Sayt test holatida ishlamoqda!
12 Iyun, 2025   |   16 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
12 Iyun, 2025, 16 Zulhijja, 1446
Maqolalar

Munosib kuyov

10.12.2024   5919   8 min.
Munosib kuyov

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.


Oila qurishda faqat kuyov taraf kelin tanlash huquqiga ega emas, balki kelin ham kuyov tanlash huquqiga egadir. Chunki yuqorida aytib o‘tganimizdek, oila, avvalo, ko‘ngilga bog‘liq ma’naviy va ruhiy aloqadir. Bunday aloqada ikki tomon birdek ishtirok etmasa, yaxshilikka erishib bo‘lmaydi. Oilaga er qanchalik zarur bo‘lsa, ayol ham shunchalik zarurdir. Oilaviy aloqalar erning ko‘ngliga qanchalik bog‘liq bo‘lsa, ayolning ko‘ngliga ham shunchalik bog‘liq bo‘ladi.

Aslida, kuyov tanlashda yana ham e’tiborli va mas’uliyatli bo‘lish lozim. Bunday o‘ta nozik va mas’uliyatli ishda zinhor beparvo bo‘lmaslik kerak.

Oisha onamiz roziyallohu anho: «Nikoh qulchilikdir. Sizdan har biringiz o‘z kariymasini qayerga qo‘yayotganiga nazar solsin», – deganlar.

Imom Fazzoliy «Ihyou ulumid-diyn» kitobida:

«Ayolning haqqida ehtiyot bo‘lmoq muhimroqdir. Chunki u nikoh ila qulga o‘xshab qoladi. Undan xalos bo‘lishi qiyin. Er esa, har holda, taloq qilishga qodir», – deganlar.

Ibn Javziy aytadi: «Ayollar erkaklarning tug‘ishganlaridir. Erkakka ayol yoqqani kabi, ayolga ham erkak yoqadi».

Shuning uchun ham Islom shariatida munosib kelinning sifatlariga qanchalik e’tibor berilsa, munosib kuyovning sifatlariga ham shunchalik e’tibor berilgan.

Albatta, doim ta’kidlanayotganidek, bu tanlovda o‘lchov dinimiz qoidalari asosida bo‘lishi lozim. Odamlar qadr-qiymatining o‘lchovi Qur’oni karimda qanday ekaniga nazar solmoq kerak.

Alloh taolo «Hujurot» surasida shunday deb marhamat qiladi: «Albatta, Allohning huzurida eng hurmatligingiz eng taqvodoringizdir» (13-oyat).

Islomda insoniy sifatlarning eng afzali taqvodorlikdir. Alloh taoloning huzurida eng hurmatli, eng aziz, eng mukarram inson taqvodor insondir. Shuning uchun ham kuyov tanlash vaqtida eng birinchi o‘rinda uning taqvosiga e’tibor berish kerak bo‘ladi.

عَنْ سَهْلٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: مَرَّ رَجُلٌ عَلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: مَا تَقُولُونَ فِي هَذَا؟ قَالُوا: حَرِيٌّ إِنْ خَطَبَ أَنْ يُنْكَحَ، وَإِنْ شَفَعَ أَنْ يُشَفَّعَ، وَإِنْ قَالَ أَنْ يُسْتَمَعَ، ثُمَّ سَكَتَ فَمَرَّ رَجُلٌ مِنْ فُقَرَاءِ الْمُسْلِمِينَ فَقَالَ: مَا تَقُولُونَ فِي هَذَا؟ قَالُوا: حَرِيٌّ إِنْ خَطَبَ أَنْ لَا يُنْكَحَ، وَإِنْ شَفَعَ أَنْ لَا يُشَفَّعَ، وَإِنْ قَالَ أَنْ لَا يُسْتَمَعَ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: هَذَا خَيْرٌ مِنْ مِلْءِ الْأَرْضِ مِثْلَ هَذَا. رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ.

Sahl roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: «Bir kishi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning oldilaridan o‘tdi. Bas, u zot alayhissalom: «Mana bu haqida nima deysizlar?» – dedilar.

«Agar sovchi qo‘ysa, qiz berishga, shafoatchilik so‘rasa, shafoat berishga va so‘zlasa, tinglashga arziydigan odam», – deyishdi. U zot jim qoldilar.

Keyin faqir musulmonlardan bir kishi o‘tdi. U zot alayhissalom:

«Mana bu haqida nima deysizlar?» – dedilar.

«Agar sovchi qo‘ysa, qiz bermaslikka, shafoatchilik so‘rasa, shafoat bermaslikka va gapirsa, tinglamaslikka arziydi», – deyishdi.

Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Bu haligiga o‘xshaganlarning yer yuzi to‘lasidan ham yaxshiroqdir», – dedilar (Imom Buxoriy rivoyat qilgan).

Nabiy sollallohu alayhi vasallamning oldilaridan birinchi o‘tgan kishi faqat boyligi bilan tanilgan odam edi. Ikkinchi bo‘lib o‘tgan kishi Juhayl ibn Suroqa roziyallohu anhu bo‘lib, u kishi kambag‘alligi va taqvosi bilan mashhur kishi edilar.

Nabiy sollallohu alayhi vasallam bilan birga o‘tirgan kishilar u zotning mazkur ikki kishi haqidagi savollariga boylik asosida javob berdilar.

Ha, odamlarning qadr-qiymatini o‘lchash ularning o‘zlariga qo‘yib qo‘yilsa, qadr-qiymatni aynan molu mulkka qarab o‘lchashlari turgan gap. Chunki inson tabiati o‘z holicha qo‘yilsa, ilohiy ta’limotlarsiz mazkur holga tushib qolishi ham muqarrar.

Shuning uchun ham inson qadr-qiymatini o‘lchashni shariat o‘z zimmasiga olgan. Shariat o‘lchovi bo‘yicha, inson qadr-qiymati uning molu puliga, mansabu nasabiga qarab emas, taqvosi va ahli solihligiga qarab o‘lchanadi.

Bir dona taqvodor, ahli solih kambag‘al, Islom dini nazarida, yer yuzi to‘la boy-badavlat fosiqlardan ko‘ra afzaldir.

Islomda insonning qadri molu mulkiga qarab emas, molu mulkning qadri unga molik bo‘lgan insonga qarab belgilanadi. Agar mol-mulk taqvodor kishi qo‘lida bo‘lsa, yaxshi mol-mulk bo‘ladi. Ammo u fosiq va fojir kishi qo‘lida bo‘lsa, yomon mol-mulk bo‘ladi.

Taqvodor, ahli solih odam molu dunyosi bo‘lsa ham, bo‘lmasa ham yaxshidir. Fosiq va fojir odam esa har ikki holda ham yomondir.

Shuning uchun odam tanlashning eng nozik va hassos nuqtasi – kuyov tanlash masalasida ham bo‘lg‘usi kuyovning dindorligiga, taqvosiga va ahli solih ekaniga ahamiyat berish lozim.

عَنْ أَبِي حَاتِمٍ الْمُزَنِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِذَا جَاءَكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَخُلُقَهُ فَأَنْكِحُوهُ، إِلَّا تَفْعَلُوا تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَفَسَادٌ، قَالُوا: يَا رَسُولَ اللهِ، وَإِنْ كَانَ فِيهِ؟ قَالَ: إِذَا جَاءَكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَخُلُقَهُ فَأَنْكِحُوهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَحَسَّنَهُ.

Abu Hotim al-Muzaniy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Qachon sizga o‘zingiz dinidan va xulqidan rozi bo‘lgan kishi kelsa, unga (so‘raganini) nikohlab bering. Agar shunday qilmasangiz, yer yuzida fitna va fasod bo‘lur», dedilar.

«Ey Allohning Rasuli, agar unda (faqirlik va hokazo) bo‘lsa ham-a?» deyishdi.

U zot «Qachon sizga o‘zingiz dinidan va xulqidan rozi bo‘lgan kishi kelsa, unga (so‘raganini) nikohlab bering», deb uch marta aytdilar» (Termiziy rivoyat qilgan va hasan, degan).

Bu hadisi sharifdan dini va xulqi yaxshi bo‘lgan yigit eng munosib kuyov bo‘lishi qattiq ta’kidlanganligi kelib chiqmoqda. Dini va xulqi rozi bo‘linadigan darajadagi kishi tomonidan sovchi kelganida qizni kelinlikka berilmasa, yer yuzida fitna va fasod ish qilingan bo‘lishi uqtirilmoqda.

Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan bu gapni eshitib, agar u odam kambag‘al yoki boshqa rag‘bat qilinmaydigan sifatlarga ega bo‘lsa ham-a, degan ma’nodagi savolni berganlarida u zotning oldingi gaplarini uch marta qayta takrorlashlari kishidagi dindorlik va yaxshi xulq naqadar ulug‘ sifatlar ekanini yana bir bor tasdiqlaydi.

Biz, mo‘min‑musulmonlar kuyov tanlash paytida ushbu nabaviy maslahatlarga amal qilsak, albatta to‘g‘ri yo‘l tutgan bo‘lamiz.

Munosib kuyov tanlash borasidagi barcha dalil va hujjatlarni jamlab, tartibga solib, tahlil qilgan ulamolarimiz asosan quyidagi sifatlarga e’tibor berish lozimligini ta’kidlaydilar:

1. Dindorlik.
2. Taqvodorlik.
3. Husni xulq.
4. Oila mas’uliyatini ado etish qobiliyati.
5. Kelinning tengi bo‘lishi.
 Bunda yoshi, ijtimoiy holati va shunga o‘xshash narsalar ko‘zda tutilgan.

«Baxtiyor oila» kitobidan

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi – mutaxassislar

04.06.2025   9038   4 min.
Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi  –  mutaxassislar

 
 

O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyalari orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvur olish imkoniyatiga ega bo‘lish mumkin. Shuningdek, Qur’on matnlari qanday saqlanib qolgani haqida ham ma’lumotlar taqdim etilishi kutilyapti. 

 

Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi megaloyiha — Islom sivilizatsiyasi markazining ekspozitsiyalarini shakllantirishda kontentlarni zamonaviy texnologiyalar asosida tayyorlash bosh vazifa sifatida belgilangan.

 

Ana shu vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida Markazning maxsus shtabida Qur’on zali ekspozitsiyasi bo‘yicha yakuniy taklif va xulosalar muhokama qilindi. Unda ekspozitsiyani mazmunan boyitish, noyob qo‘lyozmalarni tanlab joylashtirish, ularni zamonaviy texnologiyalar asosida keng ommaga taqdim etish kabi masalalar muhokama qilindi.


 

Zalda 114 ta noyob Qur’on qo‘lyozmasi to‘plangan bo‘lib, bu yurtimizda Qur’onga bo‘lgan hurmat va e’tiborni namoyon etadi. Qo‘lyozmalar orasida juda qadimiy va nodir nusxalar ham mavjud. Jumladan:

 

- “Katta Langar Qur’oni” — bugungi kunda juda kam sonli nusxalari saqlanib qolgan, ilk islomiy qo‘lyozmalardan biri;

 

Hazrati Usmon Qur’oni — Qur’onning ilk nashrlaridan biri bo‘lib, islom olamida muqaddas manba sifatida e’tirof etiladi.

 

Shuningdek, boshqa davrlarga oid ko‘plab arab grafikasida yozilgan, bezakli, noyob qo‘lyozmalar namoyish qilinadi. Bu qo‘lyozmalar tarixiy va diniy ahamiyatga ega bo‘lib, ularni o‘rganish orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvurga ega bo‘lish mumkin.

 

Muhokamada Qur’on zalini tashkil etishda zamonaviy uslublarni qo‘llash, ya’ni nafaqat kitoblarni saqlash, balki ularni interaktiv va tushunarli shaklda taqdim etish masalalari muhim o‘rin tutdi. Jumladan, quyidagi texnologiyalarni joriy etish rejalashtirilmoqda:

interaktiv ekranlar – har bir qo‘lyozmaning sahifalarini yaqinlashtirib, harflari va bezaklarini ko‘rib chiqish imkoniyati;

audiogidlar (ovozli yo‘lboshchilar) – har bir eksponat haqida o‘zbek, arab, ingliz tillarida ma’lumotlar tinglash imkoniyati;

virtual ekspozitsiyalar – internet orqali Qur’on zalini masofadan turib tomosha qilish imkoniyati;

Zamonaviy yoritish va namoyish texnikasi – qo‘lyozmalarni zarar yetkazmasdan ko‘rsatish imkonini beradi.

 

Bu usullar orqali tashrif buyuruvchilar har bir Qur’on nusxasining tarixi, yozilgan davri, geografiyasi va san’at darajasi haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishadi.

 

Mazkur zal faqat ko‘rgazma emas, balki ilmiy tadqiqotlar olib boriladigan markaz ham bo‘ladi. Bu yerda sharqshunoslar, tarixchilar, filologlar, hattotlar va diniy olimlar uchun bebaho manbalar taqdim etiladi.

 

Hamidulla Lutfullayev, Sharqshunoslik instituti Tarixiy manbalar bo‘limi boshlig‘i, olim:


– Qur’oni karimning dastlabki davrlariga oid, ayniqsa Hazrati Usmon davrida yozilgan yettita qo‘lyozma nusxasi aniqlangan. Ekspozitsiyadan joy olishi kutilayotgan bu manbalar bizga Qur’on matni qanday saqlanib qolganini ko‘rsatadi va o‘rganishimizga zamin yaratadi. Qur’on zali yosh avlod, xorijiy mehmonlar, tadqiqotchilar va ziyoratchilar uchun diniy, madaniy va ilmiy boylikni bir joyda ko‘rish imkonini beradi.

 

Mazkur loyiha orqali O‘zbekiston musulmon olamida yana bir bor ilm, ma’naviyat va bag‘rikenglik markazi sifatida o‘z o‘rnini mustahkamlashi kutilmoqda. Qur’on zali esa bu yo‘ldagi muhim qadamlardan biri bo‘lib xizmat qiladi.

cisc.uz

Qur’on matni saqlanib qolishiga oid manbalar aniqlandi  –  mutaxassislar
O'zbekiston yangiliklari