuvlik va yaxshilik dinidir.

Bu yerda musulmonning imoni mukammal bo‘lishida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan fazilat haqida so‘z bormoqda. Tili va qo‘li bilan odamlarga ozor beradigan kimsalar imondan ajramasalarda, ularning imonlari komil hisoblanmaydi. Aslida mukammal imon shartlari ko‘p. Ammo tili va qo‘li bilan o‘zgalarga zarar yetkazishdan ehtiyot bo‘lish bu shartlarning eng avvalida turadi.

Shahodat kalimasi, besh vaqt namoz, zakot, ro‘za va haj ibodatlari dinimiz Islomning eng asosiy ustunlari hisoblanadi. Kim ushbu farz amallarni bekamu-ko‘st ado qilsa, bunday banda musulmon hisoblanadi. Ammo mazkur farz amallarni bajarish bilan bir qatorda musulmonlarga yaxshi muomala qilish ham talab etiladi.  Kim besh farzni ado etsa  va musulmonlarga  boshqalardan chiroyli munosabatda bo‘lsa, u dinda  afzal sanaladi. Zero, ham Alloh, ham bandalar haqqini ado qilish bilan banda o‘z mas’uliyatini to‘liq ado etgan bo‘ladi.

Muhtaram o‘quvchilarimiz e’tibor bergan bo‘lsalar, mazkur hadisda odamlarga aziyat yetkazuvchi vosita sifatida avval til, keyin qo‘l zikr qilinmoqda. Chunki odamlar orasida qo‘l bilan zarar yetkazishdan ko‘ra til bilan ozor berish ko‘p kuzatiladi. Til bilan o‘zgalarga ziyon keltirish osonroq va ayni paytda zarari ko‘proq hisoblanadi. Zero, moddiy zarar tuzalib, o‘rni bitib ketishi mumkin. Ammo til bilan keltirilgan ma’naviy zarar banda qalbida uzoq vaqt saqlanadi. Ikkinchidan, tilni tiya bilmasdik qo‘lning harakatga kelishiga sabab bo‘ladi. Masalan, qo‘l bilan yetadigan zararlar: turtish, urish va shunga o‘xshash noma’qul harakatlar aksar hollarda tilga erk berish, gap talashish va janjallashish natijasida kelib chiqadi. Shuning uchun ham har bir inson o‘z tiliga ehtiyot bo‘lishi, uni har xil so‘zlardan tiyib turishi lozim. Agar til to‘g‘ri bo‘lsa, qo‘l ham zulmdan yiroq bo‘ladi. Agar til tiyilmasa, unga qo‘shilib qo‘l ham ziyon yetkazishni boshlaydi.

Demak, hadisda avval til, keyin qo‘l zikr qilinishiga asosiy sabab ikkita. Bular:

1. Til qo‘ldan ko‘ra ko‘proq zarar yetkazadi;
2. Til tiyilmasligi qo‘l bilan zulm qilinishiga olib boradi.

Abdulloh ibn Amr roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladi: “Musulmonlar tili va qo‘lidan salomat bo‘lgan kishi (haqiqiy) musulmon, Alloh qaytargan narsalardan chetlashgan banda esa (haqiqiy) muhojirdir” (Buxoriy, Muslim, Abu Dovud, Nasoiy, Ahmad va Tabaroniy rivoyati).

Tilida Allohga ishondim, deyish bilan banda musulmon sanaladi. Ammo uning musulmonligi haqiqiy va sof bo‘lishi uchun bandada ba’zi sifatlar bo‘lishi kerak. Quyidagi rivoyatda bu narsa yanada ta’kidlab aytilgan.

Jobir roziyallohu anhu Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladi: “Musulmonlar tili va qo‘lidan salomat bo‘ladigan kishi mo‘minlar ichida eng imoni komilidir” (Hokim rivoyati).

Bandaning imoni komil bo‘lishi uchun avvalo uning xulqi chiroyli bo‘lishi kerak. Chiroyli xulqning asosi bu tilni behuda va zararli so‘zlardan, qo‘lni birovlarga zulm qilishdan tiyishdir.

Ba’zilar qo‘li bilan hech kimga zarar yetkazmay, tashqi tarafdan beozor, yuvosh bo‘lib ko‘rinsalar-da, ammo ular musulmonlarga ko‘p aziyat yetkazadi. Ko‘pincha ularning o‘zlari buni bilmaydilar yoki tan olishni xohlamaydilar.Tilni g‘iybat va bo‘hton so‘zlardan tiymay, ko‘pchilikka ozor yetkazish gunohi kabiralardan ekani hammamizga ma’lum. Mana shu kichik til inson boshiga katta-katta kulfatlarni soladi. Mana shu tilni tiya bilmaslik oqibatida banda qiyomat kuni jahannamga yuztuban holda sudrab olib boriladi. Ayni paytda mana shu til vositasida banda Allohni eslaydi, tili bilan odamlarni yaxshilikka chaqiradi, yomonlikdan qaytaradi. Demak, har bir narsani ezgulik yo‘lida ishlatish o‘zimizga bog‘liq. Shunday ekan, biz tilni faqat yaxshilik yo‘lida ishlatsak, befoyda so‘zlardan tiya bilsak, najot topuvchi bandalardan bo‘lamiz!

Odilxon qori Yunusxon o‘g‘li

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Muazzam kunlar og‘ushidamiz

05.06.2025   15091   4 min.
Muazzam kunlar og‘ushidamiz

Diyorimizga ulug‘ ayyom kirib kelmoqda. Qutlug‘ Iydul Azho vatandoshlarimizni xayru saxovat, mehr-oqibat sari chorlaydi. Bu bayram chin ma’noda odamiylik ayyomi. Insonlarga mehr, o‘ksik ko‘ngillarga shodlik ulashish fursati.


Qalblari himmat va karam ne’matidan bobahra xalqimiz bu muazzam kunlarni boy bermaslik uchun fursatni g‘animat biladilar va savobdan bahramand bo‘lib qolishga harakat qiladilar.


Dinimiz ko‘rsatmalari, shariat hukmlarini ustivor tutgan qodir vatandoshlarimiz qurbonliklar qilib, Haqni rozi qilishga, haqdorlar ko‘nglini olishga intiladilar. Yaratganning rahmati yog‘ilib turgan damlarda duolar mustajob bo‘ladi. Alloh taolo o‘zining kalomida “Parvardigoringiz uchungina namoz o‘qing va qurbonlik qiling”, - deb marhamat qiladi.


Bu borada sarvari koinot sayyidimiz ibratlari o‘rinli. Oila a’zolarimizni yo‘qlash, qo‘shnilar holidan xabar olishda, miskinlarni sevintirish-u, xastalar ahvolidan  ogoh bo‘lishda ularning hadisi muboraklari bizga nurli yo‘l, deymiz.


Amallar ko‘p. Ularga beriladigan savoblarning darajasi amalga qarab belgilanadi. Eng savobi ko‘p amal bu farz hisoblansa, boshqalarga yaxshilik ulashish undan keyingi o‘rinda turadigan ulug‘ ibodatdir!


Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam muborak hadislarida boshqalarga qilinadigan yaxshilikni farzdan keyingi o‘rinda turishini bayon qilib shunday dedilar: “Farzlarni ado qilishdan keyingi o‘rinda turadigan Allohga eng suyukli bo‘lgan amal bu musulmoning qalbiga xursandchilikni kiritishdir”.


Shuning uchun Shayx Abdulloh Hoshim rahmatullohi alayh qozilikdan kelgan maoshning teng yarmiga shirinlik sotib olib, o‘zlari bilan olib yurar va har doim uchratgan bolaga shirinlikdan berib, uni xursand qilar edilar.


Ulug‘ kunlarda turibmiz. Har damni g‘animat bilishlik, bir birimizga saxovatda ibrat bo‘lishimiz savobli amallar ekanini his qilmog‘imiz lozim. Bu kunda isrofgarchilikdan xoli dasturxonlar yozish, borimizni boshqalar bilan bo‘lishishga intilishimiz darkor. Xayrni,  yaxshilikni gunohga almashtirib qo‘ymaslik uchun ham uyg‘oq ko‘ngil bo‘lish talab etiladi.


Bugun muazzam kunlar og‘ushidamiz, dedik. Vatandoshlarimiz ulug‘ safarlarni ixtiyor etganlar. Ayni fursatlarda hojilarimiz Mino, Arofat vodiylarida, Muzdalifada – duolar qabul bo‘ladigan makonlarda, zamonlarda ibodatlar qilib, elu yurtga tinchlik, osoyishtalik so‘ramoqdalar. Bu duolar barakotidan diyorimiz ahliga qancha yaxshiliklar yetishadi, inshaalloh. Ibodatlar huzurini totgan odamlarning qalbi salim, ehsonu, muruvvatda peshqadam bo‘lishlari bu eng katta yaxshilik aslida. Hojilarimiz safar odoblarini tushunib, ulug‘ dargohlardan nasibador bo‘lib qaytadilar. Diyorimizga qaytganlaridan so‘ng esa yoshlarimiz ma’naviyatiga kamarbasta bo‘ladigan, Haq va haqiqat yo‘lida sidqidil xizmat qiladigan xolis Haq xizmatchilariga aylanadilar, degan umidimiz bor. Bunday ulug‘ ziyoratlar insonni qaysi yoshda bo‘lmasin, ezguliklarga xayrixox qiladi. O‘zgalar qalbini tushunishga, vatan va xalq manfaati yo‘lida sa’y-harakatga chorlaydi.


Bu kunlarning Yaratgan dargohidagi o‘rni musharraf. Hayit kechalarida duolar qabul bo‘ladi. Qurbonlik go‘shtlaridan nasibador oilalarga xursandchilik kiradi. Bu ehsonlar ortida ham mehr-oqibat, o‘zaro bag‘rikenglik maqsadi mujassam. Biz bu makonda yasharkanmiz, turli millatlar vakillari yagona O‘zbekistonning fuqarolarimiz. O‘zaro tenglik, adolat hukm surgan yurtda birodarlik, yaxshi qo‘shnichilik an’analarini qadrlab yashamoqdamiz. Mahallalarda hamkorlik bilan obodlik sari yo‘l ochilyapti. Vatanimiz kundan- kunga farovon, xalqimiz turmushi chiroyli bo‘lib boryapti. Bu ne’matlarga shukrona qilish, to‘g‘ri yo‘lda sobitqadam bo‘lish ma’rifatimiz, ma’naviyatimiz kamolidan darak beradi.


Xalqimizga saodat va sano ayyomi – Qurbon hayiti muborak bo‘lsin! Barchamizni Yaratgan xayru xursandchiliklar ustida bardavom qilsin. Vatanimiz tinch, yurtdoshlarimizning oilalari farovon bo‘lsin.

Xolmurod MAMAJONOV,

Farg‘ona shahar “Ummul quro” masjidi imom-xatibi

O'zbekiston yangiliklari