Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ayol to‘rt narsa uchun nikohlanadi: moli uchun, nasabi uchun, jamoli uchun va dini uchun. Sen dindorini tanlagin, qo‘ling tuproqqa qorilgur”, dedilar (Imom Buxoriy, imom Muslim rivoyati).
Har bir qizga uni go‘zal, jozibador va mahliyo deb maqtashlari yoqadi.
Ammo savol tug‘iladi: go‘zallik nima?
Go‘zallik – bu upa, ro‘molcha, krem, lab bo‘yog‘i va ko‘z bo‘yog‘imi?
Yoki sochning rangi, uzunligi, turmacha shakli, belning aylanasi, oyoqlarning chiroyli shakli, yuzning o‘tkir chizmalarimi?
Go‘zallik – faqat kiyim, sumka, tufli yoki ko‘zoynakmi?
Ayollar shunday deb o‘ylashadi.
Ayollar doimo o‘z tashqi ko‘rinishi, o‘lchamlari, ko‘z va lablar atrofiga chizilgan naqshlari haqida o‘ylaydi.
Ular go‘zallikni yuzda chizish mumkin, deb o‘ylashadi. Turli pardozlar va aksessuarlar orqali go‘zallik yaratish mumkin, deb ishonishadi. Ammo ular unutmasinlarki, buning hammasi faqat sirtqi bo‘yoq.
Bu bo‘yoq bir yuvinishda yoki terlagan paytda yuvilib ketishi mumkin. Hatto bu sun’iy go‘zallik erkaklarni hayratga solishi mumkin, ammo u doimiy bo‘lmaydi.
Hatto ayolning tengsiz jismoniy o‘lchamlari ham tug‘ruqdan keyin o‘zgarishi mumkin.
Tashqi go‘zallik doimo yo‘q bo‘lib ketadi. U faqat bitta “qopqon” rolini o‘ynaydi. Chiroy ayolga erkakni o‘ziga jalb etish uchun berilgan vaqtinchalik hadiyadir.
Shuning uchun, ayolning go‘zalligi haqida hukm chiqarishdan avval uning ichki xususiyatlari, ruhiy dunyosiga nazar soling. Go‘zallik – bu odob-axloq, poklik va mehribonlik.
Go‘zallik – bu mehr-shafqat, muhabbat, onalik tuyg‘ulariga boy qalb.
Insoniylikning yuksak darajasi – o‘z tilini, qo‘lini, qalbini va hatto tasavvurlarini pok saqlay olish. Bularning har biri go‘zallikning alohida bir ko‘rinishi.
Shuningdek, yaxshi xulq-atvor, sabr-toqat, kechirimlilik va oddiylik – go‘zallikning ajralmas qismlaridir. Nozik, sezgir ruh, ochiq va rostgo‘y tabiat ham go‘zallikning belgilaridir.
Endi tasavvur qiling, tashqi jihatdan go‘zal bo‘lgan ayol yomon xulqli, makkor, yolg‘onchi va dunyoviy qiziqishlarga to‘la bo‘lsa, uning yuzining go‘zalligi qanday ahamiyatga ega?
Qanday qiymatga ega, agar jozibali lablardan faqat zaharli so‘zlar chiqsa? Yoki chiroyli oyoqlar qo‘pol harakatlar uchun ishlatilsa? Yoki yasangan sochlar ostida aql bo‘lmasa?
Agar bir ayol haqiqiy go‘zallikka ega bo‘lsa, uni faqat tashqi ko‘rinish bilan emas, balki uning shaxsiyati, ma’naviyati va ruhiy olami bilan baholash kerak.
Shuning uchun ayolga hukm chiqarishda faqat ko‘zlar bilan qaramang, balki aqlingiz bilan kuzating. Chunki tashqi ko‘rinish qo‘pol xato qilishi yoki xayolning qurboniga aylantirishi mumkin.
Birinchi qarashdagi go‘zal ko‘rinish chalg‘ituvchi bo‘lishi mumkin. Bunday paytda hislar to‘lqini va hayajon botqog‘i ostida ko‘rish qobiliyati yo‘qoladi. Shunda hatto maymunsimon yuzlar farishtasimon bo‘lib ko‘rinishi mumkin.
Ayol – bu kitob. Uni avvalo aqlingiz bilan o‘qing, tashqi muqovasiga qaramasdan, ichida nima yozilganini tushunib oling.
Hissiyotlar o‘rniga tanqidiy fikrlash usuli bilan yaqinlashing. Aks holda, go‘zal ko‘rinish bilan niqoblangan asl haqiqatni kech anglashingiz mumkin.
Ayollar bunga yo‘l qo‘ymaslik uchun aql bilan harakat qiladilar va sizni avvalo oshiqqa aylantirib, aqlingizni yo‘qotishingizga harakat qiladilar.
Shunday qilib, ko‘pgina erkaklar haqiqatni juda kech anglaydilar. Haqiqatni anglaganlar esa falsafiy yo‘nalishga burilib, “go‘zallik” haqida o‘ylay boshlaydilar va go‘zallikning o‘ziga oshiq bo‘lib ketadilar.
Ammo hatto bunday falsafiy inson ham ayolning aqlli harakatlaridan chetda qolmasligi mumkin. Chunki ayollar har doim o‘zlari bilan birga “alohida qo‘shimcha kitob” olib yurishadi...
Homidjon domla ISHMATBЕKOV
Doktor Mustafa Mahmudning “Shayton hukm suradi” asaridan
“Tuzoqqa tushish” parchasi
O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ekspozitsiyalari orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvur olish imkoniyatiga ega bo‘lish mumkin. Shuningdek, Qur’on matnlari qanday saqlanib qolgani haqida ham ma’lumotlar taqdim etilishi kutilyapti.
Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi megaloyiha — Islom sivilizatsiyasi markazining ekspozitsiyalarini shakllantirishda kontentlarni zamonaviy texnologiyalar asosida tayyorlash bosh vazifa sifatida belgilangan.
Ana shu vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida Markazning maxsus shtabida Qur’on zali ekspozitsiyasi bo‘yicha yakuniy taklif va xulosalar muhokama qilindi. Unda ekspozitsiyani mazmunan boyitish, noyob qo‘lyozmalarni tanlab joylashtirish, ularni zamonaviy texnologiyalar asosida keng ommaga taqdim etish kabi masalalar muhokama qilindi.
Zalda 114 ta noyob Qur’on qo‘lyozmasi to‘plangan bo‘lib, bu yurtimizda Qur’onga bo‘lgan hurmat va e’tiborni namoyon etadi. Qo‘lyozmalar orasida juda qadimiy va nodir nusxalar ham mavjud. Jumladan:
- “Katta Langar Qur’oni” — bugungi kunda juda kam sonli nusxalari saqlanib qolgan, ilk islomiy qo‘lyozmalardan biri;
- Hazrati Usmon Qur’oni — Qur’onning ilk nashrlaridan biri bo‘lib, islom olamida muqaddas manba sifatida e’tirof etiladi.
Shuningdek, boshqa davrlarga oid ko‘plab arab grafikasida yozilgan, bezakli, noyob qo‘lyozmalar namoyish qilinadi. Bu qo‘lyozmalar tarixiy va diniy ahamiyatga ega bo‘lib, ularni o‘rganish orqali islom madaniyati va Qur’on ilmining turli davrlardagi rivojlanish bosqichlari haqida chuqur tasavvurga ega bo‘lish mumkin.
Muhokamada Qur’on zalini tashkil etishda zamonaviy uslublarni qo‘llash, ya’ni nafaqat kitoblarni saqlash, balki ularni interaktiv va tushunarli shaklda taqdim etish masalalari muhim o‘rin tutdi. Jumladan, quyidagi texnologiyalarni joriy etish rejalashtirilmoqda:
interaktiv ekranlar – har bir qo‘lyozmaning sahifalarini yaqinlashtirib, harflari va bezaklarini ko‘rib chiqish imkoniyati;
audiogidlar (ovozli yo‘lboshchilar) – har bir eksponat haqida o‘zbek, arab, ingliz tillarida ma’lumotlar tinglash imkoniyati;
virtual ekspozitsiyalar – internet orqali Qur’on zalini masofadan turib tomosha qilish imkoniyati;
Zamonaviy yoritish va namoyish texnikasi – qo‘lyozmalarni zarar yetkazmasdan ko‘rsatish imkonini beradi.
Bu usullar orqali tashrif buyuruvchilar har bir Qur’on nusxasining tarixi, yozilgan davri, geografiyasi va san’at darajasi haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishadi.
Mazkur zal faqat ko‘rgazma emas, balki ilmiy tadqiqotlar olib boriladigan markaz ham bo‘ladi. Bu yerda sharqshunoslar, tarixchilar, filologlar, hattotlar va diniy olimlar uchun bebaho manbalar taqdim etiladi.
Hamidulla Lutfullayev, Sharqshunoslik instituti Tarixiy manbalar bo‘limi boshlig‘i, olim:
– Qur’oni karimning dastlabki davrlariga oid, ayniqsa Hazrati Usmon davrida yozilgan yettita qo‘lyozma nusxasi aniqlangan. Ekspozitsiyadan joy olishi kutilayotgan bu manbalar bizga Qur’on matni qanday saqlanib qolganini ko‘rsatadi va o‘rganishimizga zamin yaratadi. Qur’on zali yosh avlod, xorijiy mehmonlar, tadqiqotchilar va ziyoratchilar uchun diniy, madaniy va ilmiy boylikni bir joyda ko‘rish imkonini beradi.
Mazkur loyiha orqali O‘zbekiston musulmon olamida yana bir bor ilm, ma’naviyat va bag‘rikenglik markazi sifatida o‘z o‘rnini mustahkamlashi kutilmoqda. Qur’on zali esa bu yo‘ldagi muhim qadamlardan biri bo‘lib xizmat qiladi.
cisc.uz