Savol: Tahoratda oyoq yuvish o‘rniga o‘tadigan (amal) bormi?
Javob: Ha, ikki mahsiga mas'h tortish ikki oyoqni yuvish o‘rniga o‘tishi ko‘plab sahih hadislar bilan sobit bo‘lgan.
Savol: Mana shu mas'hning joiz bo‘lishi uchun shartlar bormi?
Javob: Ha, uning joiz bo‘lishi uchun mahsi pok (tahoratli) holatdagi oyoqqa kitilgan bo‘lishi shart.
Savol: Mas'h uchun biror vaqt chegaralanganmi?
Javob: Agar mahsi tahoratli holatda kiyilgan bo‘lsa, so‘ng tahorat ketsa, unga agar muqim kishi bo‘lsa bir kecha-kunduz mas'h tortishi joiz. agar musofir bo‘lsa uch kecha-kunduz mas'h tortishi joiz. Ikkalasi ham bu muddat ichida tahorat olganda mahsisiga mas'h tortaveradi, safarda ham, muqimlikda ham.
Savol: Bir kecha-kunduz yoki uch kecha-kunduzning boshlanishi mahsini kiygan vaqtdan boshlanadimi yoki tahorat ketgan vaqtdanmi?
Javob: Bu muddatning boshlanishi mahsi tahorat ustiga kiyilgandan keyin tahoratsizlik yetgan paytdan e’tiborga olinadi. Masalan, bir kishi zavol vaqtidan keyin komil tahorat oldi. Mana shu tahoratli holida oyog‘iga mahsi kiydi. So‘ng quyosh botayotgan vaqtda uning tahorati sindi. Agar bu kishi muqim bo‘lsa, shu paytdan to ertasi kuni shu vaqtgacha (ya’ni quyosh botadigan vaqtgacha) mahsisiga mas'h tortishi joiz bo‘ladi. Musofirning mas'hini o‘zingiz shunga qiyoslab olavering.
Savol: G‘usl vojib bo‘lgan odam uchun mahsisiga mas'h tortishi joizmi?
Javob: G‘usl vojib bo‘lgan odam uchun mahsisiga mas'h tortishi joiz emas. Balki unday odam badanining barcha a’zolariga qo‘shib oyog‘ini ham yuvishi vojibdir.
Savol: Agar mahsining birida teshik bo‘lsa, unga mas'h tortish joizmi?
Javob: Agar teshik oyoq barmoqlaridan uchta kichkina barmoqlar ko‘rinib qoladigan darajada ko‘p bo‘lsa, unga mas'h tortish joiz emas. Agar bundan ozroq teshik bo‘lsa, unga mas'h tortish joiz bo‘ladi.
Savol: Mana shu ko‘p teshik deb bilingan miqdor bir poy mahsidan e’tiborga olinadimi yoki ikkala mahsidanmi?
Javob: Bunda bitta mahsidagi teshiklar jamlanadi. Ikkala mahsidagi teshiklar jamlanmaydi. Ya’ni, ikkala mahsidagi teshiklarni qo‘shib hisoblasa uchta barmoq miqdoriga yetsa ham, unga mas'h tortish joiz. Ammo, bu ikkala mahsining har birida shu miqdorda teshik bo‘lsa, yoki faqat bittasida shu miqdorda teshik bo‘lsa, bunday holda unga mas'h tortish joiz emas.
Savol: Mahsiga qanday qilib mas'h tortiladi?
Javob: Mahsining ust tomoniga barmoqlar bilan chiziq tortiladi. Ya’ni, qo‘l barmoqlari suv bilan ho‘llanadi, so‘ng ularni mahsining ustki tomoniga to‘liq qo‘yib oyoq barmoqlari uchidan to‘piq tomonga yurgiziladi. Har bir mahsiga mas'h tortishda qo‘lning uchta barmog;ini ishlatish lozim.
Savol: Mana shu mas'hni nima sindiradi?
Javob: Mas'hni tahoratni sindiruvchi narsalar sindiradi. Hamda, mahsining yechilishi va mas'h muddatining tugashi ham mas'hni sindiradi.
Savol: Agar mas'h muddati tugasa, yoki bir dona mahsi yoki ikkalasi ham yechilsayu ammo tahoratni sindiruvchi hech narsa bo‘lmagan bo‘lsa, bunday holda nima qilinadi?
Javob: Bu ikki ko‘rinishda faqatgina oyoqlarning o‘zi yuviladi va namoz o‘qisa bo‘laveradi. Buning uchun tahoratning boshqa amallarini bajarish shart emas.
Savol: Siz aytdingizki, muqim kishi bir kecha-kunduz, musofir esa uch kecha-kunduz mas'h tortadi. Bir kishi musofir bo‘lib keyin muqim bo‘lsa, muqim esa safar qilsa, unda nima deysiz?
Javob: Musofir mas'h torgandan keyin muqim bo‘lib qolsa, agar mas'h muddati bir kecha-kunduz yoki undan ko‘proq bo‘lgan bo‘lsa, mahsisini yechishi lozim bo‘ladi. Agar mas'h muddati bir kecha-kunduzga yetmagan bo‘lsa, uni yetkizib keyin yechadi. Muqim odam mas'h tortsa va bir kecha-kunduz to‘lmasidan avval safarga chiqsa, u endi uch kecha-kunduz to‘liq mas'h tortadi.
Muhammad Oshiq al-Barniyning
"At-tas'hil az-zaruriy li masail al-Quduriy" asaridan.
“Arafot” so‘zi lug‘atda – “bilish, tanish” ma’nolarini bildiradi.
Makka shahridan 20 km, Minodan 10 km, Muzdalifadan esa 6 km, Namira masjididan 1,5 km uzoqlikda joylashgan. Uzunligi 11-12 km va kengligi 6,5 km bo‘lgan vodiy. U qattiq katta toshlardan iborat. Janubiy tomonda 168 ta zinasi mavjud.
Ma’lumotlarga ko‘ra, Odam Ato bilan Havvo onamiz jannatdan chiqarib yuborilganlaridan keyin bir-birlari bilan shu yerda uchrashganlar, deyiladi.
Boshqa bir rivoyatda Jabroil alayhissalom Ibrohim alayhissalomga ushbu makonda haj amallarini o‘rgatib: “Arofta?” (“O‘rgandingizmi?”) deganlarida, Ibrohim alayhissalom: “Ha”, deganlar. Shundan keyin Arafot deb nomlanib qolgan.
Arofat tepaligida bir baland joy borki, u yerni “jabalul rohma”, ya’ni “rahmat tog‘i” deyiladi. Arafa kuni hojilarga yog‘iladigan behisob rahmat va barakalar sababli “rahmat tog‘i” deb nomlanadi. Ushbu tog‘ Ilol, Nobit hamda Quriyn deb ham ataladi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam vafotlaridan 93 kun oldin, hijratning 10 yili Madinadan hajga kelib, arafa kuni shu tepalikka chiqqanlar va oq tuyalarini cho‘ktirib, uning ustida turib “Vidolashuv va’z”ini aytganlar. Bu joy uzoqdan ko‘rinib turishligi uchun ustun shaklida ko‘tarilib, oqqa bo‘yab qo‘yilgan.
Arafotda hajning asosiy arkoni ado etiladi. Arafa kuni bomdod namozi o‘qilgandan so‘ng Minodan Arafotga qarab yo‘lga tushiladi. Zilhijja oyining 9-kuni, ya’ni arafa kuni hojilar shu tepalikka chiqib, to quyosh botgunga qadar ibodat bilan mashg‘ul bo‘ladilar. Arafotda ma’lum muddat turmagan kishining haji haj hisoblanmaydi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Haj Arafotdir”, deganlar (Imom Termiziy va Nasoiy rivoyati).
Arafotga chiqishdan oldin g‘usl qilib olinsa yaxshi bo‘ladi.
Arafotga chiqishda va u yerda turganda doim takbir, tahlil, hamd va talbiya (“labbayka”) aytiladi. Arafotda duolar ijobat bo‘ladi. Shuning uchun hojilar ko‘proq duoda, zikrda, tilovatda, iltijoda, chin dildan tazarruda bo‘lishga intilishlari lozim.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Duolarning yaxshisi – Arafot kungi duodir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
Arafotda quyidagi oyat nozil bo‘lgan: “Bugun Men sizlar uchun diningizni komil qildim, Men sizlarga ne’matimni to‘kis qilib berdim va sizlar uchun Islomni din qilib tanladim” (Moida surasi, 3-oyat).
Arafotda va Rahmat tog‘ida quyidagi duolarni o‘qish tavsiya etiladi:
“Subhanallohi va bihamdihi. Subhanallohil ’aziym”.
“Laa ilaha illa anta. Subhanaka inni kuntu minaz-zolimiyn”.
“Laa havla va laa quvvata illa billahil ’aliyil ’aziym”.
“Robbana atina fid-dunya hasanatan va fil axiroti hasanatan va qina ’azaban-nar”.
“Allohumma aslih li diniyallaziy huva ’ismati amri va aslih li dunyayallati fiha ma’ashiy va aslih liy axirotiyallati fiha ma’adiy, vaj’alil hayata ziyadatalli min kulli xoyrin, vaja’lil mavta rohatalli min kulli sharrin”.
“A’uzu billahi min jahdil balai va darkish-shaqoi va su’il qazoi va shatamatil a’dai”.
Arafotda peshin va asr namozlari bir azon va ikki iqomat bilan qo‘shib qasr qilib o‘qiladi. Hajning amiri xutba o‘qiydi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Arafa kuni, Alloh bandalarni do‘zaxdan ko‘p ozod qilganchalik boshqa biror kun yo‘q!” (Imom Muslim rivoyati).
Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Alloh huzurida Arafot kunidan yaxshiroq kun yo‘q. Alloh taolo dunyo osmoniga (farishtalarga maqtanib) yer ahli bilan faxrlanib aytadi: “Mening chang bosgan bandalarimga qarang! Mening rahmatimdan umidvor bo‘lib, barcha joylardan keldilar. Vaholanki, ular mening azobimni ko‘rmaganlar. Alloh taolo biror kunda Arafa kunidek bandani do‘zaxdan ozod qiladigan kun yo‘q, deydi”.
Alloh taolo hajingizni mabrur, sa’yingizni mashkur va gunohingizni mag‘fur qilsin!
Davron NURMUHAMMAD